همه از وضعیت اینترنت ناراضی‌اند
قیمت اینترنت ثابت در ایران نسبتی با میزان بهینه آن ندارد، هم کاربر از قیمت و به‌ویژه سرویسی که دریافت می‌کند ناراضی است و هم اپراتور از قیمت شکایت می‌کند. شرایط تورمی، هزینه‌های غیرقیمتی اتصال به اینترنت ناشی از محدوده‌های اینترنت و شوک‌های ارزی دست در دست هم اوضاع اینترنت ثابت در ایران را روزبه‌روز بحرانی‌تر می‌کند.
اینترنت ثابت پهن‌باند در ایران در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ خورشیدی پا به خانه‌های مردم گذاشت. هرچند شش، هفت سالی طول کشید تا اینترنت پهن‌باند که به نام تنها تکنولوژی رایج در آن دوره یعنی ADSL شناخته می‌شد شروع به فراگیر شدن کند. در دوره‌ای که خبری از نسل‌های سوم و چهارم ارتباطات سیار در ایران نبود، کاربران عملاً اینترنت را به اینترنت ثابت می‌شناختند و تغییر نسل از Dial-up به ADSL جذابیت زیادی برای مشترکان داشت. با وجود اینکه طی دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد مشترکان خانگی با محدودیت پهنای باند ۱۲۸ کیلوبیت‌برثانیه روبرو بودند این بالاترین سرعتی بود که آن زمان در اختیار مردم قرار می‌گرفت. با ورود به دهه ۹۰ و روی کارآمدن دولت حسن روحانی، به تدریج این محدودیت از میان برداشته شد اما وزارت ارتباطات دولت‌های یازدهم و دوازدهم بیش از آنکه چشم به توسعه اینترنت ثابت در کشور داشته باشد، به توسعه بخش ساده‌تر و ارزان‌تر یعنی شبکه سیار توجه می‌کرد. در عین حال اما صدایی که غالبا در مورد قیمت اینترنت در ایران به گوش می‌رسد حاکی از گران بودن آن است.
کاربران می‌گویند قیمت اینترنت در مقابل سرویسی که دریافت می‌کنند بالاست. از سویی اپراتورها دیدگاهی دقیقاا مخالف این نظر را دارند و می‌گویند اینترنت در ایران آنقدر ارزان است که شاید به سختی کفاف پایدار ماندن سرویس فعلی را بدهد و در این شرایط بهتر است توسعه شبکه را فراموش کنیم. مدیرعامل یکی از اپراتورهای ثابت حتی باور دارد اگر همه‌گیری کرونا و افزایش مصرف ناشی از قرنطینه اتفاق نمی‌افتاد، باید فاتحه این صنعت خوانده می‌شد.
بررسی آماری قیمت اینترنت در کشورهای جهان
موسسه Cable بسته‌های اینترنتی را برای کاربران مقایسه می‌کند تا از میان آنها انتخاب کنند و این موسسه به‌تازگی گزارشی از قیمت اینترنت ثابت در جهان منتشر کرده است. این موسسه ۲۱۹ کشور مختلف جهان را بر اساس قیمت اینترنت رده‌بندی کرده است. در این رده‌بندی که پیوست به آن اشاره کرده، اکثر کشورهایی که در ابتدا یا انتهای لیست قرار گرفته‌اند اوضاع اقتصادی مساعدی ندارند. در ابتدای فهرست که ارزان‌ترین کشورها نام برده شده‌اند اسم کشور سودان به چشم می‌خورد که میانگین قیمت ۲.۳۰ دلار هزینه ماهانه اینترنت برای آن به ثبت رسیده است.
در رده بعدی نیز قزاقستان با میانگین قیمت ۵.۱۱ دلار قرار دارد و مولداوی هم سومین اینترنت ارزان جهان را به خود اختصاص داده است. ایران در میان ارزان‌ترین اینترنت‌های ثابت جهان نیز در جایگاه هفتم ایستاده است. ارزیابی موسسه Cable در ایران ۴۱ بسته اینترنت ثابت را بررسی کرده که میانگین قیمت ۹.۳۵ دلار را ثبت کرده است. البته احتمالاً مبنای این محاسبه، دلار ۴۲۰۰ تومانی بوده است که با در نظر گرفتن نرخ بازار آزاد، قیمت دلاری اینترنت از این هم کمتر می‌شود. در مقابل بروندی، سورینام و زیمبابوه سه کشوری هستند که شهروندان‌شان باید بیشترین هزینه را برای اتصال به اینترنت ثابت بپردازند. با وجود اینکه ایران طبق گفته cable هفتمین اینترنت ثابت ارزان جهان را دارد، پس چرا این گزاره نزد کاربران ایرانی چندان منطبق بر واقعیت نیست؟
مقایسه‌هایی که جواب درستی نمی‌دهد
مقایسه قیمت اینترنت از چند نظر می‌تواند گمراه‌کننده باشد. نخست توجه به به این نکته ضروری است که وقتی قیمت دو کالا را مقایسه می‌کنیم باید این دو کالا همگن باشند. برای دچار نشدن به این خطا از نرخ دلار PPP که مخفف Purchasing Power Parity است استفاده می‌شود. مثلاً اگر فردی در انگلستان یک عدد نان باگت را به قیمت ۱.۵ دلار و شخص دیگری در فرانسه آن را به قیمت ۱.۲ دلار بخرد، یعنی ۱.۲ دلار در فرانسه به اندازه ۱.۵ دلار در انگلستان می‌ارزد.
همچنین مقایسه قیمت دلاری در دو اقتصاد ممکن است منجر به خطای دیگری نیز بشود. وقتی قیمت‌ها را در دو اقتصاد به دلار تبدیل می‌کنیم، باید به این نکته نیز توجه کرد که قدرت خرید یک دلار در کشور A ممکن است کمتر یا بیشتر از قدرت خرید یک دلار در کشور B باشد. علاوه بر این باید قدرت ذاتی پول ملی در کشورها را نیز در نظر گرفت. برای محاسبه ارزش پول ملی، رایج‌ترین روشْ قرار دادن پول ملی در برار دلار امریکاست. یک شهروند امریکایی اگر در ایران بابت خوردن همبرگرْ سه دلار بپردازد، احتمالاً از ارزان بودن غذایی که خورده تعجب می‌کند و از سویی شهروند ایرانی اگر بخواهد ۱۰ دلار بابت یک همبرگر در امریکا هزینه کند، باید معادل ۵۵۰ هزار تومان، ریال ایران پرداخت کند که مبلغ بالایی است. یکی از نتایج کاهش ارزش پول ملی، پایین آمدن میزان درآمدهای حقیقی است.
با در نظر گرفتن پایه مصوب وزارت کار در سال ۱۴۰۲، حداقل میزان دستمزد نیروی کار بخش خصوصی در ایران ۱۴۶ دلار به قیمت بازار است. مقایسه این رقم با کشورهای دیگر نشان از ارزان بودن نیروی کار در ایران دارد؛ به عنوان مثال در کشور سنگاپور که پرسرعت‌ترین اینترنت ثابت جهان را دارد، پایه حقوق تصویب نشده است اما دولت این کشور از ابتدای ماه مارس ۲۰۲۳ مقرر کرده افرادی که در صنعت غذایی این کشور فعالیت می‌کنند نباید کمتر از 1312دلار حقوق دریافت کنند. اینترنت ثابت این کشور در فهرست موسسه Cable در رده ۷۶ قرار دارد و میانگین قیمت ۳۳.۲۷ دلار برای آن ثبت شده است؛ به عبارت دیگر نیروی کار در ایران دستمزد پایین‌تری دریافت می‌کند و باید با همان دستمزد پایین کالاهایی را خریداری کند که وابستگی بالایی به نرخ گران دلار در ایران دارند.
یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که اینترنت ایران را منحصربه‌فرد می‌کند جدا از سرعت، کیفیت آن است. وضعیت اینترنت در ایران را نمی‌توان عادی قلمداد کرد. فیلترینگ گسترده و اختلال‌های ریز و درشت اینترنت که طی ماه‌های اخیر به گواه کارشناسان شدت گرفته، دلیل تشدید نارضایتی کاربران ایرانی است. نمونه کوچکی از آنچه اینترنت ایران را متمایز از سایر نقاط جهان می‌کند، مسدود بودن محبوب‌ترین و پرکاربرترین پلتفرم‌های اجتماعی در ایران یعنی واتس‌اپ، تلگرام و اینستاگرام است که آزردگی خاطر کاربران را به همراه دارد. گزارش موسسه surfshark نیز نشان می‌دهد ایران در سال ۲۰۲۲ بعد از منطقه جامو و کشمیر محدودترین اینترنت جهان را در اختیار کاربرانش قرار داده است.
علاوه بر این، اگر بخواهیم اینترنت بدون فیلتر داخلی را که مبنای تست‌های اسپیدتست است مد نظر قرار دهیم، باز هم مشترکان اینترنت ثابتْ سرویس باکیفیتی دریافت نمی‌کنند. طی آخرین گزارش‌های اسپیدتست در این زمینه، ایران از میان ۱۸۰ کشور جهان رتبه ۱۴۶ جهانی در بخش ثابت را تصاحب کرده که پایین بودن سرعت اینترنت ثابت در کشور را نشان می‌دهد. سنجش سرعت اینترنت با اسپیدتست به‌طور پیش‌فرض ارتباط دستگاه با نزدیک‌ترین سرور داخلی را می‌سنجد. با این فرض می‌توان ادعا کرد تجربه روزمره کاربران اینترنت در ایران از آنچه اسپیدتست گزارش کرده نیز نامطلوب‌تر است.
