عبور مقدماتی از معبر شورای حکام
نشست شورای حکام که بسیاری از ایرانیان و فعالان اقتصادی با نگرانی به استقبال آن رفته بودند، روز گذشته برگزار شد و بدون صدور قطعنامه علیه ایران پایان یافت. ایران به دلیل نگرانی از ارسال پرونده ایران به شورای امنیت و افزایش انتظارات تورمی، تلاش زیادی صورت داد تا این نشست بدون صدور قطعنامه علیه کشورمان پایان پذیرد.
به‌طور کلی نشست شورای حکام با توجه به گزارشی که آقای گروسی داد، برخی جنبه‌های مثبت و برخی جنبه‌های منفی برای ایران داشت؛ این موضوع که ایران قبل از آغاز نشست بخشی از اورانیوم غنی شده 60درصدی خود را رقیق کرده و از سوی دیگر روند غنی‌سازی خود را از 60درصد کاهش داد، رویکرد مثبتی از طرف ایران بود که باعث شد شورای حکام از صدور قطعنامه علیه ایران خودداری کند. از سوی دیگر، حضور نماینده اتحادیه اروپا در ایران هم نشان‌دهنده فضای مثبتی است که در گفت‌وگوهای میان ایران و غرب جریان دارد. این حضور نشان می‌دهد، اروپا به عنوان یکی از اضلاع اصلی مذاکرات رویکرد مذاکراتی مثبتی با ایران در پیش گرفته است.
اهمیت این رویکرد مثبت اروپا در آن است که اروپا تا همین چند ماه قبل به دلیل ادعای مشارکت ایران در جنگ اوکراین، رویکرد خصمانه‌ای را در خصوص ایران در پیش گرفته بود. اما این تغییر رویکرد نشان‌دهنده آن است که اروپا به دنبال گفت‌وگو و تعامل با ایران است. موضوع مهم بعدی اخباری است که درباره مذاکرات ایران و امریکا با واسطه‌گری عمان و قطر منتشر شده که رویترز اخیرا گزارش مفصلی درباره جزییات آن منتشر کرده است. ایران ترجیح داده که به جای اروپا، عمان و قطر واسطه مذاکرات ایران و امریکا باشند.
مجموعه این گزاره‌ها هم نشان می‌دهد که امریکایی‌ها هم رویکرد خود را تا حدود زیادی تعدیل کرده و آماده‌اند تا مذاکرات با ایر ان را ادامه دهند تا نهایتا راه‌حلی پیدا شود. اینکه آیا دو طرف به تفاهم هم می‌رسند یا نه؟ موضوع دیگری است اما نشانه‌ای است که دو طرف به سمت سرفصل‌های جدیدی میل کرده‌اند.
در کنار این نشانه‌ها، علی باقری‌کنی هم در داخل گفت‌وگویی را خطاب به مخالفان داخلی ترتیب داد و از روند کلی مذاکرات دفاع کرد. این مصاحبه هم اهمیت بسیاری دارد، چرا که نشان می‌دهد حداقل بخشی از دولت رییسی هم گزاره مذاکرات را قبول کرده و پذیرفته‌اند که برای پایان دادن به تحریم‌های اقتصادی راهی جز مذاکره و گفت‌وگو وجود ندارد.
این موضوع هم مهم است چون نشان می‌دهد در داخل هم گفت‌وگو طرفداران خاص خود را دارد. اما با عبور از این قطعات مختلف پازل پرسشی که شکل می‌گیرد آن است که توافق احتمالی میان دو طرف واجد چه ویژگی‌هایی خواهد بود و چه تصویری دارد؟
برخی کارشناسان از احیای برجام سخن می‌گویند، بخشی دیگر از تحلیلگران محتوای سند سپتامبر را به عنوان راه‌حل نهایی عنوان می‌کنند و برخی دیگر نیز اظهارات دیگری دارند. از آنجا که جزییات سند سپتامبر منتشر نشده نمی‌توان درباره محتوای آن نظر قطعی داد.
اما بر اساس اظهارات سخنگوی وزارت خارجه ایران، سند سپتامبر ادامه گفت‌وگوهای برجامی است. هرچند دولت نام آن را «مذاکره برای پایان دادن به تحریم‌ها» گذاشته اما بنیان آن برجام است. اساسا تفاوتی ندارد، نام آن چه باشد اما دو طرف اغلب بر اساس متنی مذاکره می‌کنند که قبلا روی آن توافق داشتند.
طبیعی است که ایران به دنبال برداشتن کل تحریم‌ها باشد و امریکا هم تلاش کند برجام پلاسی را داشته باشد که در آن دامنه وسیع‌تری از موضوعات مطرح شده باشد. حالا دو طرف باید به سمتی هم حرکت کنند تا این دو خواسته متضاد عملی شود. توافق بر سر تبادل زندانیان میان دو کشور همچنین آزادسازی دارایی‌های مسدودی ایران نخستین گام از مسیری است که دو طرف باید طی ماه‌های آینده طی کنند.
