چالش صرافی‌های رمزارزی با بدقانونی
مشکلات تنظیم‌گری حوزه ارزهای دیجیتال کم نیست. اما در ابتدای سال، خبر پیاده‌سازی فرآیند خودتنظیم‌گری یا SRO از طریق تشکل‌های صنفی، موضوعی بود که تا حدی نگرانی‌های مربوط به تعطیلی یک‌شبه یا مشکلات پی‌درپی فعالیت در این حوزه را کاهش داد.
با این حال الزامات و ابلاغ‌های گذشته نهادهای ناظر همچنان تاثیرگذارند. از این الزام‌ها می‌توان به ممنوعیت تسویه ۷۲ ساعتی وجوه کاربران صرافی‌ها اشاره کرد؛ الزامی که دلیل آن جلوگیری از کلاهبرداری و فیشینگ عنوان شده اما به عقیده فعالان حوزه تبادل، این الزام علاوه بر ایجاد تجربه کاربری بد که به ریزش کاربران و زیرزمینی شدن معاملات منجر می‌شود، موجب درگیر شدن ۹۹ درصد از بازار تنها برای جلوگیری از سوءاستفاده یک درصد افراد است.
سال گذشته پلیس فتای تهران و دادسرای ناحیه ۳۱ تهران، در جلسه‌ای به این نتیجه رسیدند که دستورالعملی مبنی‌بر مسدود کردن امکان برداشت رمزارز تا ۷۲ ساعت پس از واریز ریالی به حساب کاربری در پلتفرم‌های رمزارز را ابلاغ کنند. در این صورت برداشت ریالی کاربران باید تا ۷۲ ساعت نزد صرافی‌های ارزدیجیتال باقی بماند و بعد از سپری شدن این مدت زمان تسویه با کاربر انجام شود. نارضایتی‌های کاربران از محدودیت تسویه ۷۲ ساعتی صرافی‌های ارزدیجیتال در هفته‌های گذشته افزایش یافته است. اما برخلاف مشکلات گذشته که انگشت اتهام معمولا به سوی پلتفرم‌های معاملاتی بود، این‌بار به نظر می‌رسد پلیس فتا مسوولیت را برعهده گرفته است.
براساس نامه منتشر شده به تاریخ ۲۴ آذر ۱۴۰۱ پلیس فتا برای جلوگیری از کلاهبرداری و فیشینگ، صرافی‌ها را ملزم به عدم تسویه ۷۲ ساعتی وجوه کاربران کرده است. هرچند پیاده‌سازی این الزام برای کسانی که اولین برداشت خود را ثبت می‌کنند روندی مرسوم در صرافی‌ها بود اما نگرانی‌ها جایی افزایش یافت که کاربران با سابقه صرافی‌ها هم با پیغام تاخیر مواجه شدند. همین موضوع باعث شکل‌گیری ذهنیت‌هایی در مورد مشکل نقدینگی صرافی‌ها شد که در نهایت با پاسخ مدیران عامل صرافی‌ها دلیل محدودیت تسویه ۷۲ ساعتی، پلیس فتا اعلام شد.
سیده مهکامه شریف‌زاد، رییس کارگروه تبادل انجمن بلاک‌چین در این مورد به پیوست گفت: این موضوع از ابتدای فرایند شکل‌گیری در کارگروه تبادل انجمن و فعالان تبادل انجمن بررسی شد و به‌شدت مورد مخالفت قرار گرفت. ماهیت وجود چنین الزامی از نظر اجرایی و عملیاتی بسیار اشتباه است و محدودیت‌های فتا موجب خلق چنین الزاماتی شده است. اگر به هر دلیل نقصی در رسیدگی به پرونده‌های حوزه تبادل در فتا وجود دارد، نباید این نقصان را به ایجاد محدودیت برای کسب‌وکارهای تبادلی تبدیل کرد و ارایه خدمات در این حوزه را با مشکل مواجه کرد. برای حل این موارد در حال برگزاری جلسات مشترکی در فتا هستیم تا مسیر صحیح رسیدگی و نظارت ایجاد و چالش‌های فتا نیز برطرف شود.
محدودیت ۷۲ ساعتی یا تکرار اشتباه
افزایش مشکلات اقتصادی و نبود اطلاع‌رسانی درست، از جمله زمینه‌های افزایش کلاهبرداری و فیشینگ است که امروزه حوزه پرداخت‌های الکترونیکی را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است. با این حال نپرداختن به زمینه‌های این مشکلات و اعمال محدودیت باعث شده تا افراد سودجو روش‌های کلاهبرداری خود را به روز کرده و همچنان حوزه پرداخت الکترونیکی کشور قربانی می‌دهد. مهدی محمدلو، مدیر اجرایی صرافی تترلند می‌گوید: این روند نمی‌تواند راه‌حلی صحیح و ماندگار برای بررسی پرونده‌ها باشد و این الزام باعث شده تترلند و اکثر صرافی‌های مشابه متضرر شوند. این روند باعث بی‌اعتمادی سرمایه‌گذارانی می‌شود که فعالیتی شفاف دارند.
همچنین تاکنون با افرادی که حساب‌های خود را به منظور کسب سود بیشتر اجاره داده‌اند، برخورد نشده است و کلاهبرداران در حال سواستفاده هستند که در این میان بیشترین ضرر را صرافی‌ها متحمل شده‌اند. همچنین عیسی کشاورز، مدیرعامل صرافی یوبیتکس می‌گوید: فضای حوزه پرداخت‌های الکترونیکی در همه جا خالی از کلاهبرداری و سوءاستفاده‌های احتمالی نیست. به همین دلیل باید با رصد و پایش از اقدامات پیش‌گیرانه استفاده کرد. حجم کلاهبرداری به نسبت مزیت‌های حوزه پرداخت‌های الکترونیکی ناچیز است و نمی‌تواند مبنای بستن پلتفرم‌ها و سلب اعتماد کاربران باشد.
محدودیت تسویه ۷۲ ساعتی موضوعی قدیمی
اولین مواجهه کاربران با پلتفرم‌های معاملاتی رمزارزی شامل محدودیت‌های بسیاری می‌شود که با احراز هویت و نداشتن رفتار مشکوک، رفته رفته این محدودیت‌ها از طرف صرافی کاهش پیدا می‌کند. محدودیت‌هایی از جنس اعتبارسنجی که به صرافی کمک می‌کند ریسک کلاهبرداری را کاهش دهند. با این حال منتشر شدن نامه الزام محدودیت تسویه ۷۲ ساعتی نشان می‌دهد این الزام در پایان سال ۱۴۰۱ به صرافی‌ها ابلاغ شده است اما در هفته‌های گذشته درحال اعمال به صورت گسترده است. اما علاوه‌بر نبود اطلاع‌رسانی و ایرادهای وارد شده به نحوه ابلاغ، کشاورز، مدیرعامل صرافی یوبیتکس، معتقد است: عدم تسویه ۷۲ ساعت در یوبیتکس رعایت می‌شود اما معلوم نیست تا چه میزان چاره کار باشد. با این حال می‌تواند به پلیس فتا برای مدیریت کلاهبرداری‌ها و سوءاستفاده‌ها کمک کند. در مورد عدم تسویه ۷۲ ساعتی، مشکل نبود وحدت رویه وجود دارد. به این صورت که برخی از صرافی‌ها این الزام را رعایت می‌کنند در حالی که برخی دیگر رعایت نمی‌کنند.
در این حالت کاربران نگرانی خود را از تفاوت زمان تسویه در صرافی‌های مختلف را به پلتفرم‌ها منتقل می‌کنند. همچنین مهکامه شریف‌زاد به پیوست گفت: موضوعی که باید از زاویه دیگر به آن در این خصوص توجه کرد، این است که ایجاد این فشار به کسب‌وکارهای تبادل، کم‌کاری و کاهش شدید کیفیت خدمات به مشتریان کریپتو را در کشور افزایش می‌دهد و این کاهش کیفیت، به زودی مشتریان را به پلتفرم‌های خارجی با زمان تسویه کوتاه سوق می‌دهد. اعمال این فشارها به کسب‌وکار و کاربر به واسطه ایجاد امنیت و چالش نظارتی، با توجه به اجرای غیرکارشناسی، امکان دست درازی‌های زیادی را به اموال کاربران وارد می‌کند که نتیجه آن نه تنها حفظ مال و سرمایه مردم نیست، بلکه سوق دادن آنها به مسیرهای اشتباه‌تری است. البته متاسفانه اجرای همین روال هم به درستی توسط نهاد مرتبط (فتا) انجام نمی‌شود و بعضا در مسدودسازی حساب‌ها به صورت سلیقه‌ای رفتار می‌شود.
رویکردی خلاف پیام‌رسان‌های داخلی برای پلتفرم‌های رمزارزی
افزایش فشارها با اعمال محدودیت برای صرافی‌های داخلی در حالی اتفاق می‌افتد که این نهادهای مالی توانسته‌اند بخش قابل توجهی از نیاز کاربران ایرانی به خدمات رمزارز را پوشش دهند. اما برخلاف دیگر پلتفرم‌های داخلی، با رویکرد محدودیت در ازای حمایت مواجه شده‌اند.
کشاورز در این مورد گفت: دولت در زمینه شبکه‌های اجتماعی درحال جلوگیری از استفاده پلتفرم‌های خارجی برای حمایت از پلتفرم‌های داخلی است. اما در زمینه صرافی‌ها موضوع متفاوت است و تلاش‌ها برای حذف و نابودی پلفترم‌های داخلی که توانسته‌اند اعتبار و کاربر را تابع قوانین جمهوری اسلامی به دست آورند، است و نتیجه این اقدامات، سرمایه‌ها و کاربران هستند به سمت پلتفرم‌های خارجی سوق پیدا می‌کنند. تا قبل از پلتفرم‌های داخلی اطلاعات محدودی از فعالیت‌های این حوزه وجود داشت که با گسترش استفاده از پلتفرم‌های داخلی اطلاعات بیشتری در اختیار قرار گرفته است.
محدودیت تسویه درآمدزایی یا افزایش ریسک و هزینه
نگهداری دارایی کاربران توسط صرافی می‌تواند تفسیرهای متفاوتی داشته باشد. برخی از افراد اعتقاد دارند این دارایی‌ها امکان درآمدزایی بیشتری را برای صرافی‌ها فراهم می‌کنند و از طرفی هم اعلام می‌شود که هزینه نگهداری این دارایی‌ها برای صرافی‌ها بالا بوده و شامل ریسک می‌شود.
