تهران در صورت وقوع زلزله بزرگ چه وضعیتی خواهد داشت؟
آنگونه که دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله بر اساس نقشه پهنه‌بندی زمینلغزش اعلام کرده است، محله گلابدره، محله دارآباد، مجتمع باغ نرگس، محله فرحزاد و شهرک نفت و بیمارستان شریعتی از جمله مناطق دارای پتانسیل زمینلغزش در شهر تهران به شمار می‌روند.
دکتر ابراهیم حق‌شناس، دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در وبینار «زمین‌لرزه‌های ۱۴۰۱ قهرمان ماراش ترکیه؛ درس آموخته‌ها برای ایران» با اشاره به اجرای تحقیقاتی با عنوان «بررسی و مقایسه زمین‌لرزه ۱۷ بهمن ۱۴۰۱ ترکیه با زلزله‌های بزرگ ایران از جنبه مخاطرات زمین شناختی»، ناپایداری دامنه‌ها یا زمین لغزش‌ها را از جمله مخاطرات زمین‌شناسی زلزله‌های ترکیه دانست و گفت: طبیعت کوهستانی و تناوب سنگ‌های «مارنی» و ماسه سنگی همراه با پوشش خاک و واریزه‌های ضخیم، رطوبت بالای خاک و همچنین وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ ۷.۷ و ۷.۶ از دلایل وقوع زمینلغزشها در این کشور است.
دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی تاکید کرد: وقوع ناپایداری‌های گسترده در ارتفاعات شمالی تهران در صورت وقوع یک زمین‌لرزه بزرگ با بزرگای مشابه زلزله ترکیه پیش‌بینی می‌شود. به گفته وی در صورت وقوع زلزله بزرگ در تهران احتمال ریزش سنگی در مناطق شمالی شهر تهران، جریان‌های خاکی و لغزش‌های خاکی بر روی شیب دامنه‌ها و لغزش در حاشیه رودخانه‌ها و شیب‌های فاقد اصلاحات هندسی وجود دارد. به گزارش ایسنا، حق شناس از اجرای طرح تحقیقاتی در زمینه پهنه‌بندی زمینلغزش در تهران خبر داد و گفت: در این مطالعات ۴۴ منطقه زمینلغزش شناسایی شد که این مناطق در صورت وقوع یک زلزله بزرگ دچار مشکلات ناپایداری دامنه‌ای خواهند شد.
به گفته وی، محله گلابدره، محله دارآباد، مجتمع باغ نرگس، محله فرحزاد و شهرک نفت و بیمارستان شریعتی از جمله مناطق دارای پتانسیل زمینلغزش در شهر تهران به شمار می‌روند. وی با بیان اینکه مشابهتی میان شهر درود استان لرستان با شهر گلباشی استان آدیامان ترکیه به دلیل مخاطرات چندگانه وجود دارد، در این باره توضیح داد: این مشابهت‌ها شامل عبور گسل فعال و لرزه‌زای «سیلاخور» از حاشیه جنوبی شهر، موقعیت شهر و گسترش آن در دشت ریزدانه سیلاخور و وجود پهنه‌های قدیمی زمین‌لغزشی در ارتفاعات مشرف به شهر می‌شود.
مختصات زلزله ترکیه
وی تاکید کرد: بررسی‌های تیم تحقیقاتی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله حکایت از وقوع ۹۱۹ زمینلغزش در اثر زلزله‌های قهرمان ماراش و البیستان ترکیه بوده است. حق‌شناس نمونه این زمینلغزشها را رخداد زمینلغزش روستای «تپه هان» دانست که بر اثر آن شکاف‌های بزرگی به طول ۶۶۲ متر، عرض۲۱ متر، عمق ۳۹ متر و جابه‌جایی ۷۰ متر ایجاد شد و ادامه داد: زمین لغزش غرب «اصلاحیه» که منجر به تخریب خط انتقال برق و مسدود کردن جاده دسترسی شد، زمینلغزش کیلومتر ۱۷ جاده گلباسی-مالاتیا و زمینلغزش روستای انجیرلی استان مالاتیا که تخریب ۱۵ خانه، یک باب مدرسه و تلف شدن ۲۰۰ راس دام و خسارت به ادوات کشاورزی را به همراه داشت، از دیگر زمین‌لغزش‌های زلزله‌های دو گانه ترکیه است.
دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، پدیده روانگرایی را از دیگر پدیده‌های بعد از زلزله ترکیه دانست و گفت: در بخش‌های زیادی از مناطق زلزله زده و ساخته شده بسیاری از شهرهای مهم ترکیه مانند «اسکندرون»، «انطاکیه»، «درتیول»، «سمن داغ» و «گلباشی» با پدیده روانگرایی مواجه بودند، به گونه‌ای که خسارات ناشی از روانگرایی به مناطق مسکونی بسیار قابل توجه بوده است.
بر اساس بازدید میدانی، تصاویر ماهواره‌ای و گزارش‌های منتشر شده، موقعیت ۱۰۱۴ محدوده دچار روانگرایی و گسترش جانبی آنها شناسایی شدند. وی با اشاره به وجود ۱۴۰ سد در مناطق زلزله‌زده ترکیه ادامه داد: از این تعداد ۱۸ سد آسیب‌های جزئی تا شدید را تجربه کردند، ولی هیچ کدام از سدهای این کشور دچار گسیختگی نشد. همچنین سد «سلطان سویو» این کشور بالاترین آسیب را متحمل شد.
مشابهت ایران و ترکیه در وقوع پدیده روانگرایی
حق شناس با اشاره به وجود پدیده روانگرایی در ایران به نمونه‌های مشابه این پدیده در کشور اشاره کرد و گفت: آثار روانگرایی در اثر زمین‌لرزه در “شنبه “ استان بوشهر با بزرگای ۶.۱ در ۲۰ فروردین ماه سال ۱۳۹۲ مشاهده شد که بر اثر آن خسارات فراوانی به روستاهای شهرستان دشتی این استان وارد شد. وی اضافه کرد: نمونه دیگر آن زمین‌لرزه ۷ آذرماه سال ۱۳۹۲ با بزرگای ۵.۹ برازجان است که در اثر روانگرایی در منطقه، به پل ارتباطی آن‌که مورد بهره‌برداری قرار نگرفته بود، خساراتی وارد شد.
علاوه بر آن زمین‌لرزه‌های سه گانه ۱۱ تیر ماه سال ۱۴۰۱ در بندرخمیر استان هرمزگان با بزرگای ۶.۱ و ۶.۲ موجب خسارات زیادی به روستاهای شهرستان‌های بندر لنگه شد و همچنین در اثر این زمین‌لرزه‌ها، پدیده روانگرایی و گسترش جانبی در ناحیه سایت پرورش میگو «سایه خوش» و همچنین اسکله‌های سنگی منطقه در سطح گسترده‌ای رخ داد که موجب خسارات سنگینی شد. حق‌شناس وقوع ناپایداری‌های دامنه‌ای در زمین‌لرزه ۷.۳ آبان سال ۱۳۹۶ سر پل ذهاب به گسترده‌ای به طول ۱۵۰ کیلومتر را نمونه دیگری از رخدادهای پس از زلزله در ایران دانست و گفت: پدیده سنگ لغزش چناره با جابه‌جایی حدود ۲۰ متر در دامنه‌ای کم‌شیب و با ارتفاع کم مشابه لغزش تپه هان ترکیه است.
وضعیت تهران در صورت وقوع زلزله بزرگ
دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی تاکید کرد: وقوع ناپایداری‌های گسترده در ارتفاعات شمالی تهران در صورت وقوع یک زمین‌لرزه بزرگ با بزرگای مشابه زلزله ترکیه پیش‌بینی می‌شود. به گفته وی در صورت وقوع زلزله بزرگ در تهران احتمال ریزش سنگی در مناطق شمالی شهر تهران، جریان‌های خاکی و لغزش‌های خاکی بر روی شیب دامنه‌ها و لغزش در حاشیه رودخانه‌ها و شیب‌های فاقد اصلاحات هندسی وجود دارد.
حق‌شناس از اجرای طرح تحقیقاتی در زمینه پهنه‌بندی زمینلغزش در تهران خبر داد و گفت: در این مطالعات ۴۴ منطقه زمینلغزش شناسایی شد که این مناطق در صورت وقوع یک زلزله بزرگ دچار مشکلات ناپایداری دامنه‌ای خواهند شد. به گفته وی، محله گلابدره، محله دارآباد، مجتمع باغ نرگس، محله فرحزاد و شهرک نفت و بیمارستان شریعتی از جمله مناطق دارای پتانسیل زمینلغزش در شهر تهران به شمار می‌روند.
