چرا صادرات فرش ایران کاهش یافت؟
آمار رسمی گمرک نشان می‌دهد در سال گذشته بیش از ۱۲ میلیون و ۹۷۲ هزار تن انواع فرش، کفپوش، گلیم، جاجیم، گبه و غیره به ارزشی بالغ بر ۷۸ میلیون و ۱۱۵ هزار دلار معادل بیش از ۲۲۱۴ میلیارد تومان صادر شده که از نظر وزنی و ریالی به ترتیب با افزایش دو و پنج درصدی مواجه شده، اما درآمد ارزی آن حدود ۱۴ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهش داشته است.
به گزارش ایسنا، در این میان ۱۰ کشور استرالیا، آفریقای جنوبی، افغانستان، آلمان، امارات متحده عربی، پاکستان، ترکمنستان، ژاپن، عراق و قزاقستان بیشترین سهم را در بازار فرش ایرانی دارند و مجموعا بالغ بر ۷۴ درصد از این کالا را در سال گذشته خریداری کردند.
البته این رقم صادرات در مقایسه با دهه ۷۰، زمان اوج صادرات فرش، ناچیز به نظر می‌رسد. صادرات فرش دستباف در سال ۱۳۷۲ با افزایش نزدیک به دو میلیارد دلار به اوج خود رسیده و برای پنج تا هفت میلیون نفر اشتغال ایجاد کرده بود، اما بعد از این دهه شاهد کاهش تدریجی صادرات این محصول بودیم؛ تا جایی که صادرات فرش دستباف در سال ۱۳۹۷ به ۲۴۰ میلیون دلار و پس از اعمال تحریم‌ها در سال ۱۳۹۸ به ۷۰ میلیون دلار رسید.
اما با وجود افت صادرات فرش در سال‌های اخیر، به دلیل پتانسیل‌های صادرات فرش و همچنین اصالت این کالای ایرانی، همچنان موضوعی مهم و محل بحث است. در سال‌های اخیر عوامل بین‌المللی و داخلی متعددی برای افت صادرات فرش عنوان شده، اما اخیرا در این رابطه هم اختلاف نظرهایی ایجاد شده و مرکز ملی فرش وجود اقتصاد پنهان در صادرات فرش را عامل پررنگی‌تری برای افت صادرات عنوان می‌کند و در اصل معتقد است آمارها غیر واقعی هستند.
چندی پیش رافع، رئیس مرکز ملی فرش بدون اشاره به ارقام صادرات گفته که اقتصاد پنهان در حوزه فرش دستباف وجود دارد و آمارهای صادرات این هنر- صنعت را غیرواقعی توصیف کرده است. طبق گفته‌های این مقام مسئول، در سال‌های گذشته به دلیل مشکل رفع تعهد ارزی صادرکنندگان، حقوق گمرکی این محصول کاهش یافت و همچنین علاوه بر قاچاق این محصول، متراژ فرشی که مسافران به عنوان کالای همراه می‌توانند خارج کنند به ۲۴ متر مربع افزایش یافت که همه اینها بر غیر واقعی بودن آمارها صحه می‌گذارد. البته او موضوعاتی مثل شیوع کرونا و همچنین سلیقه‌های خاص مشتریان را نیز بر افت صادرات تاثیرگذار می‌داند. مرکز ملی فرش همچنین از اواسط سال گذشته آمار مشخصی از میزان صادرات اعلام نکرده است.
اما صادرکنندگان زیر بار وجود اقتصاد پنهان و قاچاق در صنعت فرش نمی‌روند و معتقدند علت اصلی مشکلات مربوط به صادرات فرش دستباف، تحریم است. طبق گفته‌های میری، عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف، کاهش صادرات فرش به مسائل دیگری بر می‌گردد که بارها مطرح شده است. تعهد ارزی و تمدید نشدن کارت بازرگانی صادرکنندگانی که در بازار فعالیت می‌کنند، از جمله مهم‌ترین موانع صادرات است. البته علت اصلی این وضعیت تحریم است و علت در پیش گرفتن سیاست رفع تعهد ارزی هم شرایط غیرعادی ناشی از تحریم‌ها بود.
اما عامل کاهش صادرات هر چه باشد، به نظر می‌رسد باید برای بهبود وضعیت صادرات فرش، بیشتر بر عواملی تمرکز کرد که امکان تغییر آن‌ها وجود دارد. به عبارت دقیق‌تر می‌توان رفع موانع داخلی صادرات فرش دستباف را در دستور کار قرار داد که البته همه آن ها نیز زیر نظر مرکز ملی فرش نیست و نیاز به همکاری سایر نهادها نیز دارد.
