مجید اعزازی|
در شرایطی که آمار معاملات و قیمت مسکن از ابتدای زمستان سال گذشته از سوی مرکز آمار ایران حبس شده است، این مرکز دو آمار بسیار کلی از تورم مصالح ساختمانی و تعداد پروانه‌های صادره ساختمانی در کشور را منتشر کرد. بر این اساس، در زمستان سال گذشته، تورم مصالح ساختمانی به 40 درصد رسیده و تعداد پروانه‌های صادره ساختمانی نیز 7.7 درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد کرده است.
به گزارش «تعادل»، مرکز آمار ایران در فصل ساختمان و مسکن گزارش خود از «شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور به روز رسانی در تاریخ 10 تیر 1402» دو آمار تازه را منتشر کرده است. بر اساس این گزارش، در زمستان سال گذشته، 42 هزار و 985 پروانه ساخت در کل مناطق شهری کشور صادر شده است که نسبت به زمستان سال 1400 حدود 7.7 درصد رشد داشته است. با احتساب این آمار جدید، تعداد پروانه‌های ساختمانی صادره در طول سال 1401 به 139 هزار و 570 فقره رسیده است که حدود هزار فقره نسبت به سال 1400 افزایش داشته است.
بر اساس این گزارش، بررسی آمار تعداد پروانه‌های ساختمانی طی 8 سال گذشته نشان می‌دهد در سال‌های 1397 تا 1399 که اقتصاد کشور شاهد جهش نرخ دلار (نماگر انتظارات تورمی) به‌طور پیوسته بود، تعداد پروانه‌های ساختمانی و در واقع تمایل به ساخت و ساز افزایش یافته بوده است به گونه‌ای که طی این سال‌ها درصد تغییرات پروانه‌های صادره به ترتیب 15.2، 3.9 و 18.9 درصد بوده است و در اوج خود طی سال 1399 تعداد پروانه‌های صادره ساختمانی به 187 هزار و 666 فقره رسیده بوده است.
اما در سال 1400 که سال انتخابات و تغییر دولت بود و همچنین اقتصاد ایران تحت تاثیر لحظه‌ای اخبار مذاکرات در بهار و پاییز و زمستان همان سال قرار داشت، تعداد پروانه‌های ساختمانی صادر شده با افت 26.2 درصدی به کانال 140 هزار فقره بازگشت. در سال 1401 نیز علی رغم، آغاز برخی پروژه‌های انبوه‌سازی دولتی، تعداد پروانه‌های ساختمانی به هزار فقره رشد به 139 هزار و 570 فقره افزایش یافت. در نیمه دوم سال 1401 اگر چه، همچون سال‌های 1397 تا 1399 شاهد جهش نرخ دلار بودیم، امااین‌بار سیگنال دلار به بازار ساخت و ساز، راه خروج این بازار از رکود را نشان نداد و با جهش‌های تورمی همه کالاها از جمله مصالح ساختمانی، کار برای سازندگان و توسعه‌دهندگان با سختی رو به رو شد.
بر اساس این گزارش، همانطور که طی سال‌های 1397 تا 1399، تعداد پروانه‌های صادره ساختمانی اوج گرفت، تورم مصالح ساختمانی نیز دچار جهش شد، به گونه‌ای که تورم مصالح ساختمانی طی سال‌های یادشده به ترتیب رکورد 47.8 درصد، 35.1 درصد و 76.4 درصد را ثبت کرده‌اند.
این روند اما در سال 1400و1401 نزولی شده به گونه‌ای که این شاخص به ترتیب به 55.3 درصد و 40 درصد کاهش یافته است که نشان می‌دهد، با کاهش تقاضا برای ساخت و ساز بخشی از تورم مصالح ساختمانی در دو سال اخیر تعدیل شده است اما بخش اعظم آن به دلیل تداوم شرایط نوسانی در اقتصاد کلان و بازار دلار تداوم یافته است.
انبوه‌سازی دولتی کجاست؟
اگر چه آمار ارایه شده از تعداد پروانه‌های ساختمانی در سال گذشته و حتی سال قبل از آن بسیار کلی است و تعداد پروانه‌های صادره برای ساخت «مسکن» را نشان نمی‌دهد، اما با توجه به روند همین آمار کلی، می‌توان گفت که شروع انبوه‌سازی دولتی در این آمارها محسوس نیست. آنگونه که مقام‌های دولتی اعلام کرده‌اند، تاکنون بیش از یک میلیون و 400 هزار واحد مسکونی در چهارچوب نهضت ملی مسکن در حال ساخت است. البته مقرر بوده که در پایان دومین سال فعالیت دولت سیزدهم، دو میلیون واحد مسکونی به مردم تحویل داده شود که مشخص است این وعده در شهریور سال جاری محقق نخواهد شد. با وجود این، تعداد واحدهای مسکونی در دست ساخت نیز در آمارهای یادشده غایب به نظر می‌رسند.
علت تداوم رشد قیمت مصالح در بهار 1402
در حالی که چشم و گوش فعالان بازار مسکن با حبس آمارهای رسمی از سوی مراجع مربوطه بسته شده است، با توجه به رشد و رونق ساخت و ساز در بهار و تابستان، و همچنین با توجه به اینکه به گفته مسوولان شهری، در سال جدید ساخت و ساز در بافت فرسوده رونق گرفته و میزان پروانه‌های صادره در این بافت تا 300 درصدی نیز رشد داشته است، می‌توان گفت که تحت تاثیر افزایش تقاضای درونی بازار ساخت و ساز، مصالح ساختمانی و از جمله بتن آماده رشد قیمت‌ها را در بهار سال جاری تجربه کرده‌اند.
با این حال، نمی‌توان تمام این افزایش قیمت را به رشد تقاضای فصلی نسبت داد، چه آنکه با توجه به نتایج نظرسنجی از فعالان ساختمانی (شامخ کل ساختمان) در دو ماهه نخست سال جاری، این صنعت وضعیت فوق‌العاده‌ای را تجربه نکرده است. به گزارش «تعادل» با استناد به مجموع اظهارات فعالان ساختمانی 81 شرکت بزرگ در گروه‌های ساخت بنا، مهندسی عمران وفعالیت‌های ساخت و ساز تخصصی ساختمان، در حالی که شاخص کل ساختمان در فروردین ماه (33.95) با 21 واحد کاهش نسبت به رقم 55.43 ثبت شده در اسفند 1401 بیانگر وضعیت رکودی این صنعت است و رکوردی بی‌سابقه طی سه سال اخیر به شمار می‌رود، اما در این وضعیت، مولفه «قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم مورد نیاز» همچنان صعودی است.
این شاخص در فروردین ماه سال جاری، علی رغم کاهش ناچیز متاثر از توقف فعالیت‌های کاری در حوزه ساختمان و ساخت و ساز، برای پنجمین ماه پیاپی بالاترین رقم را در میان سایر مولفه‌ها به خود اختصاص داده است. در همین حال، بر اساس نتایج شامخ کل ساختمان در اردیبهشت ماه سال جاری، مولفه «قیمت خرید مولد اولیه یا لوازم مورد نیاز» علی‌رغم کاهش ناچیز حاصل از ثبات نسبی نرخ ارز در اردیبهشت ماه، برای ششمین ماه پیاپی بالاترین رقم در میان سایر مولفه‌ها را به خود اختصاص داده است. این در حالی بود که فعالیت‌های ساختمانی در اردیبهشت ماه سال جاری پس از خروج رکود ناشی از تعطیلات نوروزی در فروردین ماه، دوباره به مدار رونق نسبی ماه‌های پایانی سال 1401 نزدیک شد.
افت فصلی در تهران، رشد ملایم در کشور
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، در پاییز سال ١٤٠١، تعداد 11 هزار و 261 واحد مسکونی در پروانه‌های صادرشده برای احداث ساختمان از سوی شهرداری تهران، پیش‌‌بینی شده است که نسبت به فصل گذشته ١٢,٢ درصد کاهش و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ١٩ درصد افزایش داشته است. متوسط تعداد واحد مسکونی برای هر یک از این پروانه‌های احداث ساختمان ٧.٢ واحد بوده است.تعداد ١٥٦١ پروانه احداث ساختمان توسط شهرداری تهران در پاییز ١٤٠١ صادرشده است که نسبت به فصل گذشته ١,٧ درصد کاهش و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ٣٠.٣ درصد افزایش داشته است.
این گزارش همچنین حاکی است، مجموع مساحت زیربنا در پروانه‌های احداث ساختمان صادرشده از سوی شهرداری تهران در پاییز ١٤٠١ بالغ بر ١٩٨١ هزار مترمربع بوده است که نسبت به فصل گذشته ١٢,٣ درصد کاهش و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ٥.٩ درصد افزایش داشته است. متوسط مساحت زیربنای این دسته از پروانه‌ها در دوره مورد بررسی ١٢٦٩ مترمربع بوده است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، در پاییز سال ١٤٠١، تعداد 101 و هزار و 878 واحد مسکونی در پروانه‌های صادرشده برای احداث ساختمان از سوی شهرداری‌های کشور پیش‌‌بینی شده است که نسبت به فصل گذشته ٤,١ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ٢٣.٢ درصد افزایش داشته است. متوسط تعداد واحد مسکونی در هر پروانه احداث ساختمان ٣.٣ واحد بوده است.
این گزارش همچنین حاکی است، تعداد 30 هزار و 626 پروانه احداث ساختمان توسط شهرداری‌های کشور در پاییز ١٤٠١ صادرشده است که نسبت به فصل گذشته ٠,٩ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ١٦ درصد افزایش داشته است. مجموع مساحت زیربنا در پروانه‌های صادرشده برای احداث ساختمان در پاییز ١٤٠١ حدود 18 هزار و 223 هزار مترمربع بوده است که نسبت به فصل گذشته ٠,١ درصد کاهش و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ١٥.٠ درصد افزایش داشته است. متوسط مساحت زیربنا در این پروانه‌ها ٥٩٥ مترمربع بوده است.
