پشت میزنشینی چه خطراتی دارد؟

دکتر مجید روان‌بخش با اشاره به آثار منفی پشت میزنشینی کارمندان، اظهار کرد: هر چند انجام تمرینات ورزشی منظم در زندگی همه افراد ضروری و ضامن سلامتی است و همه افراد باید ورزش کنند تا بدنی سالم و دارای عملکردی بهینه داشته باشند و از وضعیت بدنی خوبی برخوردار باشند اما باید علاوه بر انجام مستمر برنامه‌های ورزشی به نکات دیگری نیز توجه کرد.

به گزارش ایسنا، وی افزود: گاهی مشاهده می‌شود افراد پشت میزنشین و کارمندان دفتری ساعت‌ها در مورد وضعیت میز و صندلی، ارتفاع آن‌ها و راحتی و یا مناسب بودن این موارد تبادل نظر می‌کنند و در نهایت همه افراد از یک صندلی با مشخصات ارگونومیکی خاص، بسته به سلیقه و احساس راحتی لحظه‌ای، روزها، ماه‌ها و حتی در مواردی سال‌ها استفاده می‌کنند.

رئیس انجمن فیزیوتراپی خوزستان گفت: این در حالی است که باید توجه شود قرار گرفتن در هر وضعیت بدنی و نشستن طولانی مدت روی هر نوع صندلی با هر نوع خصوصیت ساختاری، چه خوب و چه بد، وضعیت بدنی فرد را به گونه‌ای نگه‌ می‌دارد که به هر حال تعدادی از عضلات در طولی بلندتر از طول طبیعی و تعدادی از عضلات در طولی کوتاه‌تر از طول فیزیولوژیک خود قرار می‌گیرند و بنابر یک اصل فیزیولوژیکی عضلاتی که به مدت طولانی در طول بلند قرار می‌گیرند دچار ضعف می‌شوند و عضلاتی که در زمان‌های بلند در طول کوتاه قرار می‌گیرند به این طول کوتاه عادت می‌کنند و دچار کوتاهی عضلانی و یا کنتراکچر می‌شوند که این مساله علیرغم کم اهمیت تلقی شدن توسط کارمندان، می‌تواند تبعات زیادی را برای بدن‌شان به همراه بیاورد.

روان‌بخش بیان کرد: توصیه می‌شود افراد روی صندلی خود و در پشت میزهایشان به صورت طولانی‌ مدت در یک وضعیت خاص و ثابت قرار نگیرند و دائماً وضعیت بدنی خود را در دامنه‌های فیزلوژیک جسمی در مفاصل مختلف تغییر دهند و هیچ‌وقت اجازه ندهند یک وضعیت بدنی خاص در مدت طولانی دستخوش تغییر طولی ماندگار برای عضلات بدن شود تا این عضلات، دستخوش اختلالات شایع حرکتی شامل ضعف یا کوتاهی عضلانی نشوند.

راحت‌ترین صندلی هم در صورت استفاده طولانی‌ مدت، یک صندلی "بد" است

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز عنوان کرد: نباید تنها به دلیل اینکه در ابتدای نشستن احساس می‌کنیم که روی یک صندلی راحت نشسته‌ایم فکر کنیم می‌توانیم ساعت‌های متمادی روی این صندلی بنشینیم و به قرار گرفتن عضلات و بدن در یک وضعیت خاص و تبعات آن توجه نکنیم.

وی تصریح کرد: بهترین و راحت‌ترین صندلی هم در صورت استفاده طولانی‌ مدت بعد از یک بازه زمانی می‌تواند به عنوان یک صندلی بد تلقی شود زیرا تمامی عضلاتی که در طول‌های غیرمتعارف فیزیولوژیک خود قرار گرفته‌اند، می‌توانند عاملی برای صدمه جسمی به افراد باشند.

چگونه بی‌تحرکی به مفاصل آسیب می‌زند؟

این فیزیوتراپیست با تاکید بر توجه ویژه به عملکرد و سلامت مفاصل، گفت: بعضاً مشاهده می‌شود که کارکنان و کارمندان، ساعت‌ها مفصل خود را در یک وضعیت ثابت و بی تحرک نگه می‌دارند و از انجام تمرینات دامنه‌ای مفاصل غافل می‌شوند که این مساله یک نکته بسیار منفی و تهدیدی برای بدن است زیرا مفاصل برای تغذیه سالم و دفع مواد متابولیسمی از خود به حرکت نیاز دارند و بخش‌هایی از مفصل مانند غضروف و سطوح مفصلی که هیچ عروق خونی ندارند به دنبال تغییر دامنه‌های حرکتی و اعمال نیروی وزن و فشرده شدن و یا سایر نیروهای اعمال شده توسط عضلات به آن‌ها، از طریق اعمال بار و تسهیل انتشار مواد غذایی به داخل مفصل و سپس برداشته شدن فشار و خروج مواد زائد از آن‌ها، عملا تغذیه می‌شوند و مواد دفعی ناشی از متابولیسم خود را به خارج از مفصل می‌رانند.

معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی اهواز ادامه داد: از طرف دیگر، قرار گرفتن در وضعیت‌های ایستاده به صورت طولانی‌ مدت و بدون برداشتن فشار از روی مفاصل، منجر به از دست رفتن بیش از حد آب و مایع درون مفصل می‌شود که اگر این فشرده شدن مفصل ادامه‌دار باشد و فشار برای مدت زمانی طولانی از روی سطوح مفصلی برداشته نشود، سطوح مفصلی دچار سوءتغذیه می‌شوند و سپس دچار افزایش ریسک بروز صدمات ساختاری و تخریبی در سطوح مفصلی خواهند شد.

وی افزود: به تدریج و با پیشرفت این نوع آسیب‌های مفصلی، بعد از مدتی مشاهده می‌شود افرادی که زیاد سرپا می‌ایستند و به مفاصل زانو، مچ پا و لگن اجازه حرکت کافی و دوره‌ای نمی‌دهند، دچار اختلالات زیادی می‌شوند. این افراد دچار سندروم‌های مختلف، دردهای مفصلی و آسیب‌های جدی ساختاری و تخریب در سطوح مفصلی می‌شوند.

روان‌بخش عنوان کرد: تنها راه مقابله با این شکل از آسیب مفصلی، انجام حرکات دامنه‌ای و دوره‌ای در مفاصل مختلف بدن در ساعت‌های کاری خصوصا توسط کارمندان و پشت میزنشینان است.

کاهش اکسیژن‌رسانی به بدن با پشت میزنشینی

استادیار دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز افزود: از سوی دیگر در ادارات و اماکن، کارمندان به صورت متوالی بدون تحرک دائما می‌نشینند و کار دستی و سبکی را انجام می‌دهند که با تنش جسمی چندانی همراه نیست و در این مدت ضربان قلب، فشار خون و وضعیت‌های فیزیولوژیک پایه بدن در سیستم‌های قلبی، عروقی و ریوی آن‌ها دچار کاهش معنی‌دار عملکرد می‌شود و این مساله منجر به کاهش برون‌ده قلبی و افزایش نرخ تنفس (تعداد تنفس در دقیقه) و حاکم شدن وضعیت استراحت بر بدن می‌شود؛ طولانی شدن این وضعیت، منجر به بروز مشکلاتی از جمله مشکل تغییر در فشار خون، کاهش میزان اکسیژن‌رسانی به بدن و از دست رفتن توان جسمانی و آمادگی بدنی افراد می‌شود.

روان‌بخش افزود: توصیه می‌شود پس از انجام چند ساعت کار سبک و ذهنی، حتماً افراد ورزش کنند و ضربان قلب و تعداد و سپس عمق تنفس را اصلاح کنند و با انجام نفس‌های عمیق‌ و کم تعداد موجب افزایش سطح اکسیژناسیون و اصلاح عملکرد تنفس موثر بر متابولیسم پایه شوند تا با بهبود گردش خون در بدن، توان جسمی سیستم‌های پایه بدنی افزایش یابد و بدن آمادگی بیشتری برای تحمل شرایط استرسی و تنش‌های محیطی را داشته باشد.

وی عنوان کرد: توجه به سیستم‌های مهم حمایتی بدن شامل سیستم‌های قلبی، عروقی و ریوی در بدن افراد، نقش بسزایی در بهبود عملکرد تمام سیستم‌های دیگر به ویژه سیستم عضلانی اسکلتی خواهد داشت.

اختلال در سیستم‌های حیاتی بدن با قوز کردن هنگام کار

رئیس انجمن فیزیوتراپی خوزستان گفت: گاه مشاهده می‌شود کارکنان هنگام کار کمی قوز می‌کنند و به دلیل ارتفاع نامناسب میز و صندلی ساعت‌ها در وضعیت افزایش یافته‌ای از قوزپشتی می‌مانند؛ زمانی که این افراد کمی به جلو خم می‌شوند و قوز می‌کنند، قفسه سینه در بخش قدامی در خود فرو می‌رود و رو به جلو مچاله می‌شود و این اختلال وضعیتی، عملا به عنوان مانعی برای تنفس عمیق تلقی می‌شود.

وی بیان کرد: در وضعیت‌های طبیعی در افراد سالم، قفسه سینه باید هنگام دم پر از هوا شود و علاوه بر جدار قفسه سینه، آلوئول‌ها نیز کاملاً باز باشند و اجازه ورود هوای کافی به همه بخش‌های ریوی به مقدار کافی داده شود. در شرایط عدم هواگیری کافی در ریه‌ها و به ویژه حبابچه‌های ریوی، تنفس سطحی و پرتعداد می‌شود و تبادلات گازی در ریه‌ها مختل می‌شود که برای جبران این شرایط، قلب و عروق وارد عمل می‌شوند و این مساله موجب وارد شدن فشار به قلب برای تولید ضربان‌های بیشتر و انقباض‌های عروقی برای تامین فشار بالاتر برای تامین خون بیشتر در اندام‌ها و ارگان‌های بدن می‌شود و در نهایت منجر به تغییرهای جدی و اختلال در سیستم‌های حیاتی بدن می‌شود.

وی افزود: برای درمان قوزپشتی، تقویت عضلات خلفی تنه و استرچ عناصر و بافت‌های قدامی تنه و اصلاح بیومکانیکال قوس‌های ستون فقرات کمک‌کننده هستند و بهتر است برای درمان جامع و کامل عارضه، قوزپشتی حتما با فیزیوتراپیست خود به عنوان تنها متخصصان علوم بالینی حرکت که توانایی واقعی و کافی برای آنالیز و درمان این مشکلات را دارند، مشورت کنید.

رئیس انجمن فیزیوتراپی خوزستان افزود: افزایش نرخ تنفس موجب می‌شود گاز دی اکسید کربن (CO۲) که برخلاف نظر عوام گازی بی‌ارزش و مضر است را بیش از اندازه و در خلال بازدم‌های پرتعداد دفع کنیم و از دست بدهیم.

وی افزود: در این شرایط، وضعیت تعادل گازهای خونی به مخاطره می‌افتد و افراد دچار آلکالوز تنفسی می‌شوند که در صورت تداوم این وضعیت، بدن از طریق اسیدوز متابولیک این وضعیت را جبران می‌کند و در نتیجه تعادل پایه یونی بدنی انسان به هم‌ می‌ریزد و این رخداد می‌تواند در همه سیستم‌های بدنی عوارضی جبران‌ناپذیر برجای بگذارد.

توصیه‌هایی برای پیشگیری از عوارض پشت میزنشینی

روان‌بخش گفت: به همه کارمندان و پشت میزنشینان توصیه می‌شود، عضلات را در زمان‌های طولانی در طول کوتاه‌تر یا بلندتر از حد خود قرار ندهند تا از ضعف و کوتاهی‌های عضلانی جلوگیری شود. مفاصل نیز حتماً در دامنه کامل خود حرکت داده شوند تا به خوبی تغذیه شوند و مواد دفعی‌شان را به راحتی دفع کنند.

وی ادامه داد: از طرف دیگر، قفسه سینه و سیستم‌های قلبی، عروقی و ریوی مورد توجه قرار  بگیرند و گهگاهی ورزش‌های پرتحرک و کمی شدید مانند دویدن انجام شود. بالا رفتن از طبقات محل کار با پله به جای آسانسور می‌تواند نقش زیادی در بهبود عملکرد قلب و عروق و تنفس داشته باشد. توصیه می‌شود افراد برای رفتن به طبقات بالا از پله و تنها برای پایین آمدن از آسانسور استفاده کنند زیرا پایین آمدن از پله‌ها می‌تواند به زانو صدمه وارد کند اما بالا رفتن از پله‌ها با وجود اینکه سخت‌تر است و اثر خوبی روی سیستم قلبی و عروقی دارد، قدرت عضلات پا را بیشتر می‌کند و موجب تحرک مفصلی نیز می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: باید هراز چندگاهی قفسه سینه را استرچ دهند و کاملاً باز و پرهوا کنیم و به دنبال نفس کشیدن‌های عمیق و کم تعداد هوا را برای مدت چند ثانیه در ریه ها نگه‌داریم تا ضمن بهبود وضعیت اکسیژناسیون رفتار بافتی حبابچه‌های ریوی بهبود یافته و هواپذیری آن‌ها بالا برود و دچار تغییرات منفی ناشی از حجم‌های محدود و کم هوای ورودی به آلوئول‌ها نشویم.