اثر رکود سه ساله بورس بر تامین منابع مالی برخی نهادهای مالی

بهزاد رنجبر با انتشار مطلبی با عنوان «شرایط نا بسامان برخی نهاد‌های مالی/ چالش رکود طولانی مدت بورس “ در فضای مجازی اعلام کرد: ذات بازار مبتنی بر فراز و فرود و نوسان است اما به نظر می‌رسد یکجای کار ایراد دارد.

بورس دوره رکود طولانی‌مدت را سپری می‌کند و رشد‌های دوره‌ای آن کوتاه است. بازار سهام ایران عمدتا در رکود است به جز در برخی موارد. عدم در نظر گرفتن رشد مقعطی بازار از 8 آبان سال گذشته تا 17 اردیبهشت، نشان می‌دهد بورس از 20 مرداد سال 99 تاکنون و حدود 3 سال در رکود است و رشد مقطعی چند ماهه هم نتوانسته منجر به جذب گسترده سرمایه‌گذاران شود. این رکود از جنبه سود و زیان و عملکرد‌ها تفسیر متفاوتی دارد. در رکود‌های طولانی مدت فقط سهامداران زیان نمی‌کنند بلکه ساختار‌ها نیز آسیب می‌بیند.

پیش از این رییس سازمان بورس گفته بود حدود هزار نهاد مالی در بازار سرمایه فعال هستند که صد‌ها ابزار مالی را مدیریت می‌کنند و این ابزارها وابستگی بسیاری به حضور سرمایه‌گذاران دارند. بخش مهمی از این ابزار‌ها تابع شرایط است. زمان ورود به رکود‌های طولانی فعالیت نهادهای مالی نیز با چالش مواجه می‌شود و درآمد آنها تحت تاثیر قرار می‌گیرد.برآورد کاهش درآمد برخی شرکت‌های کارگزاری کوچک از کارمزد معاملات در نتیجه رکود سخت نیست. ضمن اینکه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سبدگردان‌ها و مشاوران سرمایه‌گذاری نیز غیرمستقیم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. 

وقتی بازار با رکود مواجه می‌شود همه تحت تاثیر قرار می‌گیرند اما کوچک تر‌ها بیشتر آسیب می‌بییند. آسیب‌شناسی اینکه چرا بازار سهام اینگونه است، نیاز به مطالعات بیشتری دارد اما اینکه چرا دو طرفه نیست و ابزارها به قدری گسترده نیستند که فضای سرمایه‌گذاری را قاعده مند کنند، فقط بخش کوچکی از ماجرا است. نکته اصلی و مهم این است رشد‌های بورس در چند دهه گذشته به ویژه از اواسط دهه 80 تاکنون عمدتا مبتنی بر رشد تورم بود. سهامداران رشد‌های مبتنی بر تولید ناخالص داخلی را هنوز به درستی تجربه نکردند. آنچه تحت عنوان افزایش سود در شرکت‌ها نیز شناسایی می‌شود عمدتا ناشی از رشد سود اسمی تحت تاثیر تورم است. تداوم رکود 3 ساله منجر به بروز چالش‌هایی برای برخی از نهاد‌های مالی شده و حتی برخی شرکت‌های کارگزاری به دلیل کاهش درآمدها با چالش تامین منابع مالی مواجه شدند.

اینکه بازار به‌طور مداوم یک تا 1.5 سال رشد می‌کند و بعد وارد چرخه رکود 3 تا 5 ساله شود، منجر به توسعه ساختارها نمی‌شود. ذات بازار فراز و فرود است و بورس نیز تابعی از اقتصاد کلان و ادوار تجاری است اما روند فعلی چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. کافی است نوسان‌های شاخص بورس را با سایر بازارهای مالی مقایسه کرد. شاید تا قبل از سال 97 که تعداد سهامداران به میزان فعلی نبود، وقوع چنین رویداد‌هایی چندان چالش‌برانگیز نبود اما در شرایط کنونی شرایط تغییر کرده و تعداد ذینفعان و نهادهای بزرگ افزایش یافته و تداوم وضعیت فعلی شدنی نیست.