رشته دراز طرح‌های ناتمام
رییس سازمان فناوری اطلاعات اعلام کرد تولید یک میلیون گوشی هوشمند داخلی را در دستور کار قرار داده‌اند. به گفته خوانساری، امسال حداقل 500 میلیارد تومان تسهیلات اشتغال‌زایی برای این امر در نظر گرفته شده است؛ او همچنین به حمایت‌هایی برای توسعه سیستم‌عامل اشاره کرد و گفت منابعی برای آن لحاظ شده است و شرکت‌هایی اعلام توانمندی کرده‌اند؛ این درحالی است که در سال‌های گذشته و دولت‌های قبلی موضوع سیستم عامل بومی و گوشی داخلی بارها و بارها مطرح شده و بودجه‌هایی هم صرف این پروژه‌ها شده اما تاکنون خروجی نداشته است.
معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در تاریخ ۲۷ آذر ماه در راستای تولید سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند، فراخوانی منتشر کرد؛ در این فراخوان آمده است: «در راستای اجرای بند ۱۸ اهداف عملیاتی سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات و به‌منظور شناسایی ظرفیت‌های فنی و اجرایی تولید و توسعه سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند، از بین اشخاص حقیقی و حقوقی شامل شرکت‌های خصوصی، غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد که تا تاریخ بیستم دی‌ماه ۱۴۰۱ دارای حداقل یک سیستم‌عامل عملیاتی نصب‌شده روی گوشی هوشمند باشند، برای ارزیابی دعوت به‌عمل می‌آید.» البته طرح سیستم‌عامل بومی از مدت‌ها پیش مطرح شده است و زمانی که حذف تعدادی از برنامه‌های ایرانی از بازارهای بین‌المللی صورت پذیرفت، در دستور وزارت ارتباطات قرار گرفت.
«محمدجواد آذری‌جهرمی»، وزیر وقت ارتباطات تیرماه 1398 ویدیویی را در حساب توییتری خود منتشر کرد که حکایت از عزم جدی وزارت ارتباطات برای توسعه اندروید ایرانی داشت. ماجرا به حذف نسخه‌های تلگرام طلایی و هاتگرام از روی گوشی‌های کاربران ایرانی باز می‌گشت. در این راستا سیستم‌عاملی برای گوشی‌های اندرویدی تهیه شده بود تا دیگر امکان حذف اپ‌های ایرانی وجود نداشته باشد. رییس سازمان فناوری اطلاعات وقت هم پیش‌بینی کرده بود که این نسخه می‌تواند 0.5 الی 8 درصد از مخاطبین اندروید در کشور را به خود جذب کند. هرچند این طرح نهایتاً به نتیجه نرسید؛ با وجود این در دوره جدید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بار دیگر موارد مشابه مطرح شده است. به‌تازگی محمد خوانساری، رییس سازمان فناوری اطلاعات، برنامه‌های این سازمان در صنعت فاوا برای سال 1402 را تشریح کرد و گفت: «یکی از برنامه‌ها تولید گوشی هوشمند داخلی است که امسال حداقل 500 میلیارد تومان تسهیلات اشتغال‌زایی برای آن در نظر گرفته شده و هدف‌گذاری ما ساخت یک میلیون گوشی هوشمند است.»
تولید گوشی هوشمند داخلی موضوعی است که از سوی شورای عالی فضای مجازی مطرح شده. این شورا طی مصوبه بهمن‌ماه 1398، بر دستیابی به 20 درصد از سهم بازار گوشی هوشمند با استفاده از محصولات بومی تأکید کرده است. عملیاتی‌شدن این هدف نیز از وزارت ارتباطات دولت دوازدهم در دستور کار قرار گرفته. خردادماه 1400، معاون فناوری و نوآوری وقت وزارت ارتباطات از طرح 5 ساله این وزارتخانه برای تولید بیش از 14 میلیون تلفن همراه خبر داد. ستار هاشمی دی‌ماه همان سال اعلام کرد در راستای حمایت از تولیدکنندگان داخلی، طرح آزمایشی تولید گوشی ملی بزودی اجرا خواهد شد؛ طرحی که از اجرایی‌شدن آن هیچ اطلاعی در دست نیست.
حمایت برای توسعه سیستم‌عامل بومی
خوانساری در بخش دیگری از سخنان خود به حمایت‌هایی برای توسعه سیستم‌عامل اشاره کرد و گفت منابعی برای آن لحاظ شده است و شرکت‌هایی اعلام توانمندی کرده‌اند. خوانساری ابراز امیدواری کرد این مهم در سال 1402 به سرانجام خوبی خواهد رسید. آذرماه سال گذشته بود که وزارت ارتباطات برای تولید سیستم‌عامل بومی تلفن همراه فراخوان داد.
در فراخوان منتشر‌شده معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات آمده بود: «در راستای اجرای بند 18 اهداف عملیاتی سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات و به‌منظور شناسایی ظرفیت‌های فنی و اجرایی تولید و توسعه سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند، از بین اشخاص حقیقی و حقوقی شامل شرکت‌های خصوصی، غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد که تا تاریخ بیستم دی‌ماه 1401 دارای حداقل یک سیستم‌عامل عملیاتی نصب‌شده روی گوشی هوشمند باشند، برای ارزیابی دعوت به‌عمل می‌آید.» توسعه نسخه ایرانی اندروید نیز یکی دیگر از تکالیف شورای عالی فضای مجازی است که بر عهده وزارت ارتباطات نهاده شده؛ وزارت ارتباطات دولت دوازدهم نیز به بحث تولید نسخه سفارشی‌شده اندروید با هدف مقابله با حذف کسب‌وکارهای ایرانی از روی گوشی‌های اندرویدی ورود کرده بود.
ارایه هزار میلیارد تومان برای توسعه کسب‌وکارها
رییس سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به برنامه مشترک معاونت فناوری و سازمان فناوری اطلاعات برای حمایت از کسب‌وکارها، اظهار داشت: هزار میلیارد تومان منابع برای توسعه کسب‌وکارها در حوزه اقتصاد دیجیتال تخصیص داده شده است. وی درباره بومی‌سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات توضیح داد: «در 16 سرفصل با 43 موضوع اعلام شده است و شرکت‌های توانمند و علاقه‌مند برای فعالیت در این حوزه می‌توانند در جلسات مشترک وزارت اطلاعات و معاونت علمی وزارت صمت شرکت داشته باشند و برنامه خود را ارایه کرده و تعهداتی دهند که چگونه می‌توانند این بومی‌سازی را انجام دهند و وزارت ارتباطات هم حمایت‌هایی در این زمینه خواهد داشت.» به گفته خوانساری، درباره توسعه فناوری هم هدف‌گذاری‌هایی از سوی وزارت ارتباطات صورت گرفته است و دو اپراتور هوشمندسازی خواهند شد. با وجود این باید توجه داشت که سیستم عامل‌ها ذات و باطنی بین‌المللی دارند، چرا که شرکت‌ها و کشورهایی که قابلیت تولید سیستم‌های سخت‌افزاری را دارند بسیار محدود هستند و برای تولید سیستم عامل نیاز به دسترسی به تعرفه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افرازی آن شرکت‌ها است. در این خصوص کیوان نقره‌کار، کارشناس حوزه فناوری و ارتباطات، در گفت‌وگو با خبرآنلاین، گفته بود: «به عنوان یک کارشناس با این طرح مخالف هستم. چون سیستم‌های فناوری ذات بین‌المللی و باز دارد که نمی‌شود آنها را با فضای بومی‌سازی به سمت و سوی ببریم که جلوی برخی پیشرفت‌ها گرفته شود. سیستم عامل بومی نیازمند این است که قابل استفاده باشد و برای این امر باید روی ابزارهایی که در اختیار همه است قرار گیرد و ارتباط را ایجاد کند.
اگر قرار باشد که ما از یک تلفن جدید و برنامه جدید استفاده کنیم و ما را وارد محیطی جدید کند که دیگر بومی نیست و اگر قرار باشد به گونه‌ای باشد که همه‌چیز روی سیستم عامل ما تعریف بشود؛ باید این پرسش را مطرح کرد که آیا ما از لحاظ سخت‌افزاری و فناوری به آن درجه رسیده‌ایم که بتوانیم چنین کاری را انجام بدهیم و در اختیار مردم قرار دهیم؟» این کارشناس حوزه فناوری در ادامه افزود: «نکته مهم این است که این موضوعات به صورت ضرب‌الاجلی صورت می‌گیرد و دانش، تحقیق، پژوهش و افراد متخصص در پشت آنها وجود ندارند و متاسفانه فقط بودجه‌هایی مطرح می‌شود که در آخر از بین می‌روند و فقط با اعصاب مردم بازی می‌کنند.»
