کاپیتولاسیون اینترنتی، در آستانه اجرا
به دنبال اظهاراتی مبنی‌بر ارایه سیم‌کارت مختص گردشگران که بتواند به اینترنت آزاد دسترسی داشته باشد و توریست‌ها در سفر به ایران بتوانند از سکوهای بین‌المللی که به تعبیر وزیر گردشگری، مثل نان و آب برایشان واجب است؛ برخی نمایندگان آن را پیشنهاد شرم‌آور خواندند و برخی کاپیتولاسیون اینترنتی مطرح کردند؛ اما حالا به نظر می‌رسد تصمیم‌گیری برای ارایه اینترنت بدون فیلتر به گردشگران خارجی گرفته شده و این طرح در کارگروه رفع مصادیق محتوای مجرمانه به تصویب رسیده است.
در ماه‌های گذشته بحث ارایه اینترنت با سطح دسترسی متفاوت (که به اینترنت طبقاتی شهرت یافته است) به گردشگران خارجی با انتقادهای جدی از سوی عموم جامعه روبرو شده بود. اما زمستان سال گذشته، همزمان با رکود سفر گردشگران خارجی به ایران تحت تاثیر شرایط، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طرح سیم‌کارت گردشگری را به دولت پیشنهاد کرد تا محدودیت‌های سفر به ایران را برای گردشگران خارجی کمتر کند.
عزت‌الله ضرغامی -وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی- دهم اسفندماه ۱۴۰۱ این سخنان را مطرح کرد که «بعضی دوستان تحلیل می‌کنند چرا گردشگر خارجی به ایران نمی‌آید که دلایلی دارد. یکی از مهم‌ترین نیازهای آنها اینترنت و سکوهای بین‌المللی و خارجی است. این مسائل مثل نان و آب برای گردشگر واجب است. نمی‌شود گردشگر به ایران بیاید و ارتباطش با دنیا قطع شود. نمی‌شود به او گفت از بله و ایتا استفاده کن... من از وزیر ارتباطات خواستم امکانی برای گردشگران خارجی فراهم شود تا آنها با استفاده از سکوهای بین‌المللی بتوانند نیازهای خود را برطرف کنند. ان‌شاء‌الله سکوهای داخلی ما هم بتوانند در سطح بین‌المللی فعال شوند.»
البته به‌دنبال انتقادات مطرح‌شده به این اظهارات، وزیر ارتباطات گفت که این موضوع صرفاً در حد پیشنهاد بوده و تصمیم جدید درباره آن گرفته نشده است. زارع‌پور اعلام کرده بود: «برای گردشگران خارجی که مدت کوتاهی به ایران سفر می‌کنند و دایره ارتباطات آنها با هموطنان خودشان در سکوهایی است که مطابق مقررات داخلی ما، آن سکوها دچار محدودیت‌هایی هستند، درخواست‌هایی مطرح شده است که سیم‌کارت‌های گردشگری زمان‌دار که تفاوت آن دسترسی به چند سکوی خاص است، اختصاص داده و پس از خروج گردشگر، آن سیم‌کارت منقضی شود.»
پیشنهاد شرم‌آور ارایه سیم‌کارت بدون فیلتر
این موضوع انتقاد برخی از نمایندگان را هم در پی داشت؛ تا جایی که معین‌الدین سعیدی نماینده چابهار در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: از هنگامی که بحث اینترنت طبقاتی مطرح شده است، مردم نگرانی‌های خودشان را در حوزه‌های مختلف اعلام کرده‌اند، با این خبر که افکار عمومی آن را کاپیتولاسیون اینترنتی مطرح می‌کنند متاسفانه تعبیری نزدیک به واقعیت است. او گفته بود: چطور می‌شود برای گردشگری که از بیرون می‌آید سیم‌کارت بدون فیلتر تعبیه کرد تا بتواند از پلتفرم‌های فضای مجازی استفاده کند اما میلیون‌ها انسانی که از طریق همین پلتفرم‌های فضای مجازی امرار معاش می‌کنند دسترسی نداشته باشند و معیشت‌شان دچار چالش شود.
سعیدی تاکید کرد: این سخنان و اقدامات فقط و فقط بر دامنه نارضایتی مردم می‌افزاید و این اتفاق اخیر حتی اگر در حد یک پیشنهاد هم باشد، از یک نگاه و رویکرد آکنده با تبعیض حکایت دارد یعنی اینکه خارجی‌ها و توریست‌ها می‌توانند چنین دسترسی داشته باشند، درحالی که برای مردم عادی ما این دسترسی‌ها را محدود کرده‌ایم و به نوعی می‌توان گفت شرم‌آور است.
تصویب طرح «سیم‌کارت گردشگری» در کارگروه فیلترینگ
حالا اما به نظر می‌رسد این تصمیم قطعی شده است؛ تا جایی که معاون گردشگری از جزییات طرح «سیم‌کارت‌های بدون فیلتر گردشگری» خبر داد. علی‌اصغر شالبافیان در گفت‌وگو با ایسنا درباره سرانجام طرح سیم‌کارت گردشگری با توجه به تاکیدها و اظهارات عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این باره، گفت: طرح «سیم‌کارت گردشگری» در کارگروه رفع مصادیق مجرمانه دادستانی کل کشور تصویب شده است. جلسه‌ای هم بین وزارتخانه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ارتباطات و دادستانی و نیروی انتظامی درباره نحوه اجرای آن با توجه به اولویت‌های مورد درخواست ما برگزار شد.
ما درخواست کرده بودیم فعالان گردشگری در اولویت این طرح قرار بگیرند، در نتیجه قرار شد فهرست دفاتر خدمات مسافرتی را ارایه کنیم تا این امکان برای آنها فراهم شود. آژانس‌های مورد تایید که پروانه بهره‌برداری از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دارند، به منظور بهره‌برداری از این طرح معرفی شده‌اند. او اضافه کرد: در مرحله دیگری از این مصوبه، امکان بهره‌برداری گردشگران خارجی از این سیم‌کارت‌ها وجود دارد و با آن موافقت شده است.
شالبافیان با بیان اینکه این مصوبه با اولویت حمایت از فعالان گردشگری، مرحله به مرحله اجرا خواهد شد، افزود: این طرح مصوب و ابلاغ شده و ما هم براساس مصوبه و اولویت‌ها، بهره‌برداران را معرفی می‌کنیم. زمانبندی اجرای مرحله به مرحله این مصوبه هم در آینده مشخص می‌شود. معاون گردشگری یادآور شد: درخواست وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، بهره‌برداری دفاتر خدمات مسافرتی، هتل‌ها، راهنمایان گردشگری و گردشگران خارجی از سیم کارت گردشگری است.
یک سال از فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی در ایران می‌گذرد
این در حالی است که در حال حاضر بسیاری از خدمات اینترنتی، از پیام‌رسان‌های خارجی مانند تلگرام و واتس‌اپ گرفته تا شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و اینستاگرام و حتی فروشگاه آنلاین گوگل‌پلی ماه‌هاست که گرفتار فیلترینگ شده‌اند.
هرچند عیسی زارع‌پور -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- در حاشیه جلسه هیات دولت در هفته گذشته در خصوص قابلیت بازنگری برخی سرویس‌ها و وضعیت رفع فیلتر سرویس گوگل‌پلی گفت: محدودیت‌های ایجاد شده در برخی از سرویس‌ها نیازمند بازنگری است و وزارت ارتباطات در حال پیگیری برای برداشته شدن محدودیت دسترسی به یک‌سری از سرویس‌هایی است که فلسفه ایجاد محدودیت شان از بین رفته است. وی افزود: در برخی از سرویس‌ها امکاناتی به وجود آمده که نگرانی‌هایی که کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه داشته است برطرف شده و اینها قابلیت بازنگری دارد.
به محدودیت و مسدودسازی علاقه‌مند نیستیم
همچنین مهدی باقری -عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای- در گفت‌وگو با مهر در واکنش به درخواست وزیر ارتباطات در مورد بازنگری برخی سرویس‌های فیلترشده گفت: بررسی درخواست وزیر ارتباطات و آخرین اقدامات در مورد فیلترینگ باید از دبیرخانه کارگروه یا دادستانی کل پیگیری شود. بر اساس دستور جلسه موضوع و مستندات ارایه می‌شود و اعضا در جریان قرار می‌گیرند و رأی می‌دهند. وی افزود: در حال حاضر برای این درخواست وزیر مبنی بر اینکه در برخی سرویس‌ها امکاناتی به وجود آمده که نگرانی‌هایی که کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه داشت برطرف شده هنوز جلسه‌ای تشکیل نشده است.
عضو کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه در خصوص نظر خود در مورد فیلترینگ و بازنگری فیلترینگ برخی سرویس‌ها افزود: ما قطعاً موافق این هستیم که موانع برای دسترسی مردم به خدمات بهتر اینترنتی برطرف شود و قطعاً وقتی آقای وزیرنظر کارشناسی اینچنین دارند ما هم علاقه‌مند هستیم که همراهی کنیم اما فلسفه اینکه اعضای متعددی از جاهای مختلف در جلسه حضور دارند این است که دیدگاه‌های مختلف و نظرات کارشناسی مختلف آنجا مطرح شود وگرنه نیازی به جلسه نبود و همان نظر آقای وزیر یا وزارت ارتباطات مطرح می‌شد. باقرین گفت: اصل نظر بنده و اعضای کمیسیون همیشه به این سمت است که راهگشا باشیم و علاقه‌مند به محرومیت، محدودیت و مسدودسازی نیستیم.
البته در هفته‌های گذشته سفر تیم النصر عربستان به ایران هم برای جامعه اینترنتی حاشیه‌ساز شده بود؛ اینکه سیم‌کارت بدون فیتر در اختیار بازیکنان این تیم قرار می‌گیرد یا خیر؛ سوالی بود که از وزیر ارتباطات گرفته تا وزیر گردشگری پرسیده شده بود؛ هرچند آن زمان او، ظاهرا به شوخی، در پاسخ به اینکه با حضور رونالدو و تیم النصر در ایران، آیا به آنها سیم‌کارت بدون فیلتر داده می‌شود، گفته بود: «برخی می‌گویند رونالدو به ایران بیایند تکلیف سیم‌کارتش چه می‌شود؟ فکر می‌کنند ما در جیب خود سیم‌کارت آزاد داریم به رفقای خود بدهیم. چنین امکانی نداریم، فعلا فقط به خبرنگاران چنین سیم‌کارتی داده‌ایم.
اگر رونالدو به ایران بیاید باید سکو بله و ایتا را نصب کرده و با خانواده و دوستان خود تماس بگیرد و به آنها بگوید این سکوها را نصب کنند و از آنها استفاده کند؛ خیلی هم دلش بخواهد این کار را بکند.» هرچند با گذشت کمتر از دو هفته به نظر می‌رسد نظر مسوولان درباره سیم‌کارت آزاد یا بدون فیلتر تغییر کرده و قرار است بالاخره آنچه‌که کاربران و کارشناسان به آن اینترنت طبقاتی می‌گویند و مسوولان، سیم‌کارت مناسب گردشگران خطاب می‌کنند، عملیاتی شود.
