رابطه بارداری و بهبود بیماری ام‌اس چیست؟

اکنون محققان تغییرات مفیدی را که به‌طور طبیعی در سیستم ایمنی بدن در دوران بارداری رخ می‌دهد، شناسایی کرده‌اند. این یافته‌ها ممکن است راه را برای درمان‌های جدید هموار کند.

به گزارش ایسنا، بارداری از دیدگاه ایمنی‌شناسی یک وضعیت بسیار خاص است. سیستم ایمنی از ما در برابر مواد خارجی دفاع می‌کند با این حال، اگرچه نیمی از مواد ژنتیکی جنین از پدر است اما توسط سیستم ایمنی مادر رد نمی‌شود. به دلایلی این عمل متعادل‌کننده اغلب همیشه موفقیت‌آمیز و در دوران بارداری سیستم ایمنی بدن مادر برای تحمل بیشتر سازگار است.

در بیماری ام‌اس، عملکرد عصبی به‌دلیل حمله سیستم ایمنی به چربی که به‌عنوان یک غلاف عایق اطراف رشته‌های عصبی عمل می‌کند، مختل می‌شود. اعصاب ملتهب می‌شوند که می‌تواند منجر به آسیب عصبی شود. اگرچه گزینه‌های درمانی جدید و موثرتری در دسترس است اما اکثر بیماران ام‌اس در طول زمان بدتر می‌شوند.

محققان بر این باورند که تضعیف موقت پاسخ ایمنی می‌تواند توضیح دهد که چرا زنان مبتلا به ام‌اس در زمان بارداری بهتر می‌شوند. دوره‌های علائم، یعنی عود بیماری در طول سه ماهه سوم ۷۰ درصد کاهش می‌یابد همچنین برخی دیگر از بیماری‌های خودایمنی، مانند روماتیسم مفصلی، در دوران بارداری به‌طور موقت بهبود می‌یابند اما دلیل این امر مشخص نشده است. به‌همین دلیل محققان می‌خواستند مکانیسم‌هایی را بررسی کنند که می‌توانند در کاهش علائم دوران بارداری اهمیت ویژه‌ای داشته باشد، به‌عنوان گامی برای یافتن راهبردهای درمانی آینده که همان اثر را در ام‌اس و شاید سایر بیماری‌های مشابه دارد.

محققان به‌ویژه به سلول‌های تی که نقش مهمی در سیستم ایمنی دارند، علاقه داشتند. علاوه بر این، سلول‌های تی نقش کلیدی در ایجاد ام‌اس دارند و در دوران بارداری مهم هستند. این تحقیق ۱۱ زن مبتلا به ام‌اس را با هفت زن سالمی که قبل، حین و بعد از بارداری نمونه خون گرفته بودند، مقایسه کرد.

برای درک آنچه در سلول‌های ایمنی رخ می‌دهد، محققان ژن‌های مورد استفاده در سلول‌های تی را در مقاطع زمانی مختلف در طول بارداری شناسایی کردند. آنان همچنین تغییرات تنظیم‌کننده نحوه روشن و خاموش شدن ژن‌ها، یعنی تغییرات اپی‌ژنتیکی را مورد بررسی قرار دادند. محققان در تحقیق خود، به یکی از مکانیسم‌های تنظیمی به‌نام متیلاسیون دی‌ان‌ای به‌طور خاص نگاه کردند.

ساندرا هلبرگ، استادیار دپارتمان علوم زیست پزشکی و بالینی در دانشگاه لینشوپینگ سوئد و یکی از محققان این تحقیق می‌گوید: شاید نکته قابل توجه این است که ما نتوانستیم هیچ تفاوت واقعی بین گروه‌ها در دوران بارداری پیدا کنیم زیرا به‌نظر می‌رسد که سیستم ایمنی یک زن باردار مبتلا به ام‌اس به‌طور تقریبی شبیه به یک زن باردار سالم است.

محققان شبکه‌هایی از ژن‌های متقابل را یافتند که در دوران بارداری تحت تأثیر قرار می‌گیرند. یافته‌های آنان نشان می‌دهد که این ژن‌ها تا حد زیادی با بیماری و فرآیندهای مهم در سیستم ایمنی مرتبط هستند.

هلبرگ بیان کرد: ما می‌توانیم دریابیم که تغییرات در سلول‌های تی نشان‌دهنده بهبود تکرار عود است. بزرگترین تغییرات در یک سوم آخر بارداری اتفاق می‌افتد و این جایی است که زنان مبتلا به ام‌اس بیشترین بهبود را پیدا می‌کنند سپس این تغییرات پس از بارداری در نقطه‌ای از زمان که افزایش موقتی در فعالیت بیماری وجود دارد، معکوس می‌شوند. مهم است، تاکید کنیم که فعالیت بیماری پس از آن به قبل از بارداری برمی‌گردد.

شبکه ژن‌های تحت‌ تاثیر در دوران بارداری نیز شامل ژن‌هایی است که توسط هورمون‌های بارداری، بیشتر پروژسترون، تنظیم می‌شوند. اکنون محققان در تلاش برای تقلید از اثرات مشاهده شده در این تحقیق، هورمون‌های مختلف را در آزمایشگاه آزمایش می‌کنند تا دریابند آیا این مورد می‌تواند بخشی از راهبرد درمانی احتمالی آینده باشد یا خیر.

این تحقیق حاصل همکاری طولانی مدت بین محققان پزشکی و بیوانفورماتیک است. بخش کلیدی این پروژه درک حجم زیادی از داده‌ها با تجزیه و تحلیل آن با استفاده از روش تحلیل شبکه بوده است که طی سالیان متمادی توسط یک گروه تحقیقاتی به سرپرستی میکا گوستافسون در دانشگاه لینکوپینگ توسعه یافته است. تحلیل شبکه ابزاری برای یافتن ژن‌هایی است که به‌طور گسترده با ژن‌های مورد علاقه محققان تعامل دارند. اغلب معلوم می‌شود که ژن‌های دیگر در شبکه به شیوه‌ای غیرعادی تنظیم می‌شوند و به‌طور غیرمستقیم بر فرآیندهای کلیدی در یک بیماری تأثیر می‌گذارند.

میکا گوستافسون استاد بیوانفورماتیک که اکنون تجزیه و تحلیل را از طریق یک شرکت تازه تاسیس در اختیار سایر محققان قرار می‌دهد،  توضیح می‌دهد: از چنین بینش‌هایی می‌توان برای یافتن داروهای جایگزین و یافتن نشانگرهای زیستی جدید استفاده کرد تا بتوان بین زیر گروه‌های یک بیماری تمایز قائل شد. ما از این راهبرد برای تجزیه و تحلیل در تحقیقات به‌عنوان مثال آلرژی و مولتیپل اسکلروزیس با موفقیت استفاده کرده‌ایم.

نتایج این تحقیق در مجله Neuroinflammation منتشر شده است.