رونمایی از گشایش 6 میلیارد دلاری

در ساعات پایانی پنجشنبه شب، نیویورک تایمز در گزارشی مدعی شد که ایران و امریکا در مذاکره برای آزادی زندانیان دو تابعیتی پس از چند ماه چانه زنی به نتیجه رسیده‌اند و به این ترتیب، به زودی تعدادی از زندانیان دو تابعیتی امریکا در ایران آزاد خواهند شد.

هرچند در هفته‌های گذشته نیز خبرهایی در این رابطه منتشر و البته هرگز تایید نهایی نشده بود اما این گزارش خیلی زود به تایید دو طرف رسید تا پس از چند ماه در جا زدن، سرانجام راهی برای پیگیری اختلافات دو کشور از مسیر دیپلماسی باز شود. در گزارش این نشریه امریکایی آمده بود: در اولین قدم این توافق که پس از ۲ سال «مذاکره پنهانی ایران و امریکا» حاصل شده است، ایران پنج ایرانی-امریکایی را از زندان آزاد و آنها را در هتلی نگه‌ می‌دارد.مراد طاهباز، سیامک نمازی و عماد شرقی از جمله زندانیان آزاد شده توسط ایران هستند.

نام ۲ زندانی آزاد شده دیگر ذکر نشده است. نیویورک تایمز به نقل از ۲ منبع مطلع نوشت که یکی از ۲ زندانی ناشناس آزاد شده یک «دانشمند» و دیگری یک «تاجر» است. این روزنامه گزارش داد که سه زندانی نام‌برده و یکی از ۲ زندانی ناشناس در روز پنجشنبه از زندان اوین به هتلی در تهران منتقل شده‌اند. آنها قرار است چندین هفته در این هتل بمانند تا ایران به آنها اجازه خروج از کشور را بدهد. چندین منبع مطلع عنوان کردند که زندانی پنجم که یک زن است، پیش‌تر آزاد شده و در حال حاضر در حصر خانگی به سر می‌برد.

نمازی در سال ۱۳۹۵ به جرم جاسوسی و همکاری با دولت امریکا، شرقی در سال ۱۳۹۹ به جرم جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات نظامی و طاهباز در سال ۱۳۹۸ به جرم جاسوسی از مراکز حساس نظامی در پوشش محیط زیستی، هر کدام به ۱۰ سال حبس محکوم شده بودند. مقامات دولت بایدن از اظهارنظر درخصوص جزئیات این توافق سرباز زده‌اند اما منابع مطلع اعلام کردند که دولت بایدن زمانی که ۵ امریکایی اجازه بازگشت به وطن را پیدا کنند، چند تبعه ایرانی که به دلیل دور زدن تحریم‌ها زندانی شده بودند را آزاد خواهد کرد. منابع همچنین اعلام کردند که دولت بایدن ۶ میلیارد دلار پول بلوکه‌شده از فروش نفت ایران در کره جنوبی را آزاد کرده و آن را به حسابی در قطر منتقل خواهد کرد.

به ادعای این منابع، دولت قطر اموال ایران را کنترل خواهد کرد و تنها به ایران اجازه خواهد داد تا برای خرید کالاهای بشردوستانه از آن استفاده کند. دو منبع مطلع ادعا کرده‌اند این توافق در ماه مارس تقریبا کامل شده بود اما مذاکرات در این باره به دلیل دستگیری یکی از دو تبعه ناشناس امریکایی توسط ایران متوقف شد. پس از انتشار این خبر مقامات دو کشور در مسیرهایی جداگانه دست یابی به این توافق را تایید کردند. آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه امریکا در واکنش به توافق تهران و واشنگتن برای آزادی پنج امریکایی بازداشت شده در ایران، آن را گامی مثبت ارزیابی کرد.بلینکن در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای مکزیکی خود اظهار داشت: این، تنها آغاز روندی است که امیدوارم و انتظار دارم به بازگشت آنها به ایالات متحده منجر شود. وی در ادامه گفت که به اعتقاد او این، آغاز پایان کابوس آنها و کابوسی است که خانواده‌های آنها تجربه کرده‌اند. جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید در گفت‌وگو با شبکه الجزیره تاکید کرد که گفت‌وگوها با طرف ایرانی برای آزادی زندانیان ادامه دارد.

وی گفت: ۵ شهروند امریکایی که در ایران بازداشت بودند اکنون در اقامت اجباری به سر می‌برند و برای آزادی آنها به مذاکرات ادامه می‌دهیم.آنچه محقق شد یک گام مثبت است و یک توافق امضا شده نیست و امیدواریم که در آینده نزدیک اعلام کنیم که توافق منعقد شد. جان کربی خاطرنشان کرد: از تلاش‌های شرکایمان در منطقه تقدیر و تشکر می‌کنیم، کشور قطر دوست متمایزی است و از حمایت‌های آن تشکر می‌کنیم. ما به‌طور ویژه از حمایت‌های قطر در این مذاکرات تقدیر می‌کنیم. وی گفت: آنچه در مورد آن صحبت می‌کنیم قرار دادن برخی از اموال بلوکه شده ایران در حساب‌هایی تنها برای به‌کارگیری در امور انسانی است. هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی کاخ سفید تاکید کرد که درحال حاضر مذاکراتی با ایران درخصوص بازگشت به برجام نداریم.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مورد آزادسازی منابع توقیف شده ایران و آزادی تعدادی از زندانیانی که غیرقانونی توسط امریکا بازداشت شده‌اند، بیانیه‌ای را منتشر کرد. متن بیانیه به این شرح است: فرآیند آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران که برای چند سال به‌طور غیرقانونی در کره جنوبی توسط امریکا توقیف شده بود، آغاز شد. ایران تضمین‌ لازم برای پایبندی امریکا به تعهدات خود در این خصوص را دریافت کرده‌ است. آزادسازی و رفع محدودیت از منابع مالی جمهوری اسلامی ایران که غیرقانونی و به بهانه نگرانی بانک‌های خارجی از تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده مسدود شده یا استفاده از آنها سخت شده است، همواره در دستور کار وزارت امور خارجه قرار داشته است. نحوه بهره‌برداری از منابع و دارایی‌های مالی رفع توقیف شده در اختیار جمهوری اسلامی ایران بوده و این منابع برای نیازهای مختلف کشور حسب تشخیص مراجع ذیصلاح هزینه خواهد شد. 

علاوه بر آزادسازی منابع مالی که به صورت غیرقانونی توقیف شده بود، حمایت از حقوق ایرانیان در سرتاسر جهان جزو وظایف ذاتی وزارت امور خارجه است. در این چارچوب، آزادی تعدادی از زندانیان بی‌گناه ایرانی که طی سال‌های گذشته به‌طور غیرقانونی و با اتهام واهی دور زدن تحریم‌های ظالمانه امریکا، در این کشور دستگیر و زندانی شده‌اند، به‌طور جدی توسط دستگاه دیپلماسی پیگیری شده است. در این راستا، آزادی تعدادی از زندانیانی که به‌طور غیرقانونی توسط امریکا بازداشت شده‌اند، به زودی محقق خواهد شد. زندانیان مدنظر امریکا کماکان در ایران حضور دارند. «علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز با اشاره توافق اخیر ایران و امریکا برای تبادل زندانیان بین دو کشور و آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های ایران گفت: ایران تضمین‌ لازم برای پایبندی امریکا به تعهدات خود را دریافت کرده‌ است.

نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز روز پنج‌شنبه در رابطه با اخبار منتشر شده به شبکه خبری سی‌بی‌اس امریکا اعلام کرد: به عنوان بخشی از توافق همکاری بشردوستانه که با میانجی‌گری یک دولت ثالث حاصل شده است، ایران و امریکا پذیرفته‌اند که متقابلا پنج زندانی را آزاد و آنها عفو کنند. جابه‌جایی امروز آنها گام ابتدایی حائز اهمیتی در جهت اجرای توافق است. همچنین «نور نیوز» رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران پنجشنبه شب در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر) نوشت: جمهوری اسلامی ایران ماه‌هاست که به‌دلایل بشردوستانه، گفت‌وگوهای غیرمستقیم برای تبادل زندانیان میان ایران و امریکا را آغاز کرد. این مذاکرات با رویکرد سیاسی امریکا و گره زدن موضوعات غیر مرتبط بسیار طولانی شد اما اکنون شرایط در حال تغییر است.

همانطور که از قبل نیز به نظر می‌رسید، با توجه به نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا و رقابتی که جمهورخواهان با دموکرات‌ها دارند، تصمیم دولت بایدن با انتقاد جدی جمهوری خواهان مواجه شد. «ران دی سانتیس» نامزد جمهوری‌خواه انتخابات ریاست‌جموری سال ۲۰۲۴ امریکا روز جمعه در صفحه شخصی خود ایکس (توییتر سابق) نوشت: بایدن به‌طور شرم‌آوری تسلیم باج‌خواهی و اخاذی ایران شده است. پاداش‌دهی به ایران برای گروگان‌گیری امریکایی‌ها، مشوق گروگان‌گیری‌های بیشتر می‌شود. وی در ادامه این پست مدعی شد که این غرامت ۶ میلیارد دلاری به ایران کمک خواهد کرد تا «تسلیحات هسته‌ای بسازد، از ترویسم حمایت کند و به روسیه کمک برساند».دی سانتیس ادعا کرد: مماشات و ضعف بایدن ایران را به حمله به ما و متحدان‌مان تشویق و کار ایران برای نزدیک‌تر شدن به تسلیحات هسته‌ای را تسهیل می‌کند. وی در انتها عنوان کرد: بایدن باید از دنبال کردن وسواس‌گونه توافق‌هایی که امنیت ما را در خطر قرار می‌دهد، پرهیز کند. زمان آن رسیده تا با فشار حداکثری در برابر ایران بایستیم و نفوذ بدخیم ایران را کاهش دهیم.

مایک پنس، معاون دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین امریکا با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس به آزادی پنج جاسوس امریکایی که پیشتر در ایران بازداشت شده بودند، واکنش نشان داد. پنس نوشت: در حالی که من از آزادی ۵ امریکایی استقبال می‌کنم، مردم امریکا باید این را بدانند رییس‌جمهور بایدن بزرگ‌ترین باج در تاریخ امریکا را به تهران پرداخت کرده است. در کنار این اظهارنظرهای سیاسی اما همچنان سوال اصلی که به جای خود باقی مانده این است که آیا این توافق صرفا برای آزادی زندانیان است یا دو طرف آماده می‌شوند که پس از این توافق برای احیای برجام اقدامی تازه را در دستور کار قرار دهند. فعلا ایران و امریکا این مذاکره را به برجام بی ربط دانسته‌اند اما دیگر منابع امیدوارهایی را در این حوزه مطرح می‌کنند.

به نقل از سی‌ان‌ان، یک منبع مطلع درخصوص توافق اخیر ایران و  امریکا مبنی بر آزادی زندانیان گفت که این توافق با مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای ایران مجزا است. وی تاکید کرد که آزادی نهایی امریکایی‌ها «شاید بتواند به تسهیل مذاکرات در دیگر حوزه‌ها کمک کند». این منبع همچنین گفت که بایدن از اولین روز آمدن به دفتر ریاست‌جمهوری خود تمرکز خود را بر روی این مساله گذاشته بود. وی گفت: فکر می‌کنم که سوابقش نشانگر تمرکز شدید وی بر بازگرداندن امریکایی‌ها به وطن باشد؛ البته تحت شرایطی که باور کنیم در جهت منافع‌مان باشد. ما باور داریم که آن چه تنظیم شده در جهت منافع‌مان است. محمد عبدالعزیز الخلیفی، وزیر مشاور قطر در امور خارجه در گفت‌وگو با شبکه الجزیره گفت که قطر به حل اختلافات از طریق راه‌های مسالمت‌آمیز و گفت‌وگو ایمان دارد. وی تاکید کرد که کشورش نقشی محوری در تسهیل روند مذاکرات بین تهران و واشنگتن ایفا کرده است.

الخلیفی خاطرنشان کرد: امیدواریم توافق اخیر میان تهران و واشنگتن منجر به توافق در پرونده هسته‌ای شود. الخلیفی همچنین تاکید کرد که قبل از رسیدن به این توافق مسوولان قطری سفرهای گسترده‌ای به واشنگتن و تهران داشتند. وزارت امور خارجه کره جنوبی روز (جمعه) با انتشار بیانیه‌ای به اخبار مربوط به آزادی پنج جاسوس ایرانی- امریکایی که در ایران بازداشت شده بودند، واکنش نشان داد. وزارت امور خارجه کره جنوبی اعلام کرد که هیچ اطلاعاتی در رابطه با گزارش‌های رسانه‌ها مبنی بر اینکه تهران پنج جاسوس امریکایی را به عنوان بخشی از قراردادی آزاد کرده است که بر اساس آن شش میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در کره جنوبی آزاد می‌شود، ندارد. این وزارت‌خانه در بیانیه خود افزود: دولت ما در حال رایزنی نزدیک با کشورهای درگیر، شامل ایالات متحده و ایران برای حل موضوع وجوه مسدود شده ایران بوده و امیدوار است که این موضوع به صورت دوستانه حل شود.

این تحولات مهم در حالی رخ داد که چند روز قبل ایران رسما از این گفته بود که میز مذاکره را ترک نکرده و در صورت فراهم شدن مقدمات لازم، آمادگی دارد که مذاکرات را ادامه دهد. تا کنون آنچه که قطعی به نظر می‌رسد، آزادی 6 میلیارد دلار از منابع بلوکه شده ایران احتمالا در کره جنوبی است که به قطر می‌رود و از آن جا در اختیار ایران قرار می‌گیرد. هرچند ایران گفته که اختیار استفاده از این منابع را دارد اما مقامات امریکایی تاکید دارند که این پول‌ها تنها برای واردات کالاهای اساسی و بشردوستانه در اختیار تهران قرار خواهد گرفت. احتمالا در روزهای آینده مشخص خواهد شد که این توافق با چه جزییاتی نهایی شده و آیا می‌توان از آن به عنوان مقدمه برجام یاد کرد یا فعلا در آن حوزه خبر جدیدی وجود نخواهد داشت.