پایتخت‌نشینان غوطه در بی‌آبی!
گلناز پرتوی مهر |
با ورود به فصل گرما این روزها در برخی نقاط تهران شاهد قطعی آب بودیم که البته قطعی آب و کاهش فشار آب مساله جدیدی نیست و در سال‌های گذشته نیز وجود داشت.
به گزارش خبرنگار«تعادل» قطعی‌های آب در تهران از روز جمعه (19 خرداد) آغاز شد، مناطقی از غرب پایتخت با افت فشار و قطع آب مواجه شدند. پیگیری‌ها‌ی برخی از رسانه‌ها حاکی از این بوده که افزایش مصرف آب، فشار کل شبکه را کاهش داده و موجب شده در طبقات بالاتر از طبقه دوم، افت فشار شدید و حتی قطعی آب در برخی ساعات روز جمعه بروز کند. بنابراین گزارش، به گفته برخی منابع خبری، اگرچه این قطعی‌ها پراکنده بود، اما در برخی نقاط تا چندساعت به‌طول انجامید. میانه روز شنبه، دوباره برخی مناطق غربی و حتی مرکزی تهران نیز با افت شدید فشار آب و قطعی مواجه شدند.
در روز گذشته نیز برخی مناطق تهران که عمدتا در غرب پایتخت هستند، دوباره با افت شدید فشار و قطعی آب مواجه شده‌اند و سامانه 122 نیز پاسخ مشخصی به سوالات مردم نمی‌دهد.
به‌نظر می‌رسد علت وقوع این قطعی‌های پراکنده که در 3 روز متوالی در حال بروز است، تنها مقوله رشد مصرف نباشد و بروز اشکال در شبکه آبرسانی در بخش تأمین یا توزیع به‌ویژه در غرب تهران محتمل به‌نظر می‌رسد.
براساس این گزارش، اما برخی دیگر از گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است با کاهش ذخیره آب در سدهای تامین‌کننده آب پایتخت ساکنین کلان‌شهر با کاهش فشار و قطعی آب در مناطقی از تهران مواجه شده‌اند که مشکلاتی را برای شهروندان به وجود آورده است. آمار‌ها نشان می‌دهد حجم ذخایر آب شرب استان تهران ۵۶۱ میلیون متر مکعب است که نسبت به پارسال حدود ۵۱ میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده است.
وزات نیرو چه می‌گوید
وزارت نیرو می‌گوید: میزان ورودی آب سدهای پنج‌گانه استان تهران، از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، حدود ۷۹۹میلیون مترمکعب است که نسبت به پارسال ۹درصد کاهش یافته است. وزارت نیرو اعلام کرد: همراهی مردم در مدیریت مصرف و صرفه‌جویی ضروری است تا کم‌آبی فعلی پشت سر گذاشته شده و کمترین چالش در حوزه تامین آب شرب پایدار به‌ویژه در روزهای پیش رو و پیک مصرف آب را شاهد باشیم.
این گزارش می‌افزاید: حجم آب سد امیرکبیر تاکنون حدود ۱۴۸میلیون مترمکعب اعلام شده، درحالی که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۱۳۰میلیون مترمکعب بوده است. حجم آب سد طالقان نیز از ۲۵۲میلیون مترمکعب سال گذشته به ۲۳۵میلیون مترمکعب و حجم آب سد لتیان نیز از ۶۲میلیون مترمکعب سال گذشته، به ۶۴میلیون مترمکعب رسیده است.
حجم ذخیره آب سد لار در ۱۶خردادماه سال گذشته، ۱۲۱میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با موجودی ۷۷میلیون مترمکعبی امسال، ۴۴میلیون مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد.حجم آب سد ماملو نیز از ۶۶میلیون مترمکعب روز مشابه سال گذشته، در حال حاضر به ۵۷میلیون مترمکعب رسیده است.
با کمبود ذخایر وارد سال آبی بعدی خواهیم شد
همچنین سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه با کمبود ذخایر وارد سال آبی بعدی خواهیم شد، گفت: پس از ذخیره‌سازی آب شرب، حقابه تالاب‌ها تخصیص می‌یابد.
فیروز قاسم‌زاده با بیان اینکه بارندگی‌های خرداد باعث شده شاهد تاثیرات مثبت در ورودی منابع آب به سدها باشیم، اظهار کرد: سال گذشته 1.5 میلیارد متر مکعب در خرداد ماه تا الان (18 خرداد) ورودی آب به سدها داشتیم که امسال به 2 میلیارد مترمکعب رسیده است. مساله‌ای که وجود دارد عمده بارندگی‌هایی که اتفاق می‌افتد در فلات مرکزی در مناطقی است که ما خیلی مخازن نداریم به این دلیل که در کل سال در شرایط نرمال چندان بارشی ندارند لذا برنامه‌ریزی برای ذخیره‌سازی منابع در آنجا اتفاق نمی‌افتد، سد‌هایی هم که در آن مناطق وجود دارند تاثیری که عرض کردم را پذیرفته‌اند.
وی در خصوص سدسازی در این مناطق افزود: اینجا هم بحث جمعیتی وجود دارد که خیلی جمعیت زیادی وجود ندارد و هم بارندگی‌هایی که در اینجا اتفاق می‌افتد جنبه این را ندارد که ما با یک ضریب اطمینان بالایی بتوانیم روی مصارف برایش برنامه‌ریزی انجام دهیم، لذا مخازن اینجا ساخته نمی‌شود، ولی هر آبی که در اینجا تولید شود اگر مخزن آب سطحی یعنی سدی در مسیر وجود داشته باشد طبیعتاً وارد می‌شود اگر وجود نداشت به منابع آب زیر زمینی که چه بسا حائز اهمیت‌تر از منابع آب سطحی باشد می‌پیوندد، برآورد می‌کنیم که در خرداد ماه نزدیک به سه میلیارد در اصل آب موثر که در آب سطحی و زیر زمینی کشور اتفاق افتاده با بارندگی‌هایی که وجود دارد.
در امسال خرداد ماه نزدیک به 500، 600 میلیون نسبت به سال گذشته بیشتر دریافت کردیم
وی اضافه کرد: رگبار‌های بهاری، طبیعتاً هر آبی که در پهنه کشور تولید می‌شود اگر به یک پیکره آبی موثر که ما از آن به عنوان آب شیرین استفاده می‌کنیم بپیوندد بعداً منبعی است که می‌توانیم در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهیم، در امسال خرداد ماه نزدیک به 500، 600 میلیون نسبت به سال گذشته بیشتر دریافت کردیم که حدود سه میلیارد در خرداد ماه در اصل آبی است که به آب سطحی، زیر زمینی یا تالاب‌ها روانه شده لذا قطعاً بر روی منابع آبی تاثیر دارد.
سخنگوی صنعت آب با تاکید بر اینکه از نظر بارشی امسال در شرایط نرمالی قرار نداریم، گفت: در حالی که دو سال خشک را پشت سر گذاشته‌ایم و همین مدت باعث شده در ذخایر آبی نقصانی داشته باشیم. امسال هم که سال نرمالی نیست این نقصان ادامه‌دار بوده است، همین الان ما کسری مخازن‌مان مثلا در سال 98 یا 99 مقداری جبران شده بود، سال گذشته که کم آب بود جبران نشده و انتظار داریم که امسال این اتفاق نیفتد.
قاسم‌زاده با بیان اینکه متاسفانه با کمبود ذخایر وارد سال آبی بعدی خواهیم شد، لذا این تصور که با این‌بارندگی‌ها اتفاقی می‌افتد و وضعیت را بهبود می‌بخشد، اظهار کرد: 25 درصد بارندگی‌ها را در بهار دریافت می‌کنیم، 10 درصد از این 25 درصد یعنی چیزی حدود 6 میلی متر برای خرداد است، امسال حدود 7 میلی متر دریافت کرده‌ایم یعنی از کل خرداد هم یک مقداری بیشتر شده است.
وی تاکید کرد: نباید تلقی شود که وضعیت منابع آبی بهتر شده یا آن کسری‌هایی که در سال گذشته وجود داشته یا در بلندمدت، جبران شده است. اگر نگاه کنیم که ما وارد دوره خشک بیش از 10 ساله شده‌ا‌یم این نقصان‌ها همچنان وجود دارد، ایران کشوری است که با اقلیم خشک و نیمه خشک در زمان حاضر در یک خشکسالی مقطعی به سر می‌بریم، که بایستی حتما در مصارف رعایت کنیم.
وی در خصوص تخصیص کامل حقابه تالاب‌های کشور از سوی وزارت نیرو، گفت: وزارت نیرو بر اساس 11 میلیارد متر مکعبی که حقابه برای تالاب‌ها یا سایر پیکره آبی که حقابه زیست محیطی یا جریان جاری رودخانه‌ها است سالانه در برنامه منابع و مصارف البته بعد از اولویت شرب اینها را قرار می‌دهد، ولی طبیعتاً برای شرب معمولاً با احتساب اینکه امسال و سال بعد چه وضعیتی پیش‌بینی می‌شود داشته باشیم دو سال آب را برای شرب سعی می‌کنیم که ذخیره کنیم، یعنی با احتساب ورودی‌هایی که بعداً هم ممکن است اتفاق بیفتد محاسبات انجام می‌شود و ذخیره می‌کنیم، اگر فراتر از این بوده حق زیست محیطی است که اینها را روانه می‌کنیم، البته شاید در این برنامه فرصت نباشد بعد از اینکه آب رها‌سازی می‌شود طبیعتاً ممکن است به تالاب نرسد که دلایل مختلفی ممکن است وجود داشته باشد.
وی با بیان اینکه بارش‌ها عمدتاً در استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و نوار شمالی بهتر شده است، یادآور شد: قبل از خرداد یعنی انتهای اردیبهشت نزدیک به 20 الی 35 درصد عقب ماندگی داشتیم که الان به 10 الی 20 درصد عقب‌ماندگی نسبت به شرایط نرمال رسیده‌ایم، بهبود‌هایی را در سایر جا‌ها هم داده در مخازن سدهای تهران تاثیر را در این فاصله داشته، امسال نسبت به سال گذشته در این بازه افزایش حجممان در سدهای تهران هر چند عدد نازل است، اما رشد داشته حدود 10 میلیون نسبت به سال گذشته بیشتر بوده است.
سخنگوی صنعت آب درباره برنامه‌ریزی وزارت نیرو برای جلوگیری از هدررفت آبی افزود: در زمان حاضر حدود 100 در حال مطالعه است. این سدها با هدف جلوگیری از هدررفت آب است. اگر منابعی است که اینها به معنای هدررفت واقعی بعضاً جاری شدن خودش هدررفت محسوب نمی‌شود یا حقابه زیست محیطی یا حقابه آبخوان‌ها است، ولی اگر با این معنی هدررفت باشد برای اینها در حال حاضر سدهای مطالعاتی ما وجود دارد که هر کدام بتواند فرآیند تایید را سپری کند قطعا به مرحله ساخت هم خواهد رسید.
21 استان که درگیر باران، صاعقه و توفان می‌شوند
از سوی دیگر محمدحسین نامی رییس سازمان مدیریت بحران کشور نیز با بیان اینکه خوشبختانه هشداری‌های سازمان هواشناسی نسبت به دو سه سال قبل بیشتر به واقعیت نزدیک است، اظهار کرد: بر اساس هشدار‌های چند روز اخیر 21 استان که درگیر باران، صاعقه و توفان می‌شوند، ستاد‌های بحران با حضور استانداران، فرمانداران، بخشداران و دهیاران تشکیل جلسه دادند. وی افزود: علاوه بر این در مناطق عشایری، فرمانداران و استاندار در 5 شهر ستاد بحران تشکیل دادند.
در استان تهران، استاندار بخشداران و فرمانداران امکانات و نیرو‌ها را همراه با تجهیزات در منطقه فیروزکوه، دماوند و حتی به شهرداران منطقه 1، 3 و 4 در شهر تهران آماده باش دادند. رییس سازمان مدیریت بحران کشور یادآور شد: برای استان‌های اصفهان، آذربایجان شرقی، مرکزی، قم، تهران و سمنان هشدار قرمز صادر شده و استانداران در محل حضور دارن. تمام مدیران بحران و اعضای ستاد بحران در ستاد آماده باش هستند و تلاش می‌کنند در صورت نیاز به هموطنان کمک کنند. پایش سامانه‌های جهانی از بارش گسترده طی 7 روز گذشته خبر می‌دهد که بیشترین میزان آن در مرز استان‌های تهران، سمنان و گلستان از 125 میلیمتر فراتر رفت.
ایران بارانی در هفته گذشته
بر اساس اطلاعات سامانه‌های جهانی هواشناسی، در چند روز گذشته همه نقاط ایران به جز بخشی از استان فارس و هرمزگان به همراه نوار ساحلی جنوب کشور، بارش باران را تجربه کرده‌اند. بر اساس این اطلاعات، کمربند شروع شده از دریای خزر به سمت استان کرمان و سیستان و بلوچستان بیشترین بارش را در سامانه‌های بارندگی 7 روز اخیر دریافت کرده است. بر این مبنا مرز استان‌های گلستان، تهران و سمنان بیش از هر نقطه دیگری طی 7 روز گذشته بارش باران را تجربه کرده و میزان این‌بارندگی تجمعی در مناطقی از 125 میلیمتر فراتر رفته است. این‌بارندگی‌ها در نهایت به ارتقای تاب‌آوری منابع آبی کشور ختم می‌شود و ما نباید شاهد قطعی آب در برخی نقاط پایتخت آن هم بدون اطلاع قبلی باشیم.
راهکارهای برنامه هفتم برای مقابله با بحران کم‌آبی
رویکرد کلی برنامه هفتم ارتقای حکمرانی بر منابع آبی، کنترل برداشت‌های غیرمجاز و جلوگیری از آلوده کردن منابع سطحی و زیرزمینی است. یکی از سیاست‌های برنامه هفتم، تلاش برای رفع ناترازی انرژی و ناترازی در آب و حل بحران خشکسالی و کم آبی است، مهم‌ترین برنامه در این زمینه اعمال مدیریت مصرف آب و افزایش بهره‌وری در مصرف آب کشاورزی و صنعت است.
در حال حاضر بهره‌وری آب در کشاورزی حدود 37 درصد است که با روش‌های مدیریت آب و روش نوین آبیاری مثل آبیاری نواری، قطره‌ای و تحت پلاستیک و معرفی بذرهای مقاوم به خشکی و کم آب بر، بهره‌وری آب در این بخش را افزایش دهیم، در بخش صنایع‌آب‌بر هم با بازچرخانی آب و استفاده از آب تصفیه شده فاضلاب در خط تولید، در مصرف آب مدیریت کنیم. با نگاه به لایحه برنامه هفتم متوجه می‌شویم، راهکارهای ارایه‌شده در پیش‌نویس سند برنامه هفتم توسعه، برای مقابله با بحران کم‌آبی، رویکرد‌های مدیریت آب تغییرات اساسی کرده و تمهیدات لازم برای مدیریت به هم پیوسته منابع آب با تقویت شورای عالی آب و مدیریت مبتنی بر حوضه‌های آبریز در نظر گرفته شده است.
بدون تردید بحران آب در جهان سال به سال رو به افزایش است، لذا دانشمندان برای تامین امنیت غذایی، ناگزیر هستند راهکارهایی برای مقابله با بحران کم‌آبی معرفی کنند. بر این اساس؛ راهکارهای ارایه‌شده در حوزه مقابله با بحران آب، بر اساس راهکارهای علمی و نوین تدوین شده است، به‌طوری که در طول اجرای برنامه هفتم، آب مصرفی بخش صنعت و معدن از منابع آبی نامتعارف تامین خواهد شد و بازار مبادله آب‌های غیر متعارف با هدف تشویق به استفاده از آب‌های غیر متعارف و کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی راه‌اندازی می‌شود.
به‌طور کلی رویکرد برنامه هفتم توسعه، ارتقا حکمرانی آب و کنترل برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب و جلوگیری از آلوده نمودن منابع سطحی و زیر زمینی است، لذا با اجرایی شدن برنامه هفتم شاهد تحولی بزرگی در حوزه حکمرانی بر منابع آب خواهیم بود. بدون تردید، آموزش و تغییر الگوی مصرف برای رویارویی و موفقیت در مقابله با بحران کم‌آبی ضروری است که برنامه هفتم در این زمینه، اصلاح تدریجی ساختاری اقتصاد آب شرب و کشاورزی در اقلیم‌های مختلف آب و هوایی در نظر گرفته که بسیار امیدوار‌کننده است.
