سایه آزمون و خطا بر سر نظام آموزشی

سال‌هاست که سایه سنگین آزمون و خطا بر سر نظام آموزشی کشور سایه انداخته است. در سال‌های قبل از انقلاب سیستم آموزشی ایران متاثر از سیستم آموزشی فرانسه بود و دانش‌آموزان در دو دوره دبستان ۶ ساله و دبیرستان شش ساله (سه سال متوسطه اول یا همان سیکل و سه سال متوسطه دوم یا همان دیپلم) تحصیل می‌کردند.

(البته طبق آخرین تغییرات نظام آموزشی ایران و بعد از امتحان کردن انواع سیستم‌های آموزشی، در سال ۹۷ همین قانون در شورای عالی آموزش و پرورش مجددا به اجرا درآمده است) در زمان رضا شاه باتوجه به عدم توجه جامعه به تحصیلات، فقط گذراندن دوره تحصیلات ابتدایی اجباری بود.

   تغییر نظام آموزش  دانش‌آموزان را سردرگم می‌کند

علیرضا شاهنده، کارشناس آموزش درباره تغییرات نظام آموزشی و نظام جدید «دوری» به تعادل می‌گوید: قبل از هر چیز نگاهی بیندازیم به تغییراتی که طی سال‌ها بر سیستم آموزشی ما گذشته است. او می‌افزاید: در سال ۱۳۳۹ نظام آموزشی ایران به نظام سالی واحدی تغییر کرد و دانش‌آموزان ۵ سال دوره ابتدایی، ۳ سال راهنمایی و ۴ سال در دبیرستان تحصیل می‌کردند و نهایتا به کنکور می‌رسیدند. این نظام که سالی- واحدی نام داشت بیش از ۳۰ سال نظام آموزشی ایران بود.

از سال تحصیلی ۱۳۷۹ نظام سالی واحدی به عنوان نظام آموزشی رسمی کشور اعلام شد و دانش‌آموزان برای رسیدن به کنکور نیاز به گذراندن دوره ابتدایی ۵ ساله، راهنمایی ۳ ساله، دبیرستان ۳ ساله و یک سال پیش‌دانشگاهی بودند. باتوجه به پیشرفت تحصیلی جامعه و افزایش تقاضای دانش‌آموزان برای رسیدن به کنکور، تقریبا همه دانش‌آموزان در دوره‌های پیش دانشگاهی و کنکور شرکت می‌کردند. با این تفاوت که از سال ۱۳۸۴ به بعد برگزاری امتحانات نهایی که امتحانات سراسری کشوری هستند به عنوان بخشی از شرایط کسب مدرک دیپلم در پایان سال سوم دبیرستان شروع شد و تا به امروز ۴۰ درصد از کنکور داوطلبان به این امتحانات نهایی وابسته شده است.

شاهنده می‌گوید: در سال ۱۳۹۷ آخرین تغییر سیستم آموزشی ایران اعمال شد و نظام آموزشی ۶-۳-۳ به عنوان نظام آموزشی ایران فعالیت می‌کند. در این نظام آموزشی دبستان در دو مقطع سه ساله اول و سه ساله دوم فعالیت می‌کند. و دبیرستان نیز سه سال متوسطه اول و سه سال متوسطه دوم را شامل می‌شود. امتحانات نهایی نیز به جای برگزاری در سال یازدهم تحصیل دانش‌آموزان برای پایه دوازدهم یعنی سال آخر تحصیل برگزار می‌شود. هرچند باتوجه به اطلاعیه‌های سازمان سنجش در خصوص امتحانات نهایی، در سال‌های آینده کل دوره متوسطه دوم مشمول برگزاری امتحانات نهایی خواهند شد.

این کارشناس آموزش می‌گوید: به‌طور کلی در سال‌های پس از راه‌اندازی آموزش و پرورش بعد از انقلاب، نظام‌های آموزشی در ایران هر چند سال یک‌بار تغییر کرده و شرایط جدیدی برای تحصیل دانش‌آموزان از پایه اول دبستان تا دبیرستان اندیشیده شده است. این آزمون خطاها قطعا بر کیفیت تحصیلی دانش‌آموزان تاثیرگذار هستند. مساله اینجاست که تغییرات به صورت ناگهانی و بدون بررسی‌های دقیق انجام می‌شود و به همین خاطر است که بعد از چند سال دوباره به همان خانه اول باز می‌گردیم.

شاهنده در مورد نظام «دوری» می‌گوید: این هم یک آزمون و خطایی دیگر است تا اجرایی نشود نمی‌توان در مورد آن با قطعیت نظر داد. از یک جهت برای دانش‌آموز می‌تواند نتایج خوبی داشته باشد و از سوی دیگر اگر معلم توانایی‌های لازم را نداشته باشد می‌تواند به تحصیل دانش‌آموزان آن هم در سال‌های حساس ضربه وارد کند. 

   آموزش ۶۴۰ کلاس درس با نظام دوری

امسال قرار است ۶۴۰ کلاس درس در پایه اول ابتدایی آموزش خود را با «نظام دوری» پیش ببرند، به این معنا که دوره اول ابتدایی خود به عنوان یک نظام در نظر گرفته می‌شود و معلم اول ابتدایی این دانش‌آموزان، در کلاس دوم و سوم نیز به همین دانش‌آموزان درس می‌دهد و در واقع معلم این دانش‌آموزان تا سوم دبستان تغییر نمی‌کند. 

همچنین هدف از این کار برقراری ارتباط عاطفی و نزدیکی دانش‌آموزان با معلم و ایجاد یک شناخت کافی نسبت به دانش‌آموزان برای معلم به منظور کیفیت‌بخشی به آموزش و نیز کشف استعداد دانش‌آموزان عنوان شده است اما با این حال دغدغه‌هایی مبنی بر اینکه اگر دست بر قضا معلم اول ابتدایی شایستگی لازم را نداشت و علی‌رغم تمام حساسیت‌ها اصطلاحا خوب از آب در نیامد، تکلیف بچه‌ها چه می‌شود؟.

در همین راستا معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش در پاسخ به اینکه یکی از مولفه‌های مهم در استقرار نظام دوری، شخص معلم است و اگر دست بر قضا معلم کلاس اول ابتدایی که نظام دوری در آن مستقر شده است، از نحوه تدریس گرفته تا دیگر مسائل «بد» از آب درآید و کارآمد نباشد، آیا دانش‌آموزان مجبور هستند تا سه سال این معلم را تحمل کنند؟، اظهار کرد: این نکته بسیار مهم است و ما نیز به این امر توجه کردیم. من مطمئن هستم اگر والدین متوجه شوند نظام دوری دقیقا چه چیزی است، همه خواهان این امر می‌شوند که فرزندشان در نظام دوری قرار گیرد.

معصومه نجفی پازوکی به ایسنا گفت: صلاحیت‌های حرفه‌ای و تخصصی و نیز سابقه تدریس در پایه اول ابتدایی برای معلمی که برای نظام دوری انتخاب می‌کنیم، بررسی می‌شود. برای این نظام معلمی جذب نمی‌شود که سابقه او بیشتر از ۲۰ سال باشد. حتما سابقه این معلم باید بین ۸ تا ۱۵ سال باشد. یک معلم پویا باشد و در عین حال جوان باشد که هم تجربه کافی دارد و هم پویایی لازم را دارد. از سوی دیگر این معلم را رها نمی‌کنیم بلکه حسابی او را آموزش می‌دهیم تا تقویت شود. همچنین در این فضا خانواده را نیز آموزش می‌دهیم و والدین را پای کار می‌آوریم.

   اعتراض باید از سوی اکثریت باشد

او تصریح کرد: ممکن است والدین بگویند علی‌رغم همه توجهات و تاکیدات، فضای این کلاس آنطور که ما می‌خواهیم نیست، البته این امر را باید اکثر والدین بگویند. اینکه اگر همه این ملاحظات را داشتیم اما معلم خوب نبود آیا این معلم باید سه سال با بچه‌ها باشد؟، خیر. ما می‌گوییم مثلا امسال قرار بوده است این کلاس با این معلم در نظام دوری باشد اما به دلیل همین موضوع امکان ادامه دادن وجود ندارد و این را از پروسه نظام دوری خارج می‌کنیم تا مثل سایر کلاس‌ها به صورت عادی کار کند. ما نسبت به حق دانش‌آموز حساس هستیم و اجازه نمی‌دهیم چنین شرایطی ادامه یابد.

   اگر زیرساخت آماده نباشد، اصراری بر  استقرار نظام دوری نداریم

معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش در پاسخ به اینکه یعنی از والدین در خصوص ادامه یافتن کلاس‌ها در نظام دوری نظرسنجی می‌شود؟، تاکید کرد: حتما. ما در کنار این اتفاق یک طرح پژوهشی می‌گذاریم که این مسیر را رصد کند و نحوه اجرای نظام دوری را زیرنظر بگیرد. اگر در ارزشیابی متوجه شدیم که اتفاق خوبی است، تعداد کلاس‌هایی که نظام دوری در آنها مستقر است را بیشتر می‌کنیم، اگر زیرساخت‌ها آماده نباشد اصراری بر این قضیه نداریم. اصراری نداریم وقتی شرایط مهیا نیست کلاس‌های تعیین شده در نظام دوری تا پایان سه سال در این دوره بمانند.

   نظام دوری در کدام مدارس اجرا شده است؟

به گفته او، نظام دوری در مدارسی اجرا می‌شود که چند کلاس اول ابتدایی دارند و در یکی از این کلاس‌ها نظام دوری مستقر می‌شود.نجفی پازوکی در پاسخ به اینکه والدین از ابتدا می‌دانند که فرزندان از کلاس اول ابتدایی وارد نظام دوری می‌شود و معلم کلاس اول تا سوم ابتدایی همراه فرزند است؟، گفت: بله والدین از ابتدا می‌دانند و با انتخاب آگاهانه فرزند خود را در این کلاس‌ها ثبت نام می‌کنند. در واقع نه والدین برای حضور فرزند خود در کلاس‌هایی که نظام دوری در آن مستقر است و نه معلم برای تدریس در این کلاس‌ها «اجبار» می‌شوند.

   معلمان خودشان داوطلب شدند

معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش، افزود: در واقع معلمانی که از مهر امسال در کلاس‌ها با نظام دوری تدریس می‌کنند، خودشان برای این امر داوطلب بودند. ما نیز شرایط آنها را بررسی کردیم تا مولفه‌های یاد شده را داشته باشند. یعنی هم معلم به صورت آگاهانه و از سر اختیار در این کلاس‌ها تدریس می‌کند و هم والدین آگاهانه و از سر اختیار بچه‌ها را در کلاس‌هایی که نظام دوری در آنها مستقر است، ثبت نام کرده‌اند.

   در هر مدرسه، نظام دوری در دو کلاس درس مستقر شده است

معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: در هر مدرسه نظام دوری در دو کلاس درس مستقر شده است. این امر شامل همه استان‌ها شده است. در همه استان‌ها نیز ویژگی‌های یاد شده برای انتخاب معلم در نظر گرفته شده است، معلم خودش داوطلب بوده، ثبت نام دانش‌آموز در این کلاس‌ها با انتخاب والدین و به صورت آگاهانه انجام شده است و مدارس در این رابطه با والدین صحبت کرده‌اند.

او با بیان اینکه آموزش‌هایی برای والدین و معلمان مشارکت‌کننده در استقرار نظام دوری در نظر گرفته شده است، عنوان کرد: حتی من تاکید داشتم تجهیزات آموزشی این کلاس‌های درس باید غنی باشد. فضای آموزشی این کلاس‌ها را غنی می‌کنیم تا استعدادهای این بچه‌ها شناسایی و شکوفا شود و فضای این کلاس‌ها فضای شایستگی و نه حافظه‌محوری و دانشی باشد. من فکر می‌کنم والدین از اینکه فرزند خود را در این مسیر قرار داده‌اند، اظهار رضایت می‌کنند.