رمزگشایی از راهبردهای تازه منطقه‌ای ایران
همزمان با سفر رییس‌جمهور ایران به سوریه، یک بار دیگر بحث توسعه مناسبات ارتباطی ایران با کشورهای منطقه و تاثیر آن در بهبود روابط با غرب و احیای احتمالی برجام، مطرح شده است. برخی از تحلیلگران مبتنی بر این شرایط تازه از احتمال احیای برجام سخن می‌گویند و گروهی دیگر هم مناسبات منطقه‌ای ایران را بی‌ارتباط با برجام می‌دانند. شخصا معتقدم بهبود روابط منطقه‌ای ایران در احیای برجام تاثیرگذار است.
مناسبات منطقه‌ای ایران یکی از کلاف‌های پیچیده مناسبات ایران با 1+4 و امریکا بوده و بهتر شدن روابط بدون تردید باعث بهتر شدن فضای مذاکراتی خواهد شد. اساسا معتقدم ایران برای حل بسیاری از مشکلاتش می‌تواند از دروازه‌ای که عربستان باز کرده است عبور کند. سفر امیرعبداللهیان به لبنان و سفر ابراهیم رییسی به سوریه در همین مسیر و همین طیف موضوعات قابل تحلیل است. روندی که نشان می‌دهد عربستان به دنبال آن است که 4کشور عرب شامل عراق، سوریه، لبنان و یمن را به آغوش کشورهای عربی بازگرداند. پادشاه اردن هم دیروز اعلام کرده که اگر قرار است سوریه ارتباطات تازه‌ای با کشورهای عربی ایجاد کند باید زمینه خروج ایران از خاک خود را فراهم کند. همین فشار توسط روسیه به ترکیه وارد می‌شود تا ترکیه هم از خاک سوریه خارج شود. البته اردوغان هنوز نتوانسته است با عربستان و امارات به یک نتیجه مناسب برسد. دلیل این عدم تفاهم هم به یک اختلاف بنیادین آیینی بازمی‌گردد.
اردوغان طرفدار اخوان‌المسلمین است؛ در حالی که عربستان و امارات مخالف این تفکر هستند. اردوغان مدت‌هاست که تلاش می‌کند به یک فهم مشترک با کشورهای عربی برسد. حتی در جام جهانی فوتبال دوحه 2022 هم به دنبال آن بود که این روند را محقق کند. تلاش کرد با رییس‌جمهور مصر دیدار کند و از سوی دیگر نامه محبت‌آمیزی را هم برای پادشاه عربستان نوشت.
اما هیچ‌کدام از این رهبران اجازه ندادند تا اردوغان برای دیدار با آنها راهی کشورشان شود. هم روس‌ها فشار می‌آورند تا ترکیه خاک سوریه را ترک کند و هم کشورهای عربی شامل مصر و عربستان و... از سوی دیگر کشورهای عربی هر نوع سرمایه‌گذاری در خاک ترکیه را منوط به خروج آنها از خاک سوریه کرده‌اند. این روند در خصوص ایران هم صدق می‌کند.
کشورهای عربی توسعه مناسبات و سرمایه‌گذاری در ایران را در گروی خروج ایران از خاک سوریه کرده‌اند. در واقع آنها تلاش می‌کنند از اهرم‌های اقتصادی برای دستیابی به منافع راهبردی خود بهره جویند. این در حالی است که ایران سرمایه‌گذاری اقتصادی سخاوتمندانه‌ای در سوریه کرده است و حجم بدهی‌های سوریه به ایران به بیش از 30میلیارد دلار رسیده است. ایران کارخانه‌های فراوانی در سوریه احداث کرده و سرمایه‌گذاری عظیمی در این کشور صورت داده است. مجموعه این گزاره‌ها نشان می‌دهد که سفر رییسی به سوریه اهمیت فراوانی دارد.
بشار اسد از ایران دعوت کرده تا درباره این مناسبات تازه صحبت کند و از ضرورت بازگشت به کشورهای عربی بگوید. ایران اما متوجه شده است که باید آرامش بیشتری در مناسبات منطقه‌ای خود ایجاد کند و کانون‌های نظامی امنیتی در عراق، سوریه و لبنان را به کانون‌های اقتصادی و راهبردی تغییر دهد. در جریان سفر امیر عبداللهیان به لبنان هم نشانه‌های این تغییر هویدا بود.چرا که وزیر خارجه ایران اعلام کرد هر رییس‌جمهوری را که مجلس لبنان انتخاب کند مورد تایید ایران است.
برخی معتقدند این اظهارات نشانه تغییر راهبرد ایران در لبنان است. سفر رییسی به سوریه هم در راستای یک چنین راهبردی است. اما مساله این است که حجم سرمایه‌گذاری‌های ایران در سوریه و اهمیتی که این کشور برای ایران دارد، کار را سخت کرده است. ایران هیچ راهی جز توسعه مناسبات با کشورهای منطقه‌ای ندارد و برای این منظور باید، راهبرد نظامی امنیتی خود در منطقه را به استراتژی اقتصادی و راهبردی تغییر دهد. در صورت ایجاد یک چنین فضایی در مناسبات منطقه‌ای، می‌توان نسبت به بهبود مناسبات با غرب هم امیدوار بود..
