پوشش 18 میلیون نفر در برنامه‌های اجتماع‌محور پیشگیری از اعتیاد
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور گفت: تحقیقات نشان داده‌اند که به ازای هر مقدار سرمایه‌گذاری در برنامه پیشگیری از مصرف مواد، حداقل ده برابر در هزینه‌های درمانی و آثار مخرب ناشی از مصرف مواد اعتیادآور صرفه جویی می‌شود. فرهاد اقطار درباره برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد در سازمان بهزیستی به ایلنا گفت: پیشگیری یکی از اجزاء اصلی نظام‌های سلامت مدار در مبارزه با مصرف مواد به شمار می‌رود. امروزه در تدوین برنامه‌ها، بر پیشگیری از شروع مصرف مواد تاکید می‌شود. همچنین هیچ مداخله، برنامه یا نظام پیشگیری را نمی‌توان به‌طور مجزا یا یک جانبه تهیه یا اجرا کرد. برنامه‌های پیشگیری منطقه‌ای یا کشوری زمانی موثر خواهد بود که با رعایت اصول پیشگیری و در چارچوب یک نظام سلامت محور و و با توجه به شرایط سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ارایه شود.
دانش پیشگیری موفق عمل کرده
او ادامه داد: خوشبختانه دانش پیشگیری نشان داده است که چه اقداماتی در پیشگیری از مصرف مواد موفق ترند و در طراحی و اجرای برنامه‌ها باید از دانش پیشگیری و تحقیقات انجام شده در این زمینه استفاده کنیم. معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: با توجه به اصل اول پیشگیری از اعتیاد، توجه به عوامل خطرزا و محافظت‌کننده بسیار مهم است و براساس این اصل، برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد، عوامل محافظتی را تقویت و عوامل خطرزا را کاهش می‌دهند. عوامل خطرزا مانند تعارض‌های خانوادگی یا زندگی در محله پرخطر و عوامل محافظتی مثل خانواده حمایت‌گر یا تربیت مناسب خانواده و داشتن مهارت‌های اجتماعی که می‌تواند فرد را از گرایش به مصرف مواد یا رفتارهای پرخطر در امان دارد. اقطار خاطرنشان کرد: به علاوه بهره‌گیری از مشارکت جوامع محلی، به معنی تلاش در جهت بسیج همگانی برای جلب شرکا و گردهم آمدن اهالی محله و ایجاد تیم‌های محلی داوطلب با هدف پرداختن به نیازهای محله‌ای در راستای پیشگیری از اعتیاد یا حل مشکل مصرف مواد، الکل و سیگار است. اگر چه مشارکت در سطح جوامع محلی گاه به صورت خودجوش پدید می‌آید، چنین مشارکت‌هایی، در مقیاس گسترده، معمولاً نتیجه برنامه‌های ویژه‌ای است که با ارایه حمایت‌های مالی و فنی به جوامع، در دراز مدت، آنها را در اجرا و ادامه برنامه‌های مبتنی بر شواهد یاری می‌دهند.
اجرای برنامه اجتماع محور از سال 1381
وی ادامه داد: فعالیت‌های سازمان بهزیستی در دفتر اعتیاد نیز با استفاده از دانش پیشگیری و مبتنی بر شواهد بوده است به‌طوری که از سال 1381 برنامه اجتماع محور پیشگیری از اعتیاد در محلات شهری روستایی، محیط‌های آموزشی و محیط‌های کار آغاز شد و اقدامات اجتماع محور تاکنون بالغ بر 18 میلیون جمعیت را تحت پوشش قرار داده است.
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه برنامه‌ها و طرح‌های دفتر اعتیاد بسیار متنوع و برای گروه‌های مخاطب متفاوت است، گفت: از جمله برنامه‌ها و طرح‌هایی که در محلات به خصوص محلات آسیب خیز انجام می‌شود عبارتند از برنامه اجتماع محور پیشگیری از اعتیاد که شامل فعالیت‌های مبتنی بر نیازهای جامعه محلی با مشارکت تیم‌های متشکل از اهالی محله و با کمک تسهیل گران محلی است؛ برنامه پیشگیری از اعتیاد در زنان، کودکان و نوجوانان (تحت عنوان برنامه پازک)، طرح پیشگیری از اعتیاد و ارتقای توانمندی‌های شناختی رفتاری در محلات آسیب خیز، برنامه پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های اداری و سازمانی (تحت عنوان کیان) .
اقطار با اشاره به کارزارهای رسانه‌ای برای پیشگیری از اعتیاد خاطرنشان کرد: کارزارهای رسانه‌ای پیشگیری از اعتیاد نیز برای آگاه‌سازی و حساس‌سازی مردم در کشور با بهره‌گیری از ابزارهای رسانه‌ای مختلف اجرا می‌شود و هر سال یک موضوع به خود اختصاص می‌دهد. به‌طور مثال با توجه به ضرورت پیشگیری از اعتیاد در خانواده و برای افزایش ضریب نفوذ پیام‌های پیشگیرانه در خانواده‌ها، از زمستان سال گذشته کارزار رسانه‌ای «والد آگاه، فرزند ایمن» آغاز شد. گروه مخاطب این کارزار رسانه‌ای، والدین هستند و هدف حساس‌سازی آنان درخصوص توجه به فرزندان به جهت پیشگیری از مصرف مواد اعتیادآور است.
او ادامه داد: دفتر اعتیاد سعی داشته برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد را توسعه دهد به‌طوری که هر یک از طرح‌ها و برنامه‌ها پس از گذراندن دوره آزمایشی، در کل کشور اجرا شده است، اما باید به این نکته مهم توجه کرد گسترش برنامه‌ها در گرو تخصیص اعتبارات است. ضمن اینکه باید این نکته را مد نظر قرار داد که برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد دیربازده هستند و اثربخشی آنها در گرو اجرای مستمر و حمایت‌های مالی است. اقطار خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد ارزیابی اقدامات دستگاه‌ها در زمینه پیشگیری از اعتیاد به عهده ستاد مبارزه با مواد مخدر است.
اظهارنظر در مورد تاثیر برنامه‌ها در کاهش مصرف مواد اعتیادآور ساده نیست به دلیل اینکه اعتیاد پدیده‌ای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که عوامل متعدد فردی و محیطی در گسترش یا کنترل آن تاثیر دارند. به علاوه سازمان بهزیستی فقط یکی از دستگاه‌های مجری برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد است و سایر دستگاه‌ها نیز در این فرآیند سهم دارند؛ ضمن اینکه برای اظهارنظر در مورد تاثیر برنامه‌ها باید اثربخشی آنها مورد ارزشیابی قرار گیرد.
