انتقال بزرگ
«۱۹ مرداد ماه سال جاری، تمام منابع غیرقابل دسترس ایران که در بانک‌های کره جنوبی نگهداری می‌شد به حساب بانک مرکزی سوییس برای تبدیل به یورو منتقل شد.
۶ بانک ایرانی در ۲ بانک قطری حساب باز کردند و طبق توافقات انجام شده تمام پرداخت‌ها توسط کارگزاران بانک‌های قطری و همچنین سوییفت صورت گرفت. روز گذشته از مقامات قطری نامه رسمی دریافت کردیم که حساب ۶ بانک ایران فعال شده و امروز معادل پنج میلیارد و ۵۷۳ میلیون و ۴۹۲ هزار یورو به حساب بانک‌های ایران و ۲ بانک قطری واریز شده است. تمام منابع حاصله، ذخایر بانک مرکزی و پشتوانه ریال هستند که در جهت تقویت ریال استفاده خواهند شد.
شکایت ایران از کره جنوبی به دلیل عدم دسترسی به وجوه مزبور و کاهش ارزش آن در حال پیگیری است و ادامه خواهد یافت. همچنین دسترسی به منابع ارزی ایران در چندین کشور دیگر در حال انجام است که با تحقق قطعی، نتایج آن اعلام خواهد شد.»
این بخشی از صحبت‌های روز گذشته محمدرضا فرزین، رییس کل بانک مرکزی ایران درباره آخرین وضعیت پول‌های آزاد شده ایران در کره جنوبی است. پول‌هایی که در قالب توافق چند هفته قبل ایران و امریکا برای آزادی زندانیان دو کشور نهایی شد و روز گذشته با انتقال زندانیان به قطر به مرحله اجرا رسید. هرچند در روزهای گذشته بار دیگر میان دو کشور بر سر نحوه انتقال این پول‌ها و چگونگی استفاده ایران از آن اختلاف نظرهایی به وجود آمده بود اما در نهایت کار به مرحله اجرا رسید تا حالا ایران بتواند پس از چند سال به بخشی از منابع بلوکه شده خود دسترسی پیدا کند.
«ماجد الانصاری» سخنگوی وزارت خارجه قطر روز (دوشنبه) و در گفت‌وگو با شبکه الجزیره اعلام کرد که «مذاکرات برای رسیدن به توافق تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن بیش از ۲ سال طول کشید». الانصاری تاکید کرد: «به محض آزادی زندانیان، بخش مالی توافق اجرایی خواهد شد و ما در دوحه آماده اتمام روند تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن هستیم». این مقام قطری گفت: «قبل از حصول توافق مسوولان قطری سفرهای فشرده‌ای به تهران و واشنگتن داشتند.
این توافق تضمین‌های متعددی به‌ویژه در زمینه مالی را شامل می‌شود». طبق توافق تبادل زندانیان میان ایران و امریکا، پس از تایید واریز ۶ میلیارد دلار منابع مالی بلوکه‌شده تهران در کره جنوبی به حساب‌های متعلق به ایران در قطر، هواپیمای پنج جاسوس امریکایی، تهران را به مقصد دوحه ترک کرد و پنج زندانی ایرانی نیز از زندان‌های امریکا آزاد شدند. «محمد بن عبدالعزیز الخلیفی» وزیر دولت قطر در امور خارجه نیز در گفت‌وگو با الجزیره، با اشاره به اینکه «پنج زندانی امریکایی در راه دوحه هستند»، خاطرنشان کرد: «آزادی زندانیان ایرانی در امریکا بخشی از توافق تبادل زندانیان تهران و واشنگتن به واسطه قطر است». او گفت: «همچنین درچارچوب این توافق اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی به دوحه انتقال داده شدند. امیدواریم که اجرای این توافق به تفاهمات گسترده‌تری از جمله بازگشت به توافق هسته‌ای منجر شود».
با این وجود اختلافات میان دو کشور همچنان به جای خود باقی مانده است، هرچند امریکا روز گذشته بار دیگر اعلام کرد که درهای دیپلماسی به روی ایران باز است. مقامات ارشد دولت بایدن روز یکشنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران اظهار کردند که واشنگتن از طریق اعمال تحریم‌های جدید علیه وزارت اطلاعات و محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری پیشین ایران به اتهام دخالت در دستگیری امریکایی‌ها به اعمال فشار علیه تهران ادامه می‌دهد. این مقامات همچنین ادعا کردند که امریکا تلاش‌های خود در منطقه برای جلوگیری از ارسال تسلیحات به یمن از سوی ایران را افزایش خواهد داد. یک مقام که نمی‌خواست نامش فاش شود عنوان کرد، در دیپلماسی بر سر مساله هسته‌ای ایران همچنان بسته نشده است. مقام مذکور گفت: اگر فرصتی ببینیم، آن را بررسی می‌کنیم اما در حال حاضر چیزی برای گفت‌وگو وجود ندارد.
وی در پاسخ به این سوال که «آیا این هفته و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک گفت‌وگوهای غیرمستقیمی با ایرانیان انجام خواهد گرفت یا نه» گفت: اگر سوال‌تان این است که آیا در این هفته برای گفت‌وگویی برنامه‌ریزی شده است، قطعا این‌طور نیست. به نوشته دیلی میل، مشخص نیست که آیا این مقام منکر مذاکرات غیرمستقیم شده است یا از عمد در را برای ایرانیان باز گذاشته است.
این مقام امریکایی مدعی شد: اگر ایرانی‌ها بخواهد پول را جابه‌جا کرده یا از آنها برای کارهایی غیر از تراکنش بشردوستانه‌ای استفاده کنند، ما اقداماتی در جهت بلوکه‌کردن اموال انجام خواهیم داد. این مقام همچنین اعلام کرد که مطابق با این توافق، پنج ایرانی مورد عفو قرار می‌گیرند. ۲ تن از این پنج نفر در زندان بوده و حکم‌شان در حال به اتمام رسیدن بود؛ درحالی که پنج تن دیگر منتظر دادگاه هستند و هنوز محاکمه نشده‌اند.
این خبرها در حالی منتشر شده که در داخل امریکا نیز مخالفت‌هایی با توافق با ایران وجود دارد. خبرنگار شبکه الجزیره از واشنگتن گزارش داد که بسیاری از جمهوری‌خواهان امریکایی معتقدند که توافق اخیر تهران و واشنگتن بهترین معامله برای ایالات متحده نیست و آنها احساس می‌کنند که ایالات متحده ممکن است زیاده روی کرده باشد.
بنابر گزارش خبرنگار الجزیره، منتقدان این توافق در واقع بر این باورند که معامله میان ایران و امریکا می‌تواند «موجب تشویق بیشتر برای بازداشت امریکایی‌ها شود». خبرنگار الجزیره افزود: آنها می‌گویند که این امر می‌تواند نیروهای امریکایی را در خاورمیانه و سراسر جهان در معرض خطر قرار دهد و حتی اقتصاد ایران را تقویت کند. این خبرنگار همچنین گفت: اما دولت بایدن بسیار تدافعی بوده و در حال چرخش و عقب‌نشینی است و می‌گوید که جایگزین چنین توافقی می‌تواند این باشد که این امریکایی‌ها بقیه عمر خود را در زندان بگذرانند.
در ایران اما واکنش‌ها به آزادسازی منابع مثبت بوده و از نمایندگان مجلس گرفته تا کارشناسان اقتصادی از آن استقبال کرده‌اند. یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به آزادسازی شش میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران گفت که این آزادسازی می‌تواند تاثیر مثبتی در مسائل و برنامه‌ریزی‌های دولت داشته باشد.
علی آقازاده با اشاره به انتقال شش میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران به بانک‌های دوحه قطر اظهار کرد: دارایی‌های ایران در برخی کشورها همچون عراق و کره جنوبی بلوکه شده بود امریکا برای کشورهای اروپایی تنگناهایی ایجاد کرده بود که امکان آزادسازی این پول‌ها وجود نداشت، اقدام غیرقانونی که به نوعی یک راهزنی بود.
وی اضافه کرد: ایران هم همچون هر کشوری برای صادرات و واردات خود برنامه‌ریزی دارد و به هم خوردن آن مشکلاتی ایجاد می‌کند به هرحال پول قابل توجهی است که اکنون در اختیار دولت قرار دارد. این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: با توجه به اینکه انتقال این پول به ایران قطعی شده می‌تواند دارایی‌های آزاد شده تاثیر مثبتی در مسائل و برنامه‌ریزی‌های دولت داشته باشد و دولت آن را در حوزه‌های مربوط به معیشت هزینه کند.
آقازاده در عین حال یادآور شد: جمهوری اسلامی ایران امروز خیلی متکی به این پول‌ها نیست؛ چون دست دولت در صادرات و واردات در حوزه‌های مختلف بازتر شده و می‌تواند خدمات ارایه کند، ولی به هر حال هرچه اعتبارات ارزی جمهوری اسلامی ایران بیشتر شود می‌تواند تصمیمات بهتری بگیرد. وی مجددا بیان کرد: با توجه به اینکه ۶ میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران به بانک‌های دوحه قطر انتقال پیدا کرده است عملا پول در اختیار دولت جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و در ادامه راه دولت باید برنامه‌ریزی داشته باشد قطعا اولویت‌هایی همچون تولید، مسکن، تامین کالاهای اساسی و حوزه مربوط به معیشت در هزینه‌کرد این پول مدنظر قرار می‌گیرد.
یک اقتصاددان نیز اعلام کرد که آزادسازی منابع ارزی ایران که اخیرا شاهد آن هستیم و از این به بعد نیز ادامه خواهد داشت در کنار افزایش صادرات نفت و غیره علامت‌های مثبتی برای ثبات ارزی در سال جاری است. وحید شقاقی شهری اظهار کرد: بر اساس اطلاعات موجود ایران حدود ۲۴ تا ۲۵ میلیارد دلار منابع ارزی بلوکه شده در کشورهایی از جمله کره جنوبی، ژاپن، عراق و غیره دارد و در شرایط کنونی و بعد از سال‌ها رایزنی و مذاکره، هفت میلیارد دلار معروف بلوکه شده ایران در کره جنوبی آزاد شد. البته بخشی از آن به دلیل کاهش ارزش پول کره جنوبی از بین رفت.
وی با بیان اینکه ۶ میلیارد دلار با مجوز وزارت خزانه‌داری امریکا برای خرید محصولات غیر تحریمی در اختیار ایران قرار گرفته است، افزود: درباره میزان اثرگذاری این منابع ارزی آزاد شده باید گفت که اگر این اتفاق نمی‌افتاد ایران برای خرید محصولات غیر تحریمی مانند مواد غذایی و دارو باید از منابع ارزی در اختیار خود هزینه می‌کرد که هزینه وارداتی کشورمان حدود ۴۵ تا ۵۰ میلیارد دلار است. اما با این اتفاق ۶ میلیارد دلار از هزینه وارداتی ایران از این طریق تامین شده و دست بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز از طریق منابع در اختیارش بازتر خواهد شد.
این اقتصاددان ادامه داد: موضوع مهم‌تر در این میان این است که این علامت را به اقتصاد کشور می‌دهد که تیم دیپلماسی اقتصادی تلاش خود را می‌کند که باقیمانده منابع ارزی ایران را نیز آزاد کند و این توانایی در تیم اقتصادی وجود دارد. نتیجه این علامت کاهش انتظارات تورمی است. شقاقی گفت: در شرایطی که تیم اقتصادی در حال مذاکره برای آزادسازی سایر منابع ارزی بلوکه شده است و این منابع ارزی ۶ میلیارد دلاری نیز آزاد شده است به جامعه این علامت را می‌دهد که در کوتاه‌مدت انتظارات تورمی کنترل خواهد شد و در ثبات ارزی اثر مثبتی خواهد داشت.
وی اعلام کرد: البته در کنار این علامت‌های مثبت برای بازار ارز و ثبات آن در سال جاری، افزایش صادرات نفت از حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز در اوج تحریم‌های امریکا در زمان ریاست‌جمهوری ترامپ به یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه، افزایش قیمت نفت، بهبود روابط دیپلماتیک با جهان عرب به ویژه عربستان سعودی و غیره به کاهش انتظارات تورمی در جامعه و ثبات بازار ارز در سال جاری کمک خواهد کرد، اما دولت باید برای سال آینده تصمیمات سختی بگیرد و اقدامات دیگری را برای کنترل تورم و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشت مردم در دستور کار قرار دهد.
این خبرها و تحولات در حالی رخ داده که رییس‌جمهور روز گذشته رسما برای سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رسید و در بدو ورود از رویکرد ایران در این اجلاس گفت. سید ابراهیم رییسی که در صدر یک هیات عالیرتبه سیاسی ساعتی پیش وارد فرودگاه جان اف. کندی نیویورک شده است، در بدو ورود به خبرنگاران گفت: سازمان ملل متحد و مجمع عمومی این سازمان دارای ظرفیتی است که می‌توان سخن ملت ایران را در آن بیان کرد و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را تبیین کرد.
ما از این فرصت استفاده می‌کنیم که صدای ملت ایران را برسانیم؛ این صدا امروز رساتر از همیشه است؛ چراکه سال گذشته پیروزی بزرگی را در مقابل جنگ شناختی و ترکیبی که دشمن علیه ملت ایران به راه انداخت، پشت سر گذاشتیم. وی افزود: دشمن تصور می‌کرد با این تکانه‌ها درخت تنومند انقلاب اسلامی دچار مشکل می‌شود اما دشمن مثل محاسبات گذشته دچار اشتباه محاسباتی شد و ملت ایران در این مبارزه پیروز بیرون آمد.
این پیروزی پیام‌های مهمی دارد که باید تبیین شود که ملت بزرگ ایران در حق‌خواهی، عدالت‌خواهی و مبارزه با تبعیض و بی‌عدالتی و فساد حرف برای گفتن دارد. امیدوارم به عنوان نماینده ملت بزرگ ایران آنچه را که اقتضای این نمایندگی است، بیان کنم. رییس قوه مجریه با بیان اینکه «سازمان ملل هم باید صدای ملت‌ها باشد نه صدای قدرتمندان» اضافه کرد: انتظار ملت‌ها از سازمان ملل آن است که سازمان ملل باشد و اگر سازمان دول شد ملت‌ها صدایشان شنیده نمی‌شود. بنای ما این است که صدای ملت‌ها باشیم. سازمان ملل متحد و مجمع عمومی این سازمان دارای ظرفیتی است که می‌توان سخن ملت ایران را در آن بیان کرد و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را تبیین کرد.
هرچند در جریان سفر رییس‌جمهور هیچ برنامه‌ای برای دیدار با مقامات امریکایی پیش‌بینی نشده اما حضور عالی‌ترین مقام اجرایی کشور در میان سران کشورها می‌تواند مقدمات مذاکراتی را فراهم کند که به نتایجی بیش از تحولات روزهای اخیر منجر شود، موضوعی که باید منتظر ماند و دید که در روزهای پیش رو چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد.
