ماجرای اکتشاف نفت در ایران/ ۱۱۵ سال از کشف نفت در ایران گذشت

دو روز مانده به پایان هفتمین سال واگذاری امتیاز نفت به دارسی، هنگامی که سرمایه سندیکای اکتشاف رو به کاستی نهاده و می رفت تا پرونده کشف نفت در ایران مختومه شود، آخرین ضربه های مته کوبه ای دستگاه شماره یک حفاری، سقف گنبدی مخزن آسماری را شکافت و صدایی مهیب همراه با فوران نفت، حفاران خسته را جانی تازه بخشید.

به گزارش ایسنا، بهره‌‌برداری از نفت ایران به یکی از اتباع انگلیسی به نام دارسی واگذار شد. این امتیاز که به «قرارداد دارسی» معروف است در اوایل کار از سوی طرفین قرارداد چندان جدی تلقی نشد و حتی پس از چند سال که از اقدامات بی ‌نتیجه اکتشافی آن می‌گذشت امتیازداران درصدد برآمدند از ادامه کار صرف نظر کنند اما در نهایت اولین چاه انگلیسی ها در مسجد سلیمان به نفت رسید.

به دنبال اعطای امتیاز استخراج و بهره برداری از نفت سراسر ایران- به غیر از ۵ استان شمالی- در سال ۱۲۸۰ (هـ. ش) از سوی مظفر الدین شاه قاجار به «ویلیام ناکس دارسی»، مته حفاری اولین چرخش های خود در خاک خاورمیانه را تجربه کرد و به این ترتیب نام ایران به عنوان خاستگاه نخست صنعت نفت خاورمیانه، در تاریخ عملیات نفتی ایران منطقه زرخیز جهان ثبت شد.

در پی چند سال تلاش مداوم و مستمر گروه اکتشاف انگلیسی، نهایتاً در سال ۱۹۰۸ میلادی برابر ۱۲۸۷ خورشیدی، اولین چاه اکتشافی و قابل بهره‌برداری نفت به میزان اقتصادی در منطقه مسجد سلیمان حفر شد. این چاه با وسایل ساده و ابتدایی آن زمان حفر و در عمق ۳۳۸ متری سطح زمین، در سازند آسماری به نفت رسید و بهره‌برداری از آن از سال ۱۲۹۰ خورشیدی، با تولید روزانه ۵۰۰ بشکه آغاز شد.

پس از کشف نفت در مسجدسلیمان عملیات کاوش برای کشف مخازن دیگر ادامه یافت و حوزه‌های نفتی هفتگل در سال ۱۳۰۶، آغاجاری (۱۳۱۵)، گچساران و پازنان (۱۳۱۶)، نفت سفید (۱۳۱۷) کشف شد و به دنبال آن مخازن بسیار غنی و مهم دیگری نظیر میادین نفتی لالی (۱۳۲۷)، اهواز (۱۳۳۷)، بینک (۱۳۳۸)، بی‌بی‌حکیمه (۱۳۴۰)، مارون و کرنج (۱۳۴۲)، پارسی و رگ‌سفید (۱۳۴۳) نیز کشف و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

کشف ماده استراتژیک نفت موجب تغییر و تحولات عمیقی در زندگی بشر شد؛ به گونه ای که شش سال بعد از کشف نفت در مسجدسلیمان، چرچیل فرمانده وقت نیروی دریایی سلطنتی انگلستان تصمیم به تغییر سوخت ناوگانش از زغال سنگ به نفت گرفت آن هم با اتکا به نفت مسجدسلیمان.

نفت استخراجی در مسجدسلیمان که در پالایشگاه بزرگ آبادان پالایش می شد عامل برتری نیروی دریایی انگلیس در جنگ های جهانی اول و دوم شد. متعاقب کشف نفت همراه با شکل گیری مسجدسلیمان به عنوان یک شرکت شهر و حضور کارشناسان خارجی برای نخستین بار در کشور ورزش هایی نظیر بدمینتون، تنیس روی میز، بیلیارد، گلف، فوتبال و دیگر ورزش ها در این منطقه شکل گرفت و افراد بسیاری جذب این ورزش ها شدند و تا سالیان متمادی ورزشکاران مسجدسلیمانی که اغلب آنها نفتی هم بودند در تیم های ملی برای کشور افتخار می آفریدند.

همراه با حفر چاه های جدید، تاسیسات و کارخانجات مرتبط و مورد نیاز نفت مانند پالایشگاه بی بیان، کارخانه گوگرد سازی(GAS PLANT)، کارخانه تقطیر نفت(TOPPING PLANT)، نیروگاه تولید برق در این شهر نو تاسیس احداث و راه اندازی شد و مسجدسلیمان بیابانی دیروز در مدت زمان کوتاهی به شهری صنعتی و رفاهی مدرن مبدل شد.

از زمان اکتشاف نفت تا دی ۷۷ مسجدسلیمان به عنوان یک منطقه نفتی زیر نظر شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب با نام منطقه نفتی مسجدسلیمان فعالیت می کرد اما از آن پس با الحاق چهار ناحیه نفتی نفت سفید، قلعه نار، هفتکل و لب سفید به عنوان یکی از شرکت های تابع شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب با نام شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان تاسیس و فعالیت خود را به صور ت عملی از سال ۷۸ آغاز کرد.

صنعت نفت ایران که ۱۱۵ سال پیش در عمق ۳۶۰ متری به نفت رسیده بود امروز در اعماق بیش از ۵۵۰۰ متری به دنبال نفت کاوش می کند و عزم حفاری در آبهای بسیار عمیق دریای خزر را تا عمق ۶۰۰۰ متری از زیر بستر دریا دارد. این صنعت اکنون عنان ذخایر نفت و گازش را خود در دست دارد و برای هیچ کسی امتیاز ویژه ای برای توسعه میدان ها و ذخایر قائل نمی شود و سازندگان و صنعتگران ایرانی خود به دنبال ساخت کالاهای مورد نیاز صنعت نفت هستند.