بورس کالا در تنگنا
رقیه ندایی|
روز یکشنبه هفته گذشته بود که شایعه تعطیلی بورس کالا پیش از اتمام معاملات بازار سرمایه منتشر شد و انتشار این شایعه شرایط ریزش 30 هزار واحدی شاخص کل را فراهم ساخت. در اصل خبر بدین شکل بود که دولت به برخی از وزرا ماموریت داده که ابعاد حذف بورس کالا را بررسی کنند که این خبر به شکل دیگری در بازار منتشر شد و باعث شد سازمان بورس در اطلاعیه‌ای این اخبار را سریعا تکذیب کند.
در ادامه نیز رییس سازمان بورس اعلام کرد که «به موجب قانون بازار اوراق بهاد ار صد ور، تعلیق و لغو مجوز فعالیت بورس‌ها جزو وظایف شورای عالی بورس بوده و به هیچ‌وجه موضوع اشاره شده د ر دستور کار شورای عالی بورس قرار ندارد.» همین اظهارنظر و تکذیب‌ها باعث شد که بازار چند روزی از تکاپوی حذف بورس کالا بیفتد؛ اما روز گذشته مجدد شاهد حواشی برای حذف بورس کالا بودیم که این حواشی باعث تاثیرپذیری شاخص و برهم خوردن تعادل بازار می‌شود.
شفافیت با بورس کالا
شفافیت واژه‌ای آشنا در بورس و گمشده در بازارهاست. معاملات بازار سرمایه همواره بر منبای شفافیت بوده است و با نگاهی به تابلوی معاملات بورس‌ها می‌توان شرایط هر سهم و بورسی را فهمید؛ اما این موضوع در سایر بازارها موضوعی گمشده و پنهان است. در نتیجه شفافیت کمک می‌کند فرد بتواند به‌طور واقعی در بازار سرمایه‌گذاری کند.
موضوع کنونی بورس کالاست که برخی از معترضان و خواستار تعطیلی بورس عقیده دارند که بورس کالا عامل اصلی گرانی است؛ چراکه امکان رقابت وجود دارد و اغلب محصولات نیز تکیه‌ای به بازارهای جهانی دارند و از آن تاثیر می‌گیرند. در اصل تکیه به بازارهای جهانی و تاثیرپذیری از آن به اقتصاد کشور کمک می‌کند زیرا اکنون کشور درگیر تحریم‌های گوناگون است و این معامله و تکیه بر قیمت‌ها و بازارهای جهانی به شرایط اقتصادی کشور نیز کمک می‌کند. همانطور که گفته شد امکان رقابت در بورس کالا وجود دارد و مبنای این رقابت شفافیت است.
یعنی پس از معامله مشخص می‌شود که شخص حقوقی یا حقیقی با چه درصد قیمتی خواستار خرید محصول در بورس کالا بوده است؛ در صورتی که در بازار آزاد این امکان وجود ندارد و فروشنده هر چه که بخواهد تعیین می‌کند و اصل سود به جیب فروشنده می‌رود اما در بورس کالا اصل سود به جیب کارخانجات می‌رود که از آن استفاده‌هایی برای توسعه کارخانه و کسری بودجه می‌شود.
پشت پرد شایعه انحلال بورس کالا
داستان عرضه خودرو در بورس کالا هنوز فراموش نشده یعنی زمان زیادی از این موضوع نگذشته است در آن زمان بسیاری از افراد از بدنه دولت دوپهلو صحبت می‌کردند و اغلب با بهانه‌های مختلف به دنبال مخالفت خود بودند. اگر سر این نخ را دنبال کنیم به افرادی می‌رسیم که به‌طور کامل مخالف بورس کالا هستند و این بورس را عامل تورم و مانع اجرای قیمت‌گذاری دستوری می‌دانند. اگر نگاهی به اقتصاد بیندازیم تجربه تلخ قیمت‌گذاری دستوری کاملا قابل مشاهده است که به واسطه این قیمت‌گذاری اقتصاد کشور دچار خسارت بسیار زیادی شده و نباید خسارت‌هایی که توسط مردم پرداخت می‌شود را فراموش کرد. همانطور که گفته شد برای بررسی مخالفت بدنه دولت با بورس کالا می‌توان نگاهی خرد به گذشته داشت.
روزهای ابتدایی اسفند ماه سال اخیر یاسر جبراییلی، رییس مرکز نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام در توئیتی شرکت ملی مس و تمام شرکت‌هایی که کالای خود را د ر بورس کالا عرضه می‌کنند به د لاری‌سازی و جهانی‌سازی اقتصاد ایران متهم کرد .
همچنین وی عرضه محصولات بر پایه قیمت جهانی را عامل تورم د انست و با استفاده از عبارت «نخود سیاه نقدینگی» ادعا کرد که جریان فکری-رسانه‌ای وابسته به جریان سرمایه‌داری آد رس اشتباه برای علت تورم به مرد م می‌دهند و علت اصلی تورم دلاری‌سازی قیمت‌هاست. اولین قدم لازم برای حل تورم (که از دید ایشان همان عرضه کالاها بر پایه قیمت جهانی است) را «انحلال بورس کالا» عنوان کرد. به گفته این مسوول بهترین کار برای کنترل اقتصاد کشور و تورم انحلال بورس کالاست؛ در صورتی که بورس راهکار ثبات اقتصاد کشور است.
واکنش‌ها به تعطیلی بورس کالا
رضا خانکی، کارشناس بازار سرمایه، در توئیتی نوشت: «توی این ساختاری که با سرعت بالایی داره به سمت سوپر کمونیستی شدن پیش میره مفاهیمی مثل بازار، بورس، بورس کالا باید جمع بشه. یک حکومت متمرکز قدرتمند شبیه حزب کمونیست چین در حال شکل گرفتنه و روز به روز بهش نزدیک‌تر میشیم.» علی سعدوندی، اقتصاددان، در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «پستی و بلندی با ماهیت بورس عجین است؛ اما پستی کاسبان ارزانی که به دنبال حراج اقتصاد کشور هستند و به مفت‌خری در بورس مشغول‌اند بی‌سابقه است.
یک روز به اسم تثبیت مردم را فریب می‌دهند، روز دیگر بورس کالا را هدف می‌گیرند و روز بعد نرخ گاز را دستکاری می‌کنند.» پیمان مولوی، اقتصاددان، نیز در توئیتر نوشت: «خیلی‌ها می‌گویند ما به سمت دولتی شدن می‌رویم، باور بفرمایید ما به سمت یکی از شدیدترین اقتصاد ذینفعان در حرکتیم که اقتصاد دولتی در آن شبیه بهشت است! اقتصادی که ذینفعان تورم، ذینفعان نرخ بهره حقیقی منفی، ذینفع انحصار، ذینفع واردات، ذینفع مالیات، ذینفع… دارد!»
تعطیلی بورس کالا به نفع کیست؟
از گذشته‌های نه چندان دور انحلال و تعطیلی بورس کالا مطرح می‌شد، نخستین روزهای سال 1401 بود که تورم به اوج خود رسیده بود و به نوعی در حال تجربه بالاترین اعداد بود و وزارت صمت به دنبال اجرای قیمت‌گذاری دستوری برای ترمیم شرایط کشور بود و در این زمان بورس کالا مانع بسیار جدی برای قیمت‌گذاری دستوری شد.
در همان زمان و راستای سیاست تنظیم بازار مجلس قصد داشت که بورس کالا را از وزارت اقتصاد جدا و به وزارت صمت اتصال دهد تا شرایط دستور و اجرای قوانین دستوری فراهم شود که این اتفاق رخ نداد چراکه بورس کالا یک شرکت سهامی عام، غیردولتی و غیرعمومی و حتی خصوصی است که این شرایط اجازه انتقال قانونی بورس کالا نمی‌دهند و انتقال قانونی غیرممکن است و برای انحلال آن نیز شورای عالی بورس باید در جلسات متعددی تصمیم‌گیر باشد. بورس کالا بر روی شفافیت معامله می‌کند و به نظر می‌رسد که انحلال این بورس تنها به نفع کسانی باشد که به دنبال قیمت‌گذاری دستوری و برهم زدن شفافیت هستند باشد.اما بورس کالا می‌تواند همانند گذشته با شفافیت به خریداران و فروشندگان سود خوبی برساند.
بورس از دریچه معاملات
در معاملات روز یکشنبه پانزدهم مرداد، شاخص کل بورس تهران 6 هزار و 993 واحد نسبت به روز کاری گذشته بالاتر ایستاد و به سطح 2 میلیون و 40 هزار و 41 واحد رسید. شاخص کل هم وزن بورس نیز با ریزش 765 واحدی در رقم 717 هزار و 13 واحدی ایستاد. شاخص کل فرابورس نیز با افت 103 واحدی به رقم 26 هزار و 541 واحد رسید. همچنین شاخص هم وزن فرابورس با کاهش 686 واحد به سطح 131 هزار و 104 واحد رسید.
بر اساس گزارش اکوایران؛ نمادهای شتران، تاپیکو، فملی، فولاد و فارس نمادهای سبزپوش بورس بودند که بیشترین اثر را در رشد شاخص کل بورس داشتند. در مقابل حکشتی، اخابر و شبریز از نمادهای قرمز بودند که اثر منفی بر شاخص داشتند.در فرابورس نیز نمادهای شپاس، وهور و فجهان بیشترین اثر افزایشی را بر شاخص داشتند و نمادهای وسپهر، آریا و انتخاب بیشترین اثر کاهنده را بر شاخص کل فرابورس داشتند. در بین نمادهای پرتراکنش بورس روز یکشنبه نیز نمادهای خودرویی در صدر بودند. نماد خودرو بیشترین تراکنش را داشت و خگستر و خساپا در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در فرابورس نیز دی، کتوسعه و عالیس بیشترین تراکنش را داشتند.نمادهای شاخص ساز بورس تهران با ورود پول حقوقی مواجه بودند و شاخص با تقاضای حقوقی رشد کرد.
خساپا، خودرو، فملی، وخاور، فولاد و فارس بیشترین ورود پول حقوقی را در معاملات یکشنبه داشتند. در مجموع معاملات، ارزش تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی بازار 574 میلیارد تومان بود. در دومین روز کاری هفته ارزش معاملات کل بازار سهام به 9 هزار و 881 میلیارد تومان رسید. ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 614 میلیارد تومان بود که 6 درصد از ارزش کل معاملات بازار را در این روز شامل می‌شود. ارزش معاملات خرد نیز با کاهش 23 درصدی به نسبت روز معاملاتی قبل به رقم 4 هزار و 743 میلیارد تومان رسید. حجم معاملات نیز سهام کچاد با تعداد 856 میلیون و 433 هزار و 46 سهم در صدر قرار گرفته است.
خودرو در رتبه دوم بیشترین حجم معاملات بازار قرار گرفت و رتبه سوم به دی تعلق داشت. دو نماد خساپا و شستا نیز در رتبه‌های بعدی بیشترین حجم معاملات بازار قرار داشتند. در معاملات یکشنبه، 57 نماد صف خرید داشتند و 56 نماد با صف فروش مواجه بودند. مجموع ارزش صف‌های خرید با افت 36 درصدی نسبت به روز کاری قبل به 294 میلیارد تومان کاهش یافت و مجموع ارزش صف‌های فروش نیز با افزایش 39 درصدی به 354 میلیارد تومان رسید.
