روزهای آرام اینترنت ایران
وضعیت اینترنت در یک سال گذشته با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده و در آستانه یک سالگی شدت گرفتن محدودیت‌ها قرار دارد. باوجود این در ماه‌های گذشته این وضعیت کمی بهبود یافته است. انجمن تجارت الکترونیک می‌گوید تلاش‌هایش تا حدی نتیجه داده و برخی محدودیت‌های پیشین اینترنت کشور، از میان برداشته شده است. هرچند هنوز مشکلات کاربران با فیلترینگ بیشتر سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها پابرجاست، اما تفاوت در این است که این روزها حداقل فیلترشکن‌ها کار می‌کنند.
هفته گذشته، نمایندگان مجلس شورای اسلامی عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات را به مجلس خواندند و از وضعیت بد اینترنت، سرعت پایین و رواج ۶۴ درصدی فیلترشکن میان کاربران گلایه کردند. پیش از این اواخر تیر ماه بود که انجمن تجارت الکترونیک گزارشی از وضعیت اینترنت در کشور منتشر که حاکی از شرایط نامساعد اینترنت بود. انجمن در این گزارش، ایران را «قهرمان اینترنت بی‌کیفیت» در جهان توصیف کرده و نوشته بود: «در بین ۱۰۰کشور جهان با بیشترین تولید ناخالص داخلی، ایران پس از میانمار دومین اینترنت پراختلال، پس از چین دومین اینترنت محدود جهان و جزو ۵ اینترنت کند جهان است.» در گزارش انجمن تجارت الکترونیک آمده بود میانگین سرعت کاربران ایرانی چهار مگابیت بر ثانیه است. در این گزارش مشکل اصلی اینترنت در ایران «اختلال‌های گسترده و دایمی روی تقریبا تمام آی‌پی‌ها و وب‌سایت‌ها» عنوان شده بود.
بر این اساس سه دسته‌بندی از دامنه‌ها و آی‌پی‌ها مطرح شده است: نخست دامنه‌ها و آی‌پی‌های فیلتر شده (blacklist) دوم دامنه‌ها و آی‌پی‌های که به صورت موردی مجاز شده‌اند (whitelist) و سوم دامنه‌ها و آی‌پی‌هایی که با اختلال عمدی مواجهند (Greylist) . بررسی‌های انجمن تجارت الکترونیک روی لیست خاکستری که اکثریت اینترنت را شامل می‌شود نشان می‌دهد تجهیزات حاکمیتی با ایجاد اختلال عمدی باعث می‌شوند تا ۵۰ درصد داده‌های ارسالی به این مقاصد با مشکل مواجه شوند.
این انجمن این موضوع را دلیل اصلی نارضایتی از اینترنت اعلام کرد. البته وزارت ارتباطات نیز به این گزارش واکنش نشان داد و حتی در جلسه‌ای با اعضای انجمن به ابعاد فنی این گزارش پرداخته شد. هر چند مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت در این جلسه، اختلال‌های طرح‌شده در گزارش را نپذیرفت اما اکنون نیما قاضی، رییس انجمن تجارت الکترونیک تهران خبر داده است برخی از محدودیت‌های پیشین اینترنت، رفع شده است.
برای مطالبات‌مان سراغ نهادهای بیشتری می‌رویم
قاضی می‌گوید: دسترسی به اینترنت با کیفیت یک خواست همگانی در کشور است، رییس‌جمهور هم در این خصوص دستور داده و دیدیم که مجلس هم درباره‌اش سوال می‌کند. کار ما در انجمن این بود که روش‌هایی برای مشاهده و اندازه‌گیری اقدامات در این حوزه ارایه دادیم. ما هم امیدواریم اینترنت باکیفیت‌تری در دسترس همه مردم قرار بگیرد و هم برای این امیدواری تلاش می‌کنیم. او ادامه می‌دهد: ما به این نتیجه رسیدیم که به عنوان بخش خصوصی باید از مطالبه کلی اینترنت با کیفیت عبور کنیم و خودمان شاخص‌ها و روش‌های شفاف اندازه‌گیری کیفیت را پیشنهاد دهیم، وضعیت شبکه در لایه‌های مختلف را مانیتور و گزارش‌دهی کنیم و از همه مهم‌تر، طرح‌های دقیق و منسجم‌مان را به بخش‌ها، نهاد‌ها و مسوولان مختلف ارایه داده و پیگیری کنیم. قاضی در مورد محدودیت‌هایی که رفع شده توضیح می‌دهد: به‌طور مثال باز شدن پروتکل HTTP/3 که آخرین نسل پروتکلHTTP است باعث افزایش سرعت بارگزاری وب‌سایت‌ها بین ۲۰ تا ۳۵ درصد می‌شود.
از موارد دیگری که اصلاح شده مشکل سرعت آپلود و برخی از اختلالات روی مقاصد بین‌المللی بوده است. رییس انجمن تجارت الکترونیک تهران اعلام می‌کند این گزارش‌ها ادامه دارد: ما مصمم هستیم این فعالیت را ادامه دهیم. حتما مانیتورینگ‌مان روی موارد مختلف گزارش را ادامه می‌دهیم، گزارش‌های دوره‌ای منتشر می‌کنیم و مردم را از کم و کیف موضوع باخبر می‌کنیم. انجمن تجارت الکترونیک قصد دارد با نهادهای دیگری به غیر از وزارت ارتباطات رایزنی کند.
او در این رابطه می‌گوید: قصد داریم با مراجع دیگری هم ارتباط بگیریم، از جمله کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه که مسوولیت فیلترینگ را به عهده دارد. مسوولان سایت‌ها و پلتفرم‌های داخلی که به دلایل امنیتی سایت‌های خودشان را در ایران اکسس می‌کنند و همینطور تامین‌کننده‌های بین‌المللی اینترنت که به دلیل تحریم‌ها دسترسی ما به پهنای باند را محدود کردند در برنامه پیگیری‌های ما هستند.
کیفیت اینترنت بهبود می‌یابد
وحید فرید، کارشناس شبکه و فعال حوزه تکنولوژی، در گفت‌وگو با پیوست، درباره ابعاد فنی ماجرا می‌گوید: محدودیت‌ها هم روی آی‌پی‌های کلادفلر هم روی دامین‌های کلادفلر مقداری کاهش پیدا کرده است و دامین‌های اصلی کلادفلر که از طریق آنها خدمات‌دهی می‌کند، مثل دامین worker.dev وpager.dev که خدمات رایگان و غیر رایگانش را از طریق آنها ارایه می‌کند، رفع فیلتر شده‌اند. از فرید در مورد علت این اتفاقات می‌پرسم. او می‌گوید: این اتفاقات می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد اما مهم‌ترینش پیگیری فعالان و خساراتی است که به کسب‌وکارها زده است.
چون اینها دامنه‌هایی که کسب‌وکارها به شکل نمایان یا غیر نمایان در سرویس‌های مختلف خود استفاده می‌کنند. فکر می‌کنم فشارهایی که به اقتصاد حوزه آی‌تی وارد شد و پیگیری‌های انجمن تجارت الکترونیک در قالب گزارشی که در آن با آمار و ارقام وضعیت را مشخص کردند منجر به این اتفاقات شد. این کارشناس شبکه ادامه می‌دهد: شاید خیلی از هم‌فکران دولت هم به مشکل خوردند و دیدند فیلترینگ در این حد باعث شده خودشان هم از فیلترشکن استفاده کنند. با استفاده کودکان و نوجوانان بار خیلی سنگینی روی دوش خانواده‌ها قرار گرفته است. اکنون مسوولان به این نتیجه رسیده‌اند سیاستی که می‌خواست با استفاده از مختل کردن کلادفلر، جلوی VPNها را بگیرد اشتباه است. از او در مورد تاثیر ملموسی که این اتفاق می‌تواند در تجربه کاربری مردم بگذارد می‌پرسم. او می‌گوید: مشخصا این تغییرات کیفیت اینترنت را بهتر می‌کند. طبق آمار رسمی ترافیک ۶۰ درصد از ۱۰ هزار سایت برتر دنیا از طریق کلادفلر است. اختلال‌های عمدی روی کلادفلر حتی برای وب‌سایت‌های فیلتر نشده هم مشکل ایجاد می‌کرد.
البته همه این مشکل مربوط به فیلترینگ کلادفلر نبود و بعضا range IPها را مسدود یا مختل کرده بودند که باعث می‌شد به سایتی که همیشه با سرعت خوب به آن وصل می‌شدید با سرعت خیلی پایین وصل شوید. به باور وی، اپراتور هم از این شرایط متضرر می‌شود: اپراتورها در این چند ماه تحت این فشار بودند که ترافیک را گران حساب می‌کنند. دلیلش این است که اگر packet loss روی اپراتور زیاد شود، دانلود واقعی کاربر مثلا ۲۰ مگ است اما اپراتور ۵۰ مگ حساب می‌کند. این وسط مقداری packet از دست رفته است.
