لزوم تحول و کارآمدسازی نظام اجرایی شهرداری تهران
اداره شهر تهران به عنوان یک کلان‌شهر با جمعیتی حدود 9 میلیون نفر ساکن و به عنوان مرکز استانی با 18 میلیون نفر جمعیت ساکن و مرکزیت سیاسی کشور، از پیچیدگی و حساسیت خاصی برخوردار بوده که می‌بایست مورد توجه ویژه قرار گرفته و با علمی‌ترین روش‌ها مدیریت شود. تهران به عنوان پایتخت مورد توجه جهانی است. آلودگی شدید هوا، ترافیک اعصاب خردکن، نحوه جمع‌آوری زباله، بافت فرسوده، ساختمان‌های بد قواره و غیر شکیل، در کل سیمای مطلوبی از این شهر ایجاد نکرده است.
ولی عوامل متعددی موجب گردیده، نه تنها تحول بلکه حتی عملکرد شهرداری کلان‌شهر تهران علیرغم گستردگی فعالیت و گردش بسیار بالای مالی، به میزان لازم تحت نظارت و کنترل نباشد. خصوصا بعد از انتصاب دکتر زاکانی به عنوان شهردار تهران در 11 شهریور ۱۴۰۰، شهرداری تهران دوره متفاوتی را شروع کرده و نظارت شورای شهر تهران بر این نهاد عمومی به هر دلیلی بنظر کمرنگ‌تر می‌رسد.. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در مورد بودجه سال 1402 شهرداری تهران، نکات بسیار حائز اهمیتی مطرح گردیده که به برخی از موارد آن اشاره می‌گردد.
۱. بودجه
بودجه عمومی شهرداری تهران در سال 97 بالغ بر 17 هزار میلیارد تومان و در سال 98 بالغ بر، 19 هزار میلیارد تومان و در سال 1399، کمتر از 31 هزار میلیارد تومان بوده ولی در سال 1402 با جهشی ۵۱ درصدی نسبت به سال قبل بودجه آن به 76 هزار میلیارد تومان رسیده است . جهش چشمگیر و بیش از دو و نیم برابر شدن بودجه شهرداری از 31 هزار میلیارد توان در سال 1399، به 76 هزار میلیارد تومان در سال 1402 جالب توجه است مضافا اینکه تحول محسوسی در خدمات شهری و امور زیربنایی تهران طی دو سال اخیر مشاهده نمی‌گردد.
۲. درآمد
60 درصد از درآمد شهرداری تهران، مربوط به «درآمدهای ناشی از توسعه شهر» شامل درآمدهای مرتبط با پروانه‌های ساختمانی، تراکم، عوارض ارزش افزوده ناشی از اجرای طرح‌های عمران و توسعه شهری بوده که حدوداً 40 درصد از درآمدهای ذیل این سرفصل از محل فروش تراکم (مازاد بر تراکم پایه) و حدود 45 درصد از محل عوارض ارزش افزوده ناشی از اجرا، تعیین یا تغییر کاربری عرصه در طرح‌های عمران و توسعه شهری است. درآمد حاصل از «فروش تراکم» رقم بالایی را تشکیل می‌دهد که اساس این کار غلط بوده و بر خلاف عنوان انتخابی، «ضد توسعه شهری» است.
۳. مخارج هوشمندسازی
عمده مخارج شهرداری تهران در حوزه حمل ونقل و ترافیک (%۴۳)، توسعه مدیریت و هوشمندسازی شهری (۱۵%) وخدمات شهری و محیط زیست (۱۵%) پیش‌بینی شده است.
ولی آثار محسوسی از «خدمات مدیریت و هوشمندسازی شهری» با 15 درصد از مخارج شهرداری که رقم قابل توجهی است، مشاهده نمی‌گردد.
۴. بودجه سازمان‌ها شرکتهای تابعه
برای سال ۱۴۰۲، مجموع منابع و مصارف سازمان‌ها و شرکتهای تابعه در حدود 63 هزار میلیارد تومان برآورد شده که بودجه مجموعه سازمان‌ها و شرکتهای تابعه بیش از 70 درصد به منابع دریافتی از بودجه عمومی شهرداری است.
بودجه خالص منابع و مصارف سازمان‌ها و شرکتها در حدود 18 هزار میلیارد تومان (20 درصد از کل بودجه شهرداری) برآورد شده است. هزینه‌های سنگینی برای شهر است.
۵. حقوق و دستمزد
در شهرداری تهران بالغ بر 18 هزار نفر در مناطق 22 گانه و بیش از 5 هزار نفر در واحدهای ستادی اشتغال دارند.
بابت حقوق و مزایای کارکنان شهرداری 20 هزار میلیارد تومان در سال پرداخت صورت می‌گیرد.
حدود 10 هزار میلیارد تومان به سازمان‌ها و شرکتهای تابعه و 10 هزار میلیارد تومان باقیمانده به کارکنان شهرداری تهران (مناطق و واحدهای ستادی) تعلق می‌گیرد.
متوسط حقوق و مزایای مستمر و غیرمستمر هریک از کارکنان خود در حدود 37 میلیون تومان است که از متوسط شرکتهای دولتی نیز بیشتر است.
٭بخش زیادی از خدمات شهرداری تهران، در قالب قراردادهای برون‌سپاری توسط شرکتهای پیمانکاری صورت می‌گیرد و این بودجه زیاد بابت حقوق و دستمزد کارکنان شهرداری منطقی نیست.
۶. سازمان‌ها و شرکتهای وابسته
بیش از 43 سازمان و شرکت وابسته به شهرداری تهران فعالیت دارند از جمله، سازمان مهندسی و عمران، سازمان زیباسازی، سازمان مدیریت پسماند، سازمان فرهنگی هنری، شرکت شهر سالم، سازمان ورزش، سازمان بوستان‌ها و فضای سبز، شرکت شهربان و حریم بان، سازمان عمرانی مناطق، سازمان نوسازی، سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی، شرکت همشهری، شرکت خاکریز آب، سازمان مشاور فنی و مهندسی، سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی، شرکت بهره‌برداری نمایشگاه‌های بین‌المللی شهر آفتاب، شرکت توسعه فضاهای فرهنگی، شرکت پیام رسا، شرکت ارتباط مشترک شهر، شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر، شرکت خدمات اداری شهر، شرکت سرمایه‌گذاری شهر، موسسه فناوران شهر، شرکت یادمان سازه و.....
با توجه به حجم بالای قراردادهای برون سپاری خدمات در شهرداری، این تعداد شرکت و سازمان خیلی زیاد بوده و میزان کارآیی آنها مشخص نیست .
می‌توان با ادغام تعدادی از این شرکتها و سازمان‌ها با کاهش هزینه‌های جاری آنها، به سمت کوچک‌سازی و چابک‌سازی مدیریت شهری حرکت کرد.
شهریور ماه دومین سال فعالیت دکتر زاکانی به عنوان شهردار تهران بوده که انتظار می‌رود شورای شهر تهران، ارزیابی خود از عملکرد ایشان را به 9 میلیون نفر مردم تهران گزارش دهد.
به‌لحاظ تبعات اقتصادی و اجتماعی بسیار زیاد عملکرد شهرداری تهران حتی در سطح ملی، با توجه به «ملاحظات» نظارتی شورای شهر تهران، لازم به‌نظر می‌رسد، نهادهای نظارتی کشور مستقلا این نهاد عمومی مهم را ارزیابی کرده و اطلاع‌رسانی عمومی کنند
