زمانی برای تامین امنیت روان

یکی از مشکلاتی که این روزها بیشتر به آن پرداخته می‌شود بحث آسیب‌های روان در بین افراد جامعه است که نشان از نیاز درصد بالای افراد به استفاده از کمک‌های روانپزشکی را دارد. نیازی که این روزها به دلیل مشکلات مالی و معیشتی نادیده گرفته می‌شود. در واقع همین مشکلات مالی و معیشتی در بسیاری از مواقع باعث می‌شوند تا افراد به بیمارهای‌های اعصاب و روان دچار شوند. حجم بالایی از استرس برای تامین هزینه‌های زندگی یکی از دلایل آسیب‌پذیری روان افراد به شمار می‌رود و همین مساله اما باعث می‌شود که آنها نتوانند از خدماتی که به آن احتیاج دارند بهره مند 

شوند. مساله اینجاست که بر خلاف گفته‌های مسوولان هیچ خدمات روانپزشکی تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد. در واقع قانونی هست که متخصصان روانپزشکی یا درمانگران باید با بیمه‌ها قرار داد ببندند اما از آنجایی که مبلغ پرداختی از سوی بیمه‌ها برای این خدمات بسیار ناچیز است پزشکان ترجیح می‌دهند که خود را وارد این چرخه معیوب نکنند و از طرفی هم مردم به دلیل همین که نمی‌توانند از خدمات بیمه‌ای در این زمینه استفاده کنند و توان پرداخت هزینه‌های آزاد این خدمات را هم ندارند از مراجعه به روانپزشک سر باز می‌زنند. همانطور که بسیاری از مردم تنها وقتی به سراغ دندانپزشک می‌روند که درد امان‌شان را بریده باشد وگرنه در شرایط عادی استفاده از خدمات دهان و دندان برای بسیاری از افراد به دلیل همین مشکلات مالی و معیشتی غیر ممکن است.

اما سوال اینجاست که وزیر بهداشت و درمان وقتی سیستم درمانی کشور را یکی از بهترین‌های دنیا می‌داند برای رفع مشکلاتی از این دست چه چاره‌ای اندیشیده است؟ شما وقتی می‌توانید مدعی چنین امکان بزرگی باشید که در تمامی زمینه‌ها خدمات دقیق، درست و به موقع به بیماران ارایه دهید. در حالی که آمارها می‌گویند از هر ۴ ایرانی یک نفر از مشکلات روان رنج می‌برد.

امکاناتی که وزارت بهداشت و درمان به عنوان یکی از بازوهای دولت برای این افراد فراهم کرده تا بتوانند مشکلات خود را ریشه یابی و رفع کنند چیست؟ تعرفه‌هایی که تصویب می‌شوند از سوی هیچ پزشکی رعایت نمی‌شود چرا که نمی‌توان انتظار داشت تورم لجام گسیخته باشد اما پزشک همچنان با تعرفه‌هایی که بدون در نظر گرفتن این تورم تصویب می‌شود بیماران خود را ویزیت کند. از سوی دیگر حتی اگر پزشکان این کار را انجام دهند هزینه داروهای بیماران اعصاب و روان به قدری طی ۳ سال اخیر با افزایش رو به رو شده که امکان تهیه آن برای همه افراد مبتلا وجود ندارد. 

    مسوولان اختلالات روانی در جامعه را  جدی نمی‌گیرند

سوده میرانی، روانشناس در این‌باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه مشکلات و اختلالات أعصاب و روان نه از سوی مردم و نه از سوی مسوولان جدی گرفته نمی‌شود در حالی که عامل بیشتر این التهاباتی که در جامعه وجود دارد به خشم پنهانی که در افراد انباشته شده باز می‌گردد. در واقع شرایط به گونه‌ای رقم خورده که میزان رضایت مندی افراد از زندگی به پایین‌ترین حد خود برسد و همین مساله می‌تواند عواقبی چون افسردگی، خشونت، خود کشی و... را به همراه داشته باشد.

او می‌افزاید: متاسفانه حقیقت بسیار تلخ‌تر از چیزی است که ما درباره آن صحبت می‌کنیم امروز حتی با کودکانی مواجه هستیم که به دلیل فشارهای خانواده و مشکلات اقتصادی دچار اختلالات روانی شده‌اند. این زنگ خطر بسیار بزرگی برای آینده نه چندان دور است. زنگ خطری که به ما می‌گوید ممکن است با نسلی افسرده، ناامید و عصبانی مواجه باشیم که نیازمند مراقبت‌ها و امکانات بیشتری خواهد بود که البته در دسترس هم نیست.

این روانشناس در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: شما نمی‌توانید از پزشکان، روان درمانگران و ... انتظار داشته باشید که با تعرفه‌های پایین خدمات رسانی کنند در حالی که هزینه‌های آنها چندین برابر شده است. از اجاره مطب تا پرداخت حقوق به کارکنان و ... همه و همه چندین و چند برابر شده‌اند و این در حالی است که تعرفه‌ها بدون توجه به تورم تعیین می‌شوند. 

    زنگ خطر افسردگی در جامعه به صدا درآمده است

کوروش رحمتی، روان‌درمانگر نیز در این‌باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه زنگ خطر افسردگی مدت‌هاست که در جامعه ما به صدا درآمده است. شاید آماری از میزان خودکشی در جامعه اعلام نشود اما شواهد خود نشان از افزایش بی‌رویه این آمار دارد. کسانی که در زمینه بهبود روان افراد فعالیت می‌کنند به خوبی می‌دانند که درصد ناامیدی، ‌افسردگی، اضطراب و ... تا چه میزان افزایش پیدا کرده است.

او می‌افزاید: بیماری‌های اعصاب و روان حالا دیگر به یک سن و سال مشخص خلاصه نمی‌شود از کودک ۵ ساله تا پیرمرد ۷۵ ساله با این اختلالات دست به گریبان هستند و درصد زیادی از این مساله به وضعیت حاکم بر جامعه باز می‌گردد. در واقع ناتوانی تامین معیشت بیشترین تاثیر را در افزایش اختلالات روانی دارد. مشکلات اقتصادی یکی از عوامل موثر در بیماری‌های روانی و اختلالات رفتاری به حساب می‌آید و این مساله باید از سوی مسوولان جدی گرفته شود. 

    حدود ۳۰ درصد ایرانیان مشکوک  به  اختلالات روانپزشکی 

دکتر وحید شریعت، رییس انجمن روانپزشکان ایران درباره شیوع اختلالات روان در بین ایرانیان به ایسنا گفت: می‌توان به آمارهای مطالعات کشوری استناد کرد. آخرین مطالعه کشوری که در این زمینه وجود دارد در سال ۲۰۲۲ چاپ شده است که آقای دکتر نوربالا و تیم او انجام داده‌اند.

او ادامه داد: بر اساس این مطالعه که با ابزار غربالگری به اسم GHQ انجام شده است؛ عدد ۲۹.۷ درصد برای مردم ایران به دست آمده است. این یعنی ۲۹.۷ درصد از مردم ایران یا مشکوک به اختلال روانپزشکی و یا افراد پر خطر در این زمینه هستند. رییس انجمن روانپزشکان ایران تصریح کرد: در واقع ممکن است در بین این ۲۹.۷ درصد از مردم هر نوعی از اختلال روانپزشکی از نوع خفیف تا شدید، اختلالات مختلف اعم از اضطراب، افسردگی، وسواس و... وجود داشته باشد. در واقع از آنجا که ابزار این مطالعه غربالگری و نه ابزار تشخیصی بوده است، تمام انواع اختلالات از جمله خفیف تا شدید در این مطالعه آمده است. اکثر مطالعات کشوری نیز با همین پرسشنامه‌های غربالگری انجام می‌شود.

    خدمات روانپزشکی در مراکز دولتی  «بیمه» است

از سوی دیگر شریعت مدعی است که خدمات روانپزشکی در مراکز دولتی «بیمه» است. این در حالی است که بر اساس داده‌های آخرین مطالعه قابل استناد در حوزه وضعیت روانشناختی ایرانیان که مربوط به سال ۲۰۲۲ میلادی است، حدود ۳۰ درصد مردم ایران مبتلا یا در معرض ابتلا به اختلال روانپزشکی هستند. همچنین بر اساس مطالعه دیگری ۳۷ درصد مردم تهران یا مبتلا به اختلالات روانپزشکی شده‌اند و یا در معرض ابتلا به آن قرار دارند.

از سوی دیگر در حال حاضر «تعرفه خدمات روانشناسی و مشاوره» در مطب‌های خصوصی از سوی متخصص دارای مدرک ارشد ۲۳۰ هزار تومان و از سوی متخصص دارای مدرک دکتری ۲۷۰ هزار تومان مصوب شده است اما در عمل با مراجعه به کلینیک‌های روانشناسی شاهد ارقام دریافتی بالاتری هستیم به‌طوری که دست کم هزینه ۴۵ دقیقه مشاوره با یک روانشناس دارای مدرک کارشناسی ارشد ۵۰۰ هزار تومان به بالا آب می‌خورد. سقفی نیز نمی‌توان برای آن تعیین کرد چراکه به واسطه تبحر روانشناس و یا اسم و رسمی که در کرده باشد، این ارقام میلیونی می‌شوند.

    شرکت‌های بیمه‌ای ورشکست می‌شوند

رییس انجمن روانپزشکی ایران در بخش دیگری از سخنانش افزود: شاید شما بگویید بخش قابل توجهی از مردم نیاز به انجام خدمات روانشناختی دارند اما اگر اینها بخواهند از درمانگران خدمات را بگیرند و بیمه هم تمام پول آن را بدهد، ورشکست می‌شود. از این رو بیمه مجبور است قیدهایی را بگذارد و مواردی را در نظر بگیرد که می‌تواند بر روی آنها نظارت داشته باشد. شاید از همین رو است که بیمه، وزارت بهداشت را انتخاب کرده است که ساز و کارهای ارایه خدمت را از سال‌ها قبل دارد، در سایر جاها این ساز و کارها وجود ندارد. حدس من بر این است که این محدودیت‌ها از این جهت اعمال شده است و از این رو باید قدم به قدم این امر به همه مراکز تسری پیدا کند.

او تاکید کرد: باید قدم به قدم خدماتی که وجود دارد را گسترش داد تا مردم دسترسی به خدمات با کیفیت پیدا کنند. از طرفی باید معلوم شود که چه کسی چه خدمتی ارایه می‌دهد، در واقع هر فردی نباید بتواند هر نوع خدمتی ارایه دهد. شاید اینکه بیمه را فقط برای متخصصان بالینی و سلامت پوشش داده‌اند نیز از همین جهت است و از این جهت به نطرم اقدام مثبتی بوده است چراکه متخصصان بالینی و سلامت دوره‌های آموزشی ویژه را دیده‌اند.

    اجباری بودن عقد قرارداد با بیمه‌ها

شریعت در عین حال به اجباری بودن عقد قرارداد مراکز درمانی با بیمه‌های پایه نیز اشاره کرد و گفت: قانون غیر قابل اجرایی تصویب شده است که همه ارایه‌دهندگان خدمت باید با بیمه‌های پایه قرارداد ببندند، اما این امر به دلیل شرایطی که ذکر کردم از قوانینی است که محکوم به شکست و اصلا قابل اجرا نیست چراکه هیچ پزشکی حاضر نیست این کار را انجام دهد.