یونیت صندوق‌های بورسی مشکل‌ساز می‌شود؟
صندوق‌های سرمایه‌گذاری یکی از ساده‌ترین راه‌های سرمایه‌گذاری مردم در بورس است؛ چرا که دردسرهای سهام بورسی را ندارد و سرمایه‌گذار به راحتی می‌تواند میزان سود دلخواه خود را با شرایط مدنظر دریافت کند.
بهترین روش سرمایه‌گذاری در بورس برای افراد کم‌تجربه یا افرادی که زمان معامله ندارند صندوق سرمایه‌گذاری است.
صدها یا هزاران نفر، مبلغی از دارایی خود را نزد این صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌آورند و مجموعه همه این مبالغ، دارایی صندوق را شکل می‌دهد. برای اینکه سهم هر فرد از این دارایی کلی و بزرگ مشخص باشد، همچنین ورود و خروج به صندوق آسان باشد، مجموعه دارایی صندوق سرمایه‌گذاری به بخش‌هایی به نام «واحد» یا «یونیت» تقسیم می‌شود که قیمتی معادل صد هزار تومان با بیشتر دارند. بنابراین هر فرد در مراجعه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند یک یا چند واحد خریداری کند. هنگام خروج نیز یک یا چند یا همه واحدهای خود را به فروش رساند. درنتیجه امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ اندک برای افراد وجود دارد.
علاوه بر این، در صورت نیاز به وجه نقد، نیازی به خروج همه سرمایه از صندوق وجود ندارد و می‌توان به میزان نیاز از آن برداشت کرد، بدون آنکه به میزان بازدهی آسیبی وارد شود. بیش از 15 نوع صندوق برای سرمایه‌گذاری در بورس وجود دارد که شامل صندوق‌های سهامی، صندوق‌های مختلط، صندوق‌های درآمد ثابت، صندوق تضمین اصل سرمایه، صندوق‌های مبتنی بر سکه طلا، صندوق‌های شاخصی، صندوق اهرمی، صندوق‌های نیکوکاری، صندوق‌های بازارگردانی، صندوق صندوق‌ها، صندوق‌های تامین مالی و صندوق جسورانه است. هر یک از این صندوق‌ها کارایی و ریسک متفاوت خود را دارند و بازدهی این صندوق‌ها نیز با یکدیگر کاملا متفاوت است. برای نمونه صندوق درآمد ثابت سودی کمتر از صندوق پرریسک دارد.
صندوق سرمایه‌گذاری در سهام
حداقل ۷۰ درصد از دارایی‌های صندوق سرمایه‌گذاری در سهام در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود. ۳۰ درصد باقیمانده دارایی‌ها نیز با صلاح‌دید مدیر صندوق، در اوراق مشارکت، سهام، بانک و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود. در نتیجه، ریسک این صندوق‌ها نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت بیشتر است و سود تضمین شده ندارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام بیشتر مناسب افرادی است که قصد سرمایه‌گذاری در بورس را دارند، اما زمان یا دانش زیادی برای این کار ندارند. تعداد زیادی از این صندوق‌ها نیز ضامن نقدشوندگی دارند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه
بعضی از کسب‌وکارها به‌جای طی یک مسیر خطی، مسیری نمایی و شتاب گونه را می‌پیمایند. البته یا به سمت رشد و موفقیت یا به سمت افول و ورشکستگی. نکته جالب آنکه امکان دوم به‌مراتب بیش از اولی است اما همان تجربه‌های معدود موفقیت مانند گوگل، آمازون، دیجی کالا، اسنپ و … به‌قدری پول‌ساز و سودآور است که جبران همه شکست‌ها را می‌کند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازار گردانی
صندوق‌های بازارگردانی، همانطور که از نام آن پیداست نوعی تخصصی از صندوق‌ها هستند که بازارگردانی سهام شرکت یا صنعت از پیش تعیین‌شده‌ای را بر عهده‌دارند. بازارگردانی به معنای خریدوفروش سهم‌های شرکت یا صنعتی خاص است که موجب بهبود نقدشوندگی و متعادل نگه‌داشتن بازار می‌شود.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی
صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی، صندوق‌هایی هستند که منابع مالی جمع‌آوری‌شده را درست به شکلی سرمایه‌گذاری می‌کنند که عملکردی مشابه با عملکرد یکی از شاخص‌های بازار سرمایه را به دست بیاورند؛ نه کمتر، نه بیشتر.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه
صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه، صندوق‌هایی هستند که منابع مالی سرمایه‌گذاران را برای تأمین مالی پروژه‌های صنعتی، معدنی، نفت، پتروشیمی و جذب می‌کنند. هدف از تشکیل این نوع صندوق‌ها، جمع‌آوری سرمایه از متقاضیان سرمایه‌گذاران و اختصاص وجوه جمع‌آوری‌شده به ساخت و به بهره‌برداری رساندن انواع پروژه‌های دارای توجیه است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در طلا
بسیاری از مردم علاقه‌مندند با خرید طلا و سکه، ارزش پول خود را حفظ کنند. اما اتفاقاتی مانند گم‌شدن یا ربوده شدن، همیشه پیش روی این نوع از سرمایه‌گذاری‌ها بوده است. با سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا، آن صندوق‌ها با خریدوفروش سپرده سکه و انواع اوراق بهادار مبتنی بر طلا که معمولاً در بورس پذیرفته‌شده‌اند، به کسب بازده می‌پردازند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در جهان
نزدیک به دو و نیم قرن از شکل‌گیری نخستین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در جهان می‌گذرد. صندوق‌هایی که هم‌اکنون تنها در امریکا، تعدادشان به بیش از ۹۵۰۰ عدد و با حجم دارایی بالغ‌بر ۱۶ هزار میلیارد دلار می‌رسد. در امریکا واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نیمی از دارایی‌های مالی خانوارها را تشکیل می‌دهند و نزدیک به ۱۰۰ میلیون نفر، مالک واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها هستند. در سراسر جهان تعداد صندوق‌ها، به بیش از ۱۱۰ هزار می‌رسد. ارزش دارایی‌های تحت مدیریت آنها نیز از ۳۵ هزار میلیارد دلار فراتر رفته است. رشد روزافزون این صندوق‌ها در کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه نمایانگر اقبال عمومی به آنها در عرصه اقتصاد ملی است. جالب آنکه کمیت و کیفیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به معیاری برای سنجش سطح توسعه اقتصاد کشورها تبدیل‌شده است.
حدنصاب صندوق‌ها تغییر کرد
با وجود این شرایط حدنصاب صندوق‌های بورسی تغییر کرده است؛ مرکز نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری سازمان بورس در ابلاغیه‌ای از اصلاح حد نصاب سرمایه‌گذاری «صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت» خبر داد. در این ابلاغیه آمده است: سقف سرمایه‌گذاری در «سهام، حق تقدم سهام، واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و گواهی سپرده کالایی» توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت حداکثر ۱۰ درصد از ارزش کل دارایی‌های صندوق است.
سقف سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت در واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری مجاز از حداکثر ۵ درصد از کل دارایی‌های صندوق و تا سقف ۳۰ درصد از تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری نزد سرمایه‌گذاران صندوق سرمایه‌پذیر به حداکثر ۱۰ درصد از کل دارایی‌های صندوق و تا سقف ۱۵ درصد از تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری نزد سرمایه‌گذاران صندوق سرمایه‌پذیر تغییر یافته است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت می‌توانند حداکثر به میزان سه درصد از ارزش کل دارایی‌های صندوق را به سرمایه‌گذاری در واحدهای سرمایه‌گذاری نزد یک صندوق اختصاص دهند. بنابراین گزارش، براساس آخرین ابلاغیه ارایه شده از سوی سازمان بورس، صندوق‌های با درآمد ثابت موظف بودند حداقل ۱۵ درصد از دارایی‌های خود را به سهام اختصاص دهند.
نگران کاهش حد نصاب باشیم؟
جید عشقی، رییس سازمان بورس با اشاره به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت، با کاهش حدنصاب خرید سهام عنوان کرد: سازمان بورس باید طی فرآیندی صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت را به صورت تدریجی به شرایط عادی و ایده‌ال می‌رساند.
از این‌رو در گام نخست «حداقل» خرید 15 درصد سهام را به «حداکثر» 15 درصد رساندیم و الزام خرید حداقلی را حذف کردیم. وی ادامه داد: اکنون نیز این حداکثر تقلیل پیدا کرده و حدنصاب خرید سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت به حداکثر 10 درصد رسیده است تا در آینده دیگر با نگرانی و تهدیدی مواجه نشوند. ابلاغیه سازمان بورس و کاهش حداکثر خرید صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت از 15 به 10 درصد، متناسب با به بررسی‌های کارشناسی بوده و فرصت سه ماه‌های برای اجرای این مصوبه در نظر گرفته شده است.
این صندوق‌ها کمتر از 10 هزار میلیارد تومان مازاد دارایی دارند و با تبدیل این مقدار به فروش روزانه خواهیم دریافت که حدود 100 الی 150 میلیارد تومان روزانه سهام بفروشند تا به این حدنصاب برسند. لازم به ذکر است که صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت در سال 99 با توجه به شرایط نامساعدی که برای بازار سهام به وجود آمد، ناچار شدند حداقل 15 درصد و حداکثر تا 25 درصد سهام خریداری کنند. به همین واسطه ریسک صندوق‌های فیکس‌اینکام به شد افزایش پیدا کرد.
برای تحلیل آثار این تصمیم باید ابتدا باید برآوردی از مازاد سهام قابل عرضه در نتیجه این تصمیم داشت و همچنین به بررسی رفتار این صندوق‌ها در هفته‌های اخیر پرداخت.
ارزش روز برآوردی سهام قابل عرضه در اثر این تصمیم، بالغ بر 10 هزار میلیارد تومان است که باید ظرف مهلت سه ماهه در بازار عرضه بشود؛ از طرفی خالص فروش سهام توسط صندوق‌های با درآمد ثابت از ابتدای سال جاری تاکنون، بیش از 4 هزار میلیارد تومان بوده، در حالی که در همین بازه زمانی شاخص کل 20.8 درصد و شاخص هم وزن 33.5 درصد رشد داشته است.
از طرف دیگر خالص ورودی جریان نقدینگی از تنها مجرای ورود/خروج نقدینگی به بازار سرمایه یعنی کارگزاری‌ها، در هفته گذشته ورود بالغ بر 2، 300 میلیارد تومان توسط اشخاص حقیقی بوده است؛ لذا تصمیم اخیر بر اساس وضعیت پرتفوی صندوق‌های با درآمد ثابت و نیز در نظر گرفتن اطلاعات رفتاری و معاملاتی صندوق‌های با درآمد ثابت و چشم‌اندازی از روند جریان نقدینگی در بازار اتخاذ شده و انتظار می‌رود به اصلاح ساختار دارایی در صندوق‌های با درآمد ثابت و کاهش ریسک در افق میان مدت و بلندمدت در بازار سرمایه منتهی شود.
اگرچه به نظر می‌رسد، سازمان بورس علاوه بر کاهش ریسک صندوق‌های درآمد ثابت که در ریزش عجیب و غریب سال 99 ملزم به خرید بیشتر سهام شده بودند، قصد دیگری مبنی بر کنترل رشد‌های سریع و اصطلاحا شارپ بازار داشته است اما عملا با توجه به مازاد منابع 10 هزار میلیاردی این صندوق‌ها بعید است که مقابل نوسانات سنگین و شارپ بازار آن هم در روزهایی که ارزش معاملات به محدوده‌های 20 هزار میلیاردی رسیده است، تاثیر چندانی داشته باشد و در این خصوص باید تصمیمات جدی‌تر و کاربردی‌تری گرفته شود.
حمید دستجردی، کارشناس بازار سرمایه درباره روند بورس نوشت: «با مصوبه سازمان بورس درخصوص کاهش نصاب سرمایه‌گذاری صندوق‌ها با درآمد ثابت در سهام، سهامداران از ترس افزایش عرضه این صندوق‌ها، پیش دستی کرده و شروع به نقد کردن سهام خود کردند. باید به این نکته توجه کرد که کل عرضه‌ای که از سوی این صندوق‌ها در 3 ماه آینده انجام خواهد شد، بیشتر از 10 هزار میلیارد تومان نیست. باید به این نکته توجه کرد که سازمان بورس با کاهش نصاب سرمایه‌گذاری در سهام و کاهش میزان اعتباردهی کارگزاری‌ها به سهامداران به دنبال کنترل هیجان سهامداران در بورس هستند. سهامداران از عرضه سهام صندوق‌ها هراسی نداشته باشند. میزان و زمان عرضه این صندوق‌ها به نحوی نیست که منجر به ریزش بورس شود.»
