ضرر 21هزار میلیارد تومانی اقتصاد ایران از تعطیلات اخیر
زهرا سلیمانی|همزمان با اعلام تعطیلات 3روزه اخیر، بسیاری از ایرانیان به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش هستند که این تعطیلات غیرمترقبه تا چه اندازه بر روی اقتصاد ایران اثر داشته است؟ هرچند مقامات دولتی اعلام کردند، دلیل اصلی موافقت دولت با این تعطیلات، درخواست رسمی وزارت بهداشت به خاطر افزایش گرما و احتمال بروز خطر گرما‌زدگی برای شهروندان بوده است، اما طی روزهای گذشته موضوعات دیگری چون کمبود برق، از مدار خارج شدن برخی نیروگاه‌های سیکل ترکیبی، احتمال تصمیم‌گیری برای تغییر در قیمت انرژی و...نیز در قالب شایعات جسته و گریخته در چرایی اعلام این تعطیلات غیر مترقبه مطرح شدند.
در این میان، سید مصطفی میرسلیم نماینده مردم تهران در مجلس نخستین چهره‌ای بود که نسبت به تعطیلات اخیر اعتراض کرد و در توییتی نوشت: «هر روز تعطیلی کار و تولید به بهانه گرما یا سرما یا آلودگی هوا یعنی نیم درصد کاهش درآمد ناخالص ملی و متناسب با آن، سقوط ارزش پول ملی و در نتیجه ادامه و تشدید تورم و گرانی افسارگسیخته.»
میرسلیم هرچند از عدد زیان کاهش نیم درصدی تولید ناخالص داخلی سخن گفت، اما هرگز مشخص نکرد این عدد را مبتنی بر چه محاسباتی استخراج کرده است. بررسی‌های دقیق «تعادل» از دل گفت‌وگو با وحید شقاقی‌شهری اما نشان می‌دهد این عدد برای تولید ملی 7صدم درصد در هر روز است.درصدی که حدود 7هزار میلیارد تومان در هر روز را شامل می‌شود.
با آغاز تعطیلات دو روزه اما صدای اعتراضات کسبه و بازاریان هم یک به یک از راه رسید. صاحبان کسب و کار که به‌طور مستقیم ضرر و زیان ناشی از تعطیلات را تحمل می‌کردند در شبکه‌های اجتماعی، دولت را نواخته و نسبت به این نوع برنامه‌ریزی‌ها، انتقاد کردند.بسیاری از کسبه ضمن کنایه به دولت اعلام کردند: « نشه شنبه اومدیم بنزین شده ۱۵ تومن، دلار ۶۰ تومن!»تعادل اما برای ارزیابی خسارت‌های اقتصادی یک چنین تعطیلاتی سراغ وحید شقاقی‌شهری اقتصاددان و استاد دانشگاه رفته تا درباره روایتی مستند از آسیب‌های اقتصادی این نوع تصمیم‌سازی‌ها ارایه کند. شقاقی با محاسبه عدد تولید ملی جاری کشور و تقسیم آن بر 365 روز سال به عدد 7هزار میلیارد تومانی ضرر برای هر روز تعطیلات دست پیدا کرده و می‌گوید: «در این تعطیلات کارمندان دولت هیچگونه اعتراضی ندارند چون حقوقشان را دریافت می‌کنند، کسبه ناراضی هستند چون فروش آنها کاهش یافته. اما چون بخش خصوصی رقابتی در کشور وجود ندارد، صدای سهمگین اعتراضات بخش خصوصی شنیده نمی‌شود.»
بازار بحث و تبادل نظر در خصوص تبعات اقتصادی تعطیلات 3-2 روز اخیر حسابی گرم شده، شما می‌فرمایید؛ با چه مکانیسمی می‌توان این عدد را استخراج کرد؟
آخرین آمارهایی که بانک مرکزی در خصوص حساب‌های ملی به قیمت جاری و روز اعلام کرده است، مرتبط با سال 1400 است. تولید ملی سال1400 به قیمت جاری 6500 هزار میلیارد تومان اعلام شده است. اگر با همین عدد بانک مرکزی برای سال 1400 و با مورد توجه قرار دادن تورم 40 درصدی در سال 1401، تولید ملی در سال گذشته (1401) به حدود 9 هزار همت می‌رسد.
اگر فرض ما این باشد که از ابتدای سال 1402 تا به امروز (مرداد1402) تولید ملی ایران حدود10 هزار همت باشد، تولید ملی ایران تا مرداد 1402 به حدود 10 هزار همت می‌رسد. (توجه داشته باشید این اعداد نرخ تولید ملی جاری است و نرخ تولید ملی ایران به قیمت ثابت در سال 1401 به 811 هزار و 932 میلیارد تومان رسیده بود) اقتصاد ایران 4 بخش خدمات، نفت، کشاورزی و صنعت و معدن دارد. اگر بخش نفت کنار گذاشته شود، 90 درصد تولید ملی ایران در 3 بخش کشاورزی، صنعت و معدن و خدمات خلاصه می‌شود. بخش خدمات 50 درصد، بخش صنعت و معدن و ساختمان 30 درصد و بخش کشاورزی 10 درصد را به خود اختصاص می‌دهد. با کنار گذاشتن بخش نفت، تولید ملی ایران به حدود 9 هزار همت می‌رسد.
حالا با هر روز تعطیلی تولید ملی ایران چه میزان کاهشی را تجربه می‌کند؟ اعداد و ارقام متفاوتی در این خصوص اعلام شده است. با عدد و رقم مستند چه تصویری می‌توان از این خسارت و ضرر ارایه کرد؟
از 9 هزار همت ارایه شده، فرض کنید با هر روز تعطیلی 30 درصد اقتصاد ایران به خواب برود یا تعطیل شود. اگر 30 درصد این عدد 9 هزار همت تولید ملی به عنوان پیش فرض در نظر گرفته شود، به عدد 2700 همت می‌رسیم. حالا باید این 2700 همت را تقسیم بر 365 روز سال کنیم تا عدد ضرر و زیان سالانه تعیین شود. با تقسیم این دو عدد به 7 هزار میلیارد تومان ضرر برای هر روز دست پیدا می‌کنیم. در واقع در هر روز 7 صدم درصد از تولید ملی ایران به دلیل تعطیلات کاسته می‌شود. یعنی 0.07 درصد. این محاسباتی است که با آمارهای بانک مرکزی انجام شده است. فرض واقع‌بینانه این است که تولید ملی در مردادماه 1402، حدود 10 هزار همت باشد.
این خواب 30 درصدی که شما اشاره کردید شامل چه مواردی در کسب و کار ایرانیان می‌شود؟
مثلا حمل و نقل شهری دچار کاهش می‌شود یا تعطیل می‌شود. یا خدمات پولی و مالی به دلیل تعطیلی بانک‌ها و بازار سرمایه کاهش پیدا کند. هر روز تعطیلی 7 هزار میلیارد تومان ضرر به اقتصاد ایران وارد می‌کند که 7 صدم درصد تولید ملی ایرانیان است. اگر 2 روز یا 3 روز تعطیل شود به حدود 21 هزار میلیارد تومان دست پیدا می‌کنیم.
باید توجه کرد که این نوع محاسبات، محاسبات کمی است و مبتنی بر اعداد و ارقام مستند بانک مرکزی است. آمار بانک مرکزی مرتبط با سال 1400 است. من ابتدا این عدد را با در نظر گرفتن تورم 40 درصدی به روز کردم. برآورد من از تولید ملی حدود 10 هزار همت است. با کنار گذاشتن بخش نفت به عدد 9 هزار همت می‌رسیم. با هر روز تعطیلی 30 درصد کسب وکارها دچار افت می‌شود.
اما چرا 30 درصد افت را در نظر گرفته‌اید و چرا 50 درصد کاهش را در نظر نگیریم؟
به نظر من 30 درصد واقع‌بینانه است. چون کشور تعطیل هم که می‌شود، بخشی از صنایع کار می‌کند. ساخت و ساز‌ها و صنایع ساختمانی کار می‌کنند و بخشی از کسب و کارها به فعالیت خود می‌پردازند. هر روز تعطیلی ایران حداقل 7 هزار میلیارد تومان ضرر و زیان مستقیم به اقتصاد ایران وارد می‌سازد. هر تعداد که تعطیلی در کشور وجود دارد را می‌توان ضرب در عدد 7 هزار میلیارد تومانی برای هر روز کرد و متوجه خسارات اقتصادی ایران از تعطیلات غیر مترقبه شد.
این آسیب و ضرر و زیان بیشتر متوجه کدام بخش اقتصاد ایران است. بخش خصوصی بیشتر از این تعطیلات اسیب می‌بیند یا بخش دولتی؟
وقتی اقتصاد در شرایط رقابتی قرار گرفته باشد و بخش خصوصی فعالیت درستی داشته باشد، تعطیلی‌های غیرمترقبه می‌تواند بخش خصوصی کشور را از کار بیندازد. اما چون اقتصاد ایران عمدتا با اتکای به نفت، پتروشیمی‌ها و... اداره می‌شود و بخش خدمات رقابتی و بخش صنعت رقابتی به طور واقعی در اقتصاد ایران وجود ندارد، صدای اعتراض بخش خصوصی زیاد به گوش نمی‌رسید. بیشتر معترضان در حال حاضر کسبه‌ها و مغازه‌داران هستند.
اعتراض فعالان بخش خصوصی چگونه به گوش می‌رسد؟ در شبکه‌های اجتماعی صدای اعتراض وسیعی از سوی صاحبان کسب و کار شنیده می‌شود؟
اگر اقتصاد ایران یک اقتصاد رقابتی می‌بود یا اقتصاد اتکای به بخش خصوصی داشت، باید امروز شاهد اعتراض سنگین اتاق‌های بازرگانی در سراسر کشور می‌بودیم. در این تعطیلات کارمندان دولت هیچ گونه اعتراضی ندارند چون حقوقشان را دریافت می‌کنند، کسبه ناراضی هستند چون فروش آنها از میان می‌رود. اما چون بخش خصوصی رقابتی در کشور وجود ندارد، صدای سهمگین اعتراضات بخش خصوصی شنیده نمی‌شود. اگر روزی بخش خصوصی واقعی در کشور وجود داشت، بیشتر از کسبه باید بخش خصوصی اعتراض می‌کرد. چون بخش نفت و پتروشیمی‌ها هم یا وابسته به دولتند یا وابسته به شبه‌دولتی‌ها، تعطیلات اخیر برای آنها هم موضوعیتی ندارد. به این دلیل است که بیشتر اعتراضات از سوی کسبه و بازاریان شنیده می‌شود. چون فروش آنها کاهش پیدا کرده .
