تقلب در امتحانات نهایی اجتناب‌ناپذیر است
از لو رفتن سوالات کنکور حالا به لو رفتن سوالات امتحان نهایی رسیده‌ایم. از وقتی که طبق قانون جدید و برای جلوگیری از تعیین سرنوشت دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه تنها با کنکور سهم 40 درصدی به نمرات امتحان نهایی داده شده برگزاری امتحانات نهایی در صحت و سلامت و بدون تقلب هم به یکی از دغدغه‌های مسوولان آموزش و پرورش و البته اولیای دانش‌آموزان تبدیل شده است.
نمراتی که می‌تواند آینده دانش‌آموز را رقم بزند و هر گونه کوتاهی می‌تواند به ضرر آنهایی که تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تمام شود. کسانی که درس خوانده‌اند تا امتحان را با موفقیت پشت سر بگذارند اما هر کوتاهی می‌تواند باعث جلو زدن افرادی از آنها باشد که به لو رفتن سوال‌ها و تقلب دلخوش کرده‌اند و از این راه به موفقیت در امتحانات دست پیدا می‌کنند. این چرخه معیوب رقابت نابرابر همچنان ادامه دارد چه در کنکور باشد و چه در امتحانات نهایی. هر چند در زمان کنکور اینترنت‌ها قطع شد اما به فاصله چند دقیقه تمامی سوال‌ها لو رفت.
البته از سوی مسوولان و برگزار‌کنندگان تکذیب شد اما عکس‌هایی که در فضای مجازی منتشر شد واقعیت دیگری را نشان می‌داد. حالا همین مساله باعث حساسیت در برگزاری امتحانات نهایی شده است. روزهاست که مسوولان آموزش و پرورش از برگزاری امتحانات نهایی به بهترین شکل خبر می‌دهند، آنها هر گونه احتمال لو رفتن سوالات را رد می‌کنند و معتقدند شرایط به گونه‌ای رقم خورده که جای هیچ نگرانی نیست، اما....
اینکه از یک سوی ماجرا بسیاری قرار دادن سهم 40 درصدی نمره آزمون نهایی سال دوازدهم را در قبولی دانشگاه به نوعی کوتاه کردن دست مافیای کنکور می‌دانند اما از سوی دیگر این مساله می‌تواند بازار فروش دیگری برای کسانی که به سوالات امتحان نهایی یا کنکور دسترسی دارند ایجاد کند، بازاری برای فروش سوالات آزمون نهایی.
مدیریت امنیت آزمون‌ها که با شماست...
خبر لو رفتن سوالات امتحان نهایی که در رسانه‌ها منتشر شد کافی بود تا رییس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش را وادار به واکنش کند، محسن زارعی درباره دست به دست شدن سوال‌های امتحان در فضای مجازی به رسانه‌ها گفت: «ما هیچ‌وقت ادعا نکردیم انتشار سوالات را به صفر برسانیم، چراکه مدیریت فضای مجازی دست ما نیست، ... ضمن آنکه آزمون‌ها تشریحی هستند و این خیلی کار مشکلی است که [دانش‌آموزان در جلسه امتحان] پاسخ‌های سوالات تشریحی را دریافت کنند،... ما خودمان هم اعلام کردیم ساعت ۸ و نیم صبح سوالات را منتشر می‌کنیم.
مساله ما این است که کسی نتواند داخل حوزه امتحانی پاسخی را دریافت کند.» اما علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت در پاسخ به واکنش رییس مرکز ارزشیابی وزارت آموزش و پرورش می‌گوید: مدیریت فضای مجازی در اختیار شما نیست، اما مدیریت امنیت آزمون‌ها که با شما است، اگر امنیت آزمون‌های نهایی با وسعتی که دارد، تامین نشود سوالات به‌بیرون از جلسه آزمون درز می‌کند، جالب اینکه آموزش و پرورش می‌گوید دستگاهی که سوالات را به بیرون از جلسه ارسال می‌کند، دیگر نمی‌تواند جواب‌ها را دریافت کند، اما وقتی امکان ارسال سیگنال وجود دارد آیا امکان دریافت سیگنال که جواب سوال‌ها هست، وجود ندارد؟ مگر اینکه فرد و عوامل متخلف حین جلسه شناسایی شوند، جالب اینکه با این وضعیت مسوولان گفته‌اند خودشان می‌خواهند سوال‌ها را ساعت هشت و نیم منتشر کنند، اینکه روش مناسبی نیست، شما که وضعیت را می‌بینید، با این اقدام امکان تقلب بالا می‌رود.
مافیای معدل و مدارس غیرانتفاعی...
اینکه آموزش و پرورش ظرفیت برگزاری آزمون‌های متعدد با امنیت بالا را دارد یا ندارد یک‌سوی کلاف سردرگم قوانین جدید پذیرش دانشجو برای دانشگاه است، اما اینکه این قوانین سبب شدند عدالت آموزشی ظهور و بروز کند یا نه سوی دیگر، امرایی در این باره به خبرآنلاین می‌گوید: مافیای جدیدی در نظام سنجش و پذیرش به وجود آمده تحت عنوان مافیای معدل، قرار بود کمر مافیای کنکور را بشکانیم اما خودمان شکست خوردیم، یک شاخه دیگر از مافیای معدل مافیای مدارس غیرانتفاعی است.
او ادامه می‌دهد: تاثیر قطعی معدل به‌ضرر داوطلبان مناطق محروم است و به‌عدالت آموزشی کمکی نمی‌کند، امروز مافیای جدیدی ایجاد شده است، الان دانش‌آموزان هم برای ۶۰ درصد تاثیرگذاری کنکور کتاب‌های کمک‌آموزشی خریداری می‌کنند چراکه کسی از ۶۰ درصد اثرگذاری غافل نمی‌شود و هم برای تاثیرگذاری ۴۰ درصدی معدل در قبولی ورود به دانشگاه‌ها کتاب‌های کمک آموزشی برای امتحانات نهایی را خریداری می‌کنند. دراین وضعیت داوطلبان مناطق محروم در استان‌هایی مانند سیستان‌وبلوچستان یا ایلام تا قبل این شرایط فقط کتاب تست کنکور می‌خریدند اما الان باید کتاب‌های کمکی برای آزمون تشریحی نهایی هم بخرند، با این وضعیت گردش مالی برای ورد به دانشگاه‌ها حداقل سه برابر شده است.
عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت بیان می‌کند: نکته دیگر ایجاد مافیای مدارس غیرانتفاعی است، هرکسی در مدرسه بهتری تحصیل کند معدل بیشتری می‌گیرد، ۶۰ الی ۷۰ میلیون پول می‌دهند تا آموزش بهتری بگیرند، کسی‌هم که پول ندارد باید در مدرسه دولتی تحصیل کند، مدرسه‌ای که کلاس‌های فوق‌العاده برای دانش‌آموزان ندارد، ولی کسی‌که در غیرانتفاعی درس می‌خواند در امتحان نهایی موفق‌تر می‌شود، خواهید دید کسانی‌که در مدارس غیرانتفاعی هستند در امتحانات نهایی چه‌طور خوش بدرخشند، گردش مالی مدارس غیرانتفاعی بسیار بالا است.
خودمان شکست خوردیم
جدا از حواشی یکی- دو روز اخیر درباره لو رفتن سوال‌های کنکور، روش جدید سنجش و پذیرش برای ورود به دانشگاه از همان روزهای اول با چالشی به‌نام ظرفیت تقلب و تخلف همراه بود، حتی در یکی- دو مورد عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با ارسال نامه به ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور این امکان را تذکر داد. احمد توکلی که رییس هیات مدیده دیده‌بان شفافیت و عدالت است در بخشی از نامه بلند خود به رییسی نوشت: «وزارت آموزش و پرورش با کدام زیرساخت و چگونه می‌تواند امنیت امتحانات نهایی را ۳۰ بار در سال تضمین کند؟... درصورت اعمال تاثیر نمرات امتحانات نهایی به‌شکل قطعی، با سونامی تقلب در امتحانات نهایی رو‌به‌رو خواهیم شد.»
برقراری امنیت 30 آزمون در سال چگونه؟
شاید حالا خبری از سونامی تقلب در امتحان‌های نهایی اخیر نباشد اما حداقل می‌شود پذیرفت نشانه‌هایی از آن در آزمون اخیر دیده شد، امرایی در این باره به خبرآنلاین می‌گوید: در یک سال ۳۰ مرتبه آزمون نهایی در مدارس برگزار می‌شود که تامین امنیت آن برای برگزار‌کننده‌های آزمون سخت است، برای همین هم امروز شاهد لو رفتن سوال‌های آزمون‌های نهایی هستیم.
این درحالی است که آموزش و پرورش خودش درگیر یکسری مشکلات مانند رتبه‌بندی معلمان و نارضایتی آنها است، لذا اجرای آزمون‌های نهایی برای آموزش‌وپرورش بسیار سخت است و این وزارتخانه زیرساخت‌های لازم برگزاری آزمون با این درجه اهمیت را ندارد. سیاست‌گذاران چیزی گردن وزارت آموزش‌وپرورش انداختند که توان اجرای آن را ندارد. با این روش اتفاق تلخی که رخ می‌دهد فروپاشی اخلاق میان دانش‌آموزان است، یعنی تقلب میان آنها افزایش پیدا می‌کند و نهادینه می‌شود، چراکه با وضعیت فعلی کسی‌که نمره بالاتر بگیرد موفق می‌شود.
حتما تقلب رخ می‌دهد
درهمین‌باره محمدرضا نیک‌نژاد، معلم و کارشناس آموزش نیز می‌گوید: تقلب در کنکور وجود داشته و چند دهه دارد اتفاق می‌افتد، اما مسوولان برگزاری آن اعلام می‌کنند چنین چیزی وجود ندارد، درحالی که در چند سال گذشته مجلس و قوه قضاییه به آن ورود کرده است، وقتی در آزمون سراسری با آن همه دقت خطا و تقلب وجود دارد دیگر چه انتظاری از آموزش‌وپرورش داریم که هزاران حوزه امتحانی دارد، بنابراین با توجه به گستردگی فضای مجازی حتما تقلب رخ می‌دهد، اما به نظر می‌رسد کسانی‌که این طرح را مطرح کردند چندان به آن توجه نکردند. او ادامه می‌دهد: همین ناراضی بودن و اعتراض‌های معلم‌ها از مشکلات بزرگ برگزاری آزمون نهایی است، وقتی معلم‌ها از وضعیت خود رضایت نداشته باشند در جلسه آزمون به عنوان ناظر روی آنها اثر می‌گذارد و دیگر دقت لازم را ندارند.
گاهی حق‌الزحمت معلم‌ها به عنوان ناظر امتحانات یک سال بعد پرداخت می‌شود و آنها انگیزه‌ای ندارند در آزمون‌ها ناظر شوند، حتی مدت‌ها قبل شاهد بودم مدیر مدرسه‌ای اسم معلم‌ها را به عنوان ناظر اعلام می‌کرد اما روز برگزاری امتحان نهایی از جای دیگر به‌جای معلم دانشجو می‌آورد تا مراقب جلسه آزمون باشند. دانشجو هم اقتدار یک معلم برای نظارت آزمون را ندارد. نیک‌نژاد می‌گوید: مساله خیلی پیچیده است، دانش‌آموزانی که قصد تقلب دارند دیگر بچه‌های ۲۰ سال قبل نیستند آنها انواع ابزارها را در دسترس دارند و می‌توانند تقلب کنند، لذا نیاز به فکر اساسی داریم، به نظر می‌رسد این قوانین جدید برای ورود به دانشگاه‌ها مشکلات جدیدی ایجاد کرده و حرف و حدیث‌هایی میان دانش‌آموزان و خانواده‌ها درباره کنکور به وجود می‌آورد، طوری‌که پیش‌بینی می‌شود موقع اعلام نتایج قبولی دانشگاه‌ها شاهد اعتراضات گسترده دانش‌آموزان و خانواده‌ها باشیم.
عدالت در آموزش سال‌هاست وجود ندارد
مساله اینجاست که عدالت در آموزش سال‌هاست دیگر در کشور ما وجود ندارد، در واقع وقتی بچه‌ها در یک رقابت نابرابر مدارس دولتی و غیر انتفاعی قرار گرفتند این عدالت آموزشی از میان رفته است، همین نبود عدالت در کنکور و حالا در آزمون‌های نهایی به نوعی دیگر خودش را نشان می‌دهد. افرادی که تمکن مالی دارند می‌توانند سوالات را به هر نحوی شده به دست بیاورند، در واقع سال‌هاست که این اتفاق در کنکور رخ می‌دهد و هر بار هم با اینکه مسوولان تکذیب می‌کنند اما هستند کسانی که در لحظات آخر کلید سوالات را با قیمت هنگفت خریداری می‌کنند و سرنوشت خود را به نوع دیگری رقم می‌زنند. حالا هم این مساله می‌تواند در مورد آزمون‌های نهایی رخ دهد. رقابتی که بین مدارس ایجاد می‌شود، رقابتی که بین دانش‌آموزان هست برای راه یابی به دانشگاه خود زمینه‌ساز این اتفاق تلخ است.
