تجارت با همسایه دو سال پس از تسلط طالبان
سیدحسین سلیمی، رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان می‌گوید که تسلط طالبان بر افغانستان، رقم صادرات ایران به این کشور را از حدود 3 میلیارد دلار در سال به حدود 1.3 میلیارد دلار در سال کاهش داده و در حال حاضر تلاش‌ها متمرکز بر بالا بردن حجم صادرات به 1.6 میلیارد دلار در سال 1402 است.
از مرداد سال 1400 که طالبان بر افغانستان مسلط شد، حدود دو سال سپری شده و یکی از پیامدهای وقوع این رویداد سیاسی برای ایران آن بود که سبک و سیاق عادی تجارت با این کشور دستخوش تحولات جدی شد؛ چنانکه در سایه زعامت طالبان بر این کشور حدود یک میلیارد دلار از صادرات ایران کاسته شد و فروش کالا از ایران به افغانستان از 2.3 میلیارد دلار در سال 1399 به 1.3 میلیارد دلار در پایان سال 1400 رسید.
رییس اتاق مشترک ایران و افغانستان در گفت‌وگو با روابط عمومی اتاق تهران یکی از مهم‌ترین موانع تجارت با افغانستان در حال حاضر را نقل‌وانتقال وجوه عنوان کرد و گفت: صرافی‌ها در افغانستان به‌شدت تحت کنترل طالبان هستند و صادرکنندگان هم باید پول خود را از طریق همین صرافی‌ها به کشور بازگردانند. بنابراین یکی از موانع اصلی صادرات کالا به این کشور نقل‌وانتقال پول است. سیدحسین سلیمی درباره تصویر کنونی تجارت میان ایران و افغانستان حدود دو سال پس از استقرار طالبان توضیح داد: اوج صادرات ایران به افغانستان در سال 1397 رقم خورد که رکورد 2.9 میلیارد دلار را به ثبت رساند. اما با تسلط طالبان، این رقم به حدود 1.3 میلیارد دلار رسیده و دولت تلاش دارد این حجم از مبادلات را در سال 1402 به 1.6 میلیارد دلار برساند. سلیمی در ادامه گفت: مقامات مسوول در ایران تقلای زیادی می‌کنند تا رقم تجارت میان دو کشور به سال‌های پیش از تسلط طالبان بازگردد.
یادآوری می‌کنم که تا 5 الی 6 ماه پس از استقرار طالبان، تجارت میان دو کشور کاملاً متوقف بود و به تدریج مرزها گشوده شد. اکنون دولت در نظر دارد تا بازارچه‌های مرزی مشترک با افغانستان نظیر دوغارون را فعال کند. تعیین سقف ۴۰۰ دلار برای تجارت مرزنشینان بدون تشریفات گمرکی که در سال گذشته صورت گرفت، در این زمینه بسیار موثر بوده و به افزایش ارقام صادراتی کمک کرده است. او ادامه داد: یکی از اقلام مهم صادراتی به افغانستان سوخت بود که پس از رویدادهای سیاسی این کشور متوقف شد. افغانستان نیز در این مدت از کشورهایی نظیر ترکمنستان و تاجیکستان سوخت مورد نیاز خود را تامین کرده است. در حال حاضر دولت تلاش دارد که این ارتباطات سوختی از طریق ایجاد زیرساخت‌ها نظیر توسعه خطوط ریلی از سر گرفته شود که در صورت برقراری این امکان، افزایش صادرات نفتی و غیرنفتی به این کشور میسر خواهد شد.
سلیمی با اشاره با سایر تلاش‌های دولت برای تنوع‌بخشی به تجارت با افغانستان گفت: افزون بر این، ظاهراً دولت در نظر دارد واردات بخشی از محصولات کشاورزی از افغانستان که به بازار ایران آسیبی وارد نمی‌کند را در دستورکار قرار دهد تا موازنه‌ای در تجارت با این کشور برقرار شود. نکته دیگر اینکه، حضور ایران در بخش معدن این کشور نیز بسیار حائز اهمیت است و قراردادهایی برای واردات سنگ آهن از افغانستان منعقد شده. این عضو سابق هیات نمایندگان اتاق تهران در بخش دیگر از اظهارات خود به وضعیت سرمایه‌گذاری افاغنه در ایران اشاره کرد و گفت: در سال 1401 به میزان 1.6 میلیارد دلار مجوز سرمایه‌گذاری خارجی صادر شد که شاید حدود یک‌سوم این ارقام متعلق به سرمایه‌گذاران افغانستانی باشد. اما از نظر تعداد مجوزهای صادر شده و تحقق یافته، برادران افاغنه بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده‌اند. مهم این است که سرمایه‌‌داران بزرگ افغانستانی بیشتر در کشورهایی نظیر ترکیه و امارات اقدام به سرمایه‌گذاری کرده‌اند و باید تلاش کنیم این سرمایه‌ها را به کشور جذب کنیم.
او یکی از موانع عمده در برابر جذب سرمایه‌های بزرگ را ابهام در تسعیر ارز سرمایه‌گذاران عنوان کرد و گفت: ظاهرا بانک مرکزی در حال بررسی رقمی برگرفته از ارقام ارز نیمایی و آزاد است تا سرمایه‌گذاران ارز خود را با این رقم وارد کشور کرده و سود خود را نیز با همین رقم محاسبه کنند تا از نوسانات ارزی در امان بمانند.
