بازمعماری سیاست انرژی

گلناز پرتوی مهر |

ایران مدت‌هاست که به‌خاطر ذخایر قابل‌توجه گاز خود شناخته شده است و در کنار سیاست‌های انرژی که اخیرا توسط دولت سیزدهم به کار گرفته شده است به دنبال بازسازی تجارت انرژی خود مبتنی بر خنثی کردن حداکثری تحریم‌ها است و در این بین تاکید بر تجارت گاز نیز تحت این سیاست مهم افزایش چشمگیری داشته است. زیرساخت مناسب خط لوله این کشور، وجود بیش از 4 هزار کیلومتر خط لوله گاز در مناطق مختلف نزدیک به مرز و همچنین دسترسی ایران به منابع قابل توجه گاز در جنوب ایران، کشور ایران را در موقعیت بسیار مهم، تاریخی و امیدوارکننده‌ای قرار داده تا خود را به عنوان یک قطب حیاتی برای تجارت گاز در غرب آسیا قرار دهد و در عین حال پتانسیل بی‌اثر کردن تحریم‌های بین‌المللی را ارایه دهد.

به گزارش خبرنگار «تعادل» با توجه به اهمیت این موضوع و سیاست‌های اخیر دولت ایران در زمینه انرژی، ایران قصد دارد صنعت گاز خود را نیز تقویت کند و در نتیجه موقعیت اقتصادی خود را بهبود ببخشد. به‌طور خاص، صنعت نفت ایران در دهه گذشته شاهد کاهش قابل توجهی بود زیرا این کشور با تحریم‌های بین‌المللی سختی دست و پنجه نرم می‌کرد که توانایی آن را برای صادرات نفت به‌شدت محدود می‌کرد. برای مقابله با کسری درآمد ناشی از کاهش صادرات نفت، ایران اکنون در تلاش برای بهره‌برداری از موقعیت استراتژیک خود با استفاده ذخایر عظیم گاز طبیعی خود و همچنین عقد قراردادهای خرید یا سوآپ گاز از همسایگان شمالی خود است که بتواند مسیر کریدوری ترانزیت انرژی را در دست خود بگیرد.

همانطور که اشاره شد؛ ایران علاوه بر ذخایر گاز داخلی، در زمینه واردات گاز از سایر کشورها نیز موقعیت مطلوبی دارد. ایران با ترکمنستان مرز مشترک دارد، کشوری که به دنبال افزایش روابط تجاری با ایران به ویژه در بخش گاز بوده است. ایران تقاضای زیادی برای گاز برای بخش داخلی و صنایع انرژی بر خود نیز دارد. بنابراین، پتانسیل واردات گاز از ترکمنستان، که یک کشور تولید‌کننده گاز است، می‌تواند به تامین این تقاضا کمک کند. علاوه بر این، اخیراً ایران با روسیه قراردادی را برای سوآپ گاز نیز منعقد کرده است که به این کشور کمک می‌کند تا تأثیرات تحریم‌های بین‌المللی را خنثی کند و در عین حال به هدف خود برای تبدیل شدن به قطب تجارت گاز در غرب آسیا نیز کمک کند.

در رابطه با زیرساخت انتقال گاز، این موضوع نیز در تعیین هاب گازی منطقه بسیار مهم است. شبکه خط لوله ایران یکی از گسترده‌ترین شبکه‌های جهان است و از این طریق اهرم قابل توجهی را برای ترانزیت گاز و قرارگیری ایران در هاب اصلی تجارت گاز منطقه فراهم می‌کند. شبکه خط لوله که عمدتاً از خط لوله گاز ایران تشکیل شده است، قادر است حجم زیادی از گاز را در فواصل قابل توجهی حمل کند. شبکه گسترده خطوط لوله و در دسترس بودن گاز داخلی و وارداتی این فرصت را برای ایران فراهم می‌کند تا صادرات انرژی خود را افزایش دهد و از این طریق سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کند، درآمدزایی کند و در زیرساخت‌ها و رفاه اجتماعی سرمایه‌گذاری کند.

اهمیت تمرکز ایران بر تجارت گاز قابل توجه است زیرا مزایای متعددی برای اقتصاد دارد و پتانسیل دور زدن تحریم‌های بین‌المللی را فراهم می‌کند و در عین حال ایران را به عنوان یک قطب مهم انرژی در غرب آسیا قرار می‌دهد. ایران با شبکه گسترده خط لوله، ذخایر غنی گاز و امکان واردات گاز از روسیه و ترکمنستان، پتانسیل تقویت اقتصاد خود و ایجاد بخش انرژی مقاوم در برابر شوک‌های جهانی را دارد و پایداری بلندمدت را تضمین می‌کند. به همین دلیل، برای ایران بسیار مهم است که هدف خود مبنی بر تبدیل شدن به یک صادرکننده گاز قابل توجه و در عین حال بهبود زیرساخت‌های انرژی خود را دنبال کند.

در این زمینه ایران اخیرا اولین قدم را در جهت بازطراحی تجارت انرژی خود برداشته است و به تازگی برای عقد قرارداد واردات گاز بین ایران و ترکمنستان قراردادی امضا شده است که روزانه بیش از 10 میلیون مترمکعب گاز از طریق خط لوله واقع در مرز شمالی ایران با ترکمنستان به شبکه خط لوله ایران تزریق خواهد شد. این قرارداد علاوه بر قرارداد قبلی دولت با ترکمنستان در زمینه سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان از مسیر ایران بوده است که فرصت بسیار مهمی را برای ایران در جهت استفاده حداکثری از این گاز وارداتی در جهت رفع ناترازی داخلی و همچنین بازصادرات گاز به کشورهای همسایه نظیر پاکستان، عراق، کویت و ترکیه فراهم خواهد کرد و قرارداد واردات گاز از ترکمنستان سرآغاز بازطراحی سیاست‌های انرژی ایران در منطقه و رسیدن به درآمدهای سرشار ارزی در حوزه تجارت گاز خواهد بود.

در ادامه در رابطه با اهمیت اجرایی شدن سیاست بازطراحی تجارت انرژی ایران با تمرکز بر تجارت گاز منطقه غرب و جنوب آسیا با فرشاد جامع اصل، کارشناس حوزه انرژی، به گفت‌وگو پرداختیم که 

خواهید خواند.

   تمرکز ایران بر تجارت گاز 

فرشاد جامع اصل، کارشناس حوزه انرژی، در ابتدای صحبت‌های خود در رابطه با اهمیت واردات گاز ایران از کشورهای شمالی خود در جهت حل مشکل ناترازی گاز خود و همچنین بازصادرات آن به کشورهای جنوب و شرقی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل» اظهار کرد: اهمیت واردات گاز برای صادرات مجدد و رفع عدم تعادل موقت در ایران قابل اغراق نیست. تولید گاز طبیعی ایران در سال‌های اخیر به‌طور پیوسته در حال افزایش بوده ولی با این وجود به دلیل مصرف بالای بخش داخلی، امکان صادرات به کشورهای همسایه به‌طور جدی ایجاد نشده است و تقاضای داخلی ایران برای گاز نیز همواره رو به افزایش بوده و به صورت مقطعی دچار ناترازی و کمبود موقت گاز در کشور شدیم. در چنین شرایطی، واردات گاز ایران از کشورهای شمالی می‌تواند به رفع عدم تعادل و تضمین عرضه ثابت گاز برای مصرف داخلی کمک کند.

وی ادامه داد: همچنین اهمیت تمرکز ایران بر تجارت گاز را نمی‌توان نادیده گرفت. ایران توانسته است از موقعیت استراتژیک و ذخایر غنی گاز طبیعی خود برای تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در بازار جهانی انرژی استفاده کند. تمرکز بر تجارت گاز نیز به ارتقای رشد اقتصادی، ایجاد شغل و همکاری و ثبات منطقه‌ای کمک کرده است. توسعه زیرساخت‌های انرژی و ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای برای تضمین یک بازار انرژی باثبات و قابل اعتماد در منطقه ضروری است.

این کارشناس انرژی در رابطه با مزایای ایجاد و عقد قرارداد با کشورهای ترکمنستان و روسیه در جهت واردات گاز اظهار کرد: امکان واردات گاز از ترکمنستان و روسیه جایگاه ایران را به عنوان بازیگر اصلی در تجارت منطقه‌ای گاز بیشتر کرده است. ایران توانسته خود را به عنوان تامین‌کننده قابل اعتماد گاز طبیعی در منطقه معرفی کند و توانسته است اتکای خود را به یک تامین‌کننده واحد ایجاد کند. این امر به ایجاد یک بازار انرژی با ثبات‌تر و قابل اعتمادتر در منطقه نیز کمک کرده است و خطر اختلالات عرضه و نوسانات قیمت را کاهش می‌دهد. همچنین امکان شکل‌گیری خطوط موازی تجارت گاز در منطقه نظیر خط لوله تاپی را نیز با ریسک بیشتری روبرو خواهد کرد و عقد قرارداد با ترکمنستان و روسیه در جهت خرید یا سوآپ گاز اهمیت بسیار ویژه‌ای برای تبدیل شدن ایران به بازیگر اصلی تجارت گاز منطقه دارد.

وی در پایان اظهار کرد: تمرکز ایران بر تجارت گاز و بازمعماری سیاست انرژی خود برای ارتقای رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و همکاری و ثبات منطقه‌ای حیاتی است. موقعیت استراتژیک ایران در منطقه، ذخایر غنی گاز طبیعی و زیرساخت مناسب خط لوله به ایران کمک کرده است تا به یک بازیگر اصلی در تجارت جهانی گاز تبدیل شود. همچنین با عقد قرارداد واردات گاز از ترکمنستان به حجم روزانه 10 میلیون مترمکعب نیز قدم مهمی در جهت افزایش سهم تجارت گاز منطقه برداشته است که می‌تواند ایران را به هاب اصلی و کریدور مهمی ترانزیت گاز تبدیل کند. تمرکز ایران بر تجارت گاز و بازمعماری سیاست انرژی خود همچنین به ایران در خنثی کردن تحریم‌ها و تبدیل شدن به قطب تجارت گاز در منطقه غرب آسیا کمک خواهد کرد.