لنگان لنگان خودرو در بورس و بازار

رقیه ندایی| عرضه خودرو در بورس کالا داستان پرغصه و درازی دارد و تا به امروز صدها اظهارنظر از مسوولان مختلف کشوری درخصوص عرضه خودرو در بازار سرمایه داشته‌ایم. عرضه خودرو در بورس کالا باعث شد که میانگین قیمت این محصولات در بازار آزاد کاهش یابد و از سوی دیگر کارخانجات نیز می‌توانستند زیان انباشته خود را با سود ماحصل از عرضه خودرو در بورس کاهش دهند؛ اما شورای رقابت اجازه ادامه عرضه خودرو را نداد و به عنوان یک سد قوی در مقابل نیاز جامعه و بورس کالا ایستاد.

سال گذشته بود که عرضه خودرو در بورس کالا شروع شد، در آن تنها چند خودرو عرضه شد و پس از آن چندین ماه عرضه خودرو در بورس متوقف شد و بالاخره رسما از تابستان شاهد عرضه‌های پرقدرت و رونق خودرو در بازار سهام بودیم. تقریبا تمامی خودروهایی که آن زمان در بورس عرضه می‌شد با استقبال بسیار زیادی مواجه می‌شد و اعداد و اراقام نشان می‌دهد که تقاضای مردم برای خرید خودرو از بورس بیش از 2 تا 8 برابر عرضه‌ها بود و همین موضوع باعث می‌شد که خریداران خودرو رقابت بیشتری در عرضه داشته باشند؛ اما با همین تعداد عرضه بازهم میانگین قیمت خودرو در بورس کالا در مقایسه با بازار سایر تفاوت قابل توجهی داشت و برخی از خودرو حدودا 20 تا 300 میلیون نسبت به بازار آزاد ارزان‌تر معامله می‌شدند.

این تفاوت قیمت‌ها باعث شده بود که استقبال بسیار خوبی از عرضه خودرو در بورس کالا شود. در میانه مسیر وزارت صمت پا به میدان گذاشت و سخنگوی این وزارتخانه به‌طور جد با عرضه خودرو در بازار مخالفت کرد؛ اما به یک‌باره وزارت صمت تغییر موضع داد و موافق عرضه خودرو در بورس شد و تقریبا چند هفته بعد شورای رقابت مخالفت‌های خود را با عرضه خودرو در بورس آغاز کرد تا جایی که پس از عرضه خودرو در بورس کالا شورای رقابت اجازه عرضه و تحویل نداد؛ داستان از این قرار است که روزهای ابتدایی اسفند ماه سال گذشته ۱۰ هزار دستگاه پژو ۲۰۷ دستی از سوی ایران خودرو در بورس عرضه شد اما پس از آن و با وجود آنکه این شرکت متعهد به عرضه بود، خبری از عرضه خودرو در بورس کالا نه تنها از سوی ایران خودرو بلکه از سوی هیچ شرکت دیگری نشد.

پس از این موضوعات و لغو عرضه‌های خودرو چند روز پیش بود که آگهی عرضه خودرو در بورس کالا منتشر شد و بر اساس اطلاعیه بورس کالای، ۲۹ خرداد میزبان خودروی دیگنیتی پرستیژ متعلق به شرکت بهمن موتور است. ۶۰۰ دستگاه دیگنیتی پرستیژ سفید رنگ، در تالار خودروی بورس کالا عرضه می‌شود که میزان پیش پرداخت ثبت سفارش خرید، ۱۰۰ درصد قیمت پایه اعلام شده است. بهمن موتور قیمت پایه دیگنیتی پرستیژ را یک میلیارد و ۲۹۶ میلیون تومان اعلام کرده است و موعد تحویل این خودرو نیز ۱۲ شهریور خواهد بود. اما پس از آگهی عرضه مخالفین و موافقین عرضه خودرو وارد میدان شدند و شورای رقابت نیز اعلام کرد که اجازه عرضه خودرو در بورس کالا را نخواهد داد.

   مخالفت با عرضه خودرو در بورس

هنوز دلیل مخالفت هنوز مشخص نیست و برخی از فعالان بازار می‌گویند شورای رقابت به دنبال سود خود از بازار خودرو است اما این موضوع همچنان قطعیت چندانی ندارد.  رییس سازمان بورس و اوراق بهادار چندی پیش بر این موضوع تاکید کرد که هیچ مانعی برای عرضه خودرو در بورس وجود ندارد و اوایل هفته جاری نیز اطلاعیه عرضه دیگنیتی در بورس کالا منتشر شد.

بر این اساس و درحالی که صبح امروز شورای رقابت در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که عرضه خودرو از هر طریقی به غیر از سامانه یکپارچه فروش خودرو تخلف است و عرضه خودرو در بورس کالا باید متوقف شود، پیگیری‌های خبرنگار ایسنا حاکی از آن است که عرضه خودروی سواری در بورس کالا متوقف نخواهد شد. حذف نشدن اطلاعیه عرضه از سایت بورس کالا و همچنین تاکید یکی از اعضای شورای عالی بورس نیز مهر تاییدی بر این موضوع است. بر این اساس، احسان دشتیانه، عوض شورای عالی بورس اعلام کرده است که آخرین مصوبه شورای عالی بورس برای عرضه خودرو در بورس کالا پابرجاست و طبق ماده ۱۸ قانون توسعه ابزارهای مالی، هر کالایی در بورس کالا عرضه می‌شود، از شمول قیمت‌گذاری خارج می‌شود.

با وجود این ماده قانونی همچنان ابهامات ادامه دارد و منوچهر منطقی در نامه‌ای به محمد ضرابیان - مدیرعامل گروه بهمن - ضمن اشاره به اتمام اعتبار مصوبه شصت و سومین نشست شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا و واگذاری تصمیم‌گیری در مورد قیمت‌گذاری خودرو به شورای رقابت از ۱۰ آبان ماه سال گذشته و تصویب و ابلاغ دستورالعمل تنظیم بازار خودروی سواری ۱۱ بهمن ۱۴۰۱، تاکید کرده است: عرضه‌کنندگان خودرو مکلفند محصولات تولیدی خود را تنها از طریق سامانه یکپارچه فروش خودرو عرضه کنند. فروش خودرو با قیمت‌های خارج از میزان تعیین شده توسط شورای رقابت نیز مشمول تعزیرات بوده و چنانچه محصول جدیدی نیز عرضه شود، باید توسط شورای رقابت تعیین قیمت شود. براین اساس وی خواستار لغو عرضه دیگنیتی در بورس کالا شده است.

در متن نامه مذکور آمده است: عطف به بخشنامه شماره ۲۱۳۶۸/۱۴۰۲/د تاریخ ۲۲ خرداد ۱۴۰۱ شرکت بهمن موتور و ابلاغیه شماره ۳۹۸۷/۳۰۰/۴۰۲ تاریخ ۲۳ خرداد ۱۴۰۲ شرکت بورس کالای ایران در خصوص عرضه محصول دیگنیتی پرستیژ در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۴۰۲ در بورس کالا، بدین وسیله موارد ذیل را متذکر می‌شود: 

۱- پس از اتمام اعتبار مصوبه شصت و سومین نشست شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا، از تاریخ ۱۰ آبان ۱۴۰۱، تصمیم‌گیری در خصوص قیمت‌گذاری خودرو توسط شورای رقابت صورت می‌گیرد که آن شورا نیز در این راستا «دستورالعمل تنظیم بازار خودروی سواری» را در نشست شماره ۵۴۳ تاریخ ۱۱ بهمن ۱۴۰۱ مصوب و ابلاغ کرده است. سیاست‌های دستورالعمل ابلاغی در راستای عرضه خودرو به مصرف‌کنندگان واقعی بوده و تمامی شرکت‌های صنایع خودروسازی موظف‌اند مفاد دستورالعمل مذکور را اجرا کنند.

لذا با توجه به بند (۵) ماده (۵) شرایط طرف عرضه این دستورالعمل، عرضه‌کنندگان خودرو مکلف‌اند محصولات تولیدی خود را صرفاً از طریق سامانه یکپارچه فروش خودرو عرضه کنند؛ فروش خودرو با قیمت‌های خارج از میزان تعیین شده توسط شورای رقابت نیز مشمول تعزیرات بوده و از طرفی اگر محصول جدیدی عرضه می‌شود، از سوی شورای رقابت باید تعیین قیمت شود.

۲- پیش از این دستگاه‌های نظارتی و تنظیم‌گر اقتصادی، از جمله سازمان بازرسی کل کشور، شورای رقابت، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و... نیز مراتب مخالفت خود را با عرضه خودرو در بورس کالا از نظر قانونی به کرات اعلام کرده بودند که لازم‌الرعایه هستند.

۳- بازار خودرو پس از فراز و نشیب‌های چند ماهه اخیر در مدار کاهش قیمت قرار گرفته است؛ لذا هرگونه تحرک خارج از چارچوب‌های قانونی که منجر به اختلال در بازار و افزایش قیمت شود، از سوی مراجع ذیربط تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت. شایان ذکر است در سنوات گذشته مراتب لزوم اخذ مجوز عرضه خودرو از این وزارت با رفع مغایرت‌های قانونی طی نامه‌هایی، اعلام شده بود که استنکاف آن شرکت از رعایت ضوابط مربوط، مسبوق به سابقه است که ضرورت دارد به‌ منظور هماهنگی و هم‌افزایی تمامی بازیگران صنعت خودروی کشور برای عرضه محصولات کیفی به مصرف‌کنندگان واقعی، نسبت به اتخاذ رویه‌های اصلاحی و سازنده، اهتمام و از اقدامات مخرب و هنجارشکن در بازار به‌شدت پرهیز شود. لذا با عنایت به موارد صدرالذکر ضروری است دستور دهید نسبت به لغو عرضه ۶۰۰ دستگاه محصول دیگنیتی پرستیژ در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۴۰۲ در بورس کالا اقدام و نتیجه به این معاونت منعکس شود.

   خودرو در بورس باقی می‌ماند؟

همانطور که پیش از این گفته شد عرضه خودرو در بورس بالا و پایین‌های بسیار زیادی داشت که در نهایت موجب شد این محصول از بورس خارج شود. اغلب کارشناسان آن زمان عقیده داشتند که به علت سود نهفته در این بازار اجازه عرضه در بورس کالا و شفافیت به آن داده نمی‌شود چراکه این بازار دلالان بزرگ و خاصی دارد و با عرضه خودرو در بورس سود این دلالان از بین خواهد رفت. 

دقیقا مساله اصلی همینجاست که بورس کالا به شفافیت بازار خودرو کمک خواهد کرد و باعث می‌شود این بازار با کاهش قیمت و رسیدن به قیمت‌های واقعی مواجه شود. اما برخی از افراد با این شفافیت مخالف‌اند زیرا با افزایش قیمت خودرو سودهای آنچنانی کسب می‌کنند در نتیجه اجازه نمی‌دهند که پای خودرو به بورس کالا برسد.  به نظر می‌رسد با توجه به وسعت بازار خودرو ذی‌الفعان اجازه عرضه محصولات این گروه را در بازار سرمایه نخواهند داد و شرایط بازار روز به روز بدتر و خودرو نیز هر روز گران‌تر از دیروز خواهد شد.