افزایش صادرات نفت؛ منافع ایران و منافع غرب!
طبق گزارش منابع بین‌المللی انرژی، صادرات نفت ایران با ادامه روند افزایشی یک سال گذشته، به نزدیک ۲ میلیون بشکه در روز رسیده است.
این موضوع از چند جنبه قابل ارزیابی است:
الف) منافع ایران،
قطعا برای اقتصاد ایران که وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی دارد، افزایش صادرات نفت، خبر خوبی محسوب می‌شود، با انتظار تاثیر مستقیم و فوری آن بر اقتصاد .
درآمد فروش روزانه ۲ میلیون بشکه حتی با تخفیف زیاد، رقم قابل توجهی بوده که ورود آن به کشور و تزریق به اقتصاد و پروژه‌های متعدد زیربنایی و درآمدزا و اشتغالزا بسیار آثار مثبتی داشته و قطعا بر نرخ ارز تاثیر فوری خواهد گذاشت.
ولی موضوعی که شاهد آن نیستیم .
از طرفی، طبق تکالیف قانونی دولت می‌بایست ۴۰ درصد از درآمد ارزی را به صندوق توسعه ملی واریز کند.
درصورتی که طبق اعلام اخیر رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی، موجودی این صندوق تقریبا «خالی» شده است ! به عبارتی طی دو سال گذشته بر اساس اعلام رسمی افزایش درآمدهای نفتی، بجای واریز ده‌ها میلیارد دلار به صندوق، از موجودی آن نیز برداشت شده است!
شواهد بازار و موجودی صندوق، با ادعای وصول پول نفت صادر شده، منافات دارد.
- بالا رفتن نرخ ارز
- افزایش تورم خصوصا مایحتاج عمومی و مربوط به سفره مردم
- کسری شدید بودجه دولت
- خالی شدن صندوق توسعه ملی
ب) اهداف امریکا در رابطه مستقیم با ایران،
کاهش فشارهای عملی امریکا برای توقف صادرات نفت ایران، هماهنگ با پیشبرد مذاکرات و توافقات مستقیم و غیرمستقیم با ایران، اخذ امتیازات سیاسی، « بدون تقبل تعهدات برجامی» از سوی امریکا خصوصا رفع رسمی تحریم‌ها، برای دولت بایدن موفقیت بزرگی محسوب می‌گردد.
ج) اهداف بین‌المللی امریکا
با شروع جنگ اکراین و اعمال تحریم‌های نفتی و تعیین سقف مبلغ خرید نفت و گاز از روسیه، دنیا در انتظار شوک نفتی و جهش چشمگیر قیمت‌ها بود. ولی اروپا و امریکا با مدیریت عرضه و تقاضا و حتی چشم پوشی از افزایش صادرات نفت روسیه که با واسطه به مقصد امریکا و اروپا می‌رسند، به خوبی از شوک قیمت‌های نفت جلوگیری کرده است. به‌طوری که هم‌اکنون قیمت جهانی نفت سیر نزولی یافته و فرصت مناسبی برای خرید نفت و تکمیل ذخائر استراتژیک نفت امریکا SPR است.
دولت امریکا با سنجش بازار، از مدتی قبل برنامه خرید نفت برای جایگزین نفت SPR عرضه شده به بازار برای اینکه تحت تاثیر تحریم روسیه، برای اروپا «زمستان سخت» نگردد، را آغاز کرده است و اینک در تابستان داغ و کاهش تقاضا برای نفت هستیم. سیاست صادرکنندگان بزرگ نفت در این دوره نزولی قیمت نفت، حائز اهمیت است. عربستان که ماه گذشته برای جلوگیری از کاهش قیمت جهانی نفت، تصمیم به کاهش تولید گرفته بود اعلام کرده که سیاست کاهش یک میلیون بشکه در روز تولید نفت خود را به مدت یک ماه دیگر ادامه خواهد داد. به این ترتیب در حال حاضر تولید نفت عربستان 9 میلیون بشکه در روز است، که پایین‌ترین سطح طی چند سال اخیر محسوب می‌گردد. موضع روسیه نیز حائز اهمیت است. این کشور که در اوج جنگ در اکراین، علیرغم نیاز شدید مالی، الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه گفت که به عنوان بخشی از تلاش‌ها برای ایجاد تعادل در بازار، روسیه به‌طور داوطلبانه صادرات نفتش را ۵۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد داد.
اقدامی که گفته می‌شود با هدف «متعادل کردن بازار» انجام خواهد شد. گفته شده این کاهش تا پایان سال ۲۰۲۴ ادامه پیدا خواهد کرد. اما تصمیم روز دوشنبه تنها مربوط به صادرات نفت روسیه است، نه تولید آن. هدف از این اقدامات عربستان و روسیه، کاهش عرضه نفت به بازار به منظور تحریک قیمت‌ها است. این موضع اوپک، خصوصاً عربستان و روسیه با واکنش منفی امریکا مواجه شده و آن را مورد سرزنش قرار داده است. بنابراین افزایش صادرات نفت ایران به «ضرر منافع وکشورهای صادرکننده نفت» و به نفع کشورهای مصرف‌کننده بوده و رویکرد دولت امریکا در قبال صادرات نفت ایران هوشمندانه و جهت تامین منافع چند وجهی خود در ارتباط با ایران و مدیریت بازارهای جهانی بوده است.
ولی متاسفانه، ایران با افزایش صادرات نفت، منفعت مستقیمی نمی‌برد، زیرا، پول فروش آن به دست دولت ایران نمی‌رسد و غالبا در حساب‌های خارجی بلوکه شده و صرفا به صورت تهاتر با کالا، یا قطره چکانی و صرفا برای خرید غذا و دارو یا پرداخت به کشورهای طلبکار ایران و با مجوز امریکا، قابل برداشت است . دیپلماسی نفتی کشور نیاز به بازنگری اساسی دارد تا «منافع ملی بلندمدت کشور» تامین گردد.
