ایجاد نوسانات ارزی از درون بانک مرکزی

آلبرت بغزیان

این روزها بازار تحلیلی درباره عملکرد بانک مرکزی حسابی گرم شده و هر کسی از ظن خود عملکرد این نهاد در بازار پولی و مالی را بررسی می‌کند. برخلاف بسیاری از تحلیل‌ها در این خصوص که بانک مرکزی پس از حوادث اخیر منطقه‌ای و بالا رفتن نرخ ارز به محدوده 54 هزار تومان غافلگیر شده بنابراین در مشکلات اخیر تقصیرکار است، معتقدم نهاد پولی و بانکی کشور عملکرد مطلوبی را در بزنگاه اخیر ارایه کرده است.

باید توجه داشت که بازار ارزی کشور پس از مدت‌ها نوسان و تکانه بیش از 6 ماه ثبات را تجربه کرد، تنها زمانی نرخ ارز صعودی شد که تحولات بسیار مهمی در منطقه به وقوع پیوست و خطر آغاز جنگی فراگیر افکار عمومی را نگران ساخت. نه سیاستگذار پولی ایران به دنبال این نوسانات بود، نه دولت و نه اساسا رخداد خاصی در بازارهای ایران به وقوع پیوسته بودند که نرخ ارز بالا برود. ضمن اینکه بانک مرکزی به سرعت سیاست‌های تکمیلی لازم را به کار گرفت و نرخ ارز را دوباره در دالان 51 هزار تومانی قرار داد. نباید فراموش کرد در گذشته در همین دولت زمانی وجود داشت که نرخ ارز به محدوده 60 هزار تومان رسید؛ برهه‌ای که اتفاقا هیچ تکانه بیرونی و منطقه‌ای و جهانی هم رخ نداده بود، اما کوچک‌ترین تغییری در تقاضای ارزی بازار را زیر و رو می‌کرد. در همان زمان بارها در یادداشت‌هایی اشاره کردم که این نوسانات ارزی برآمده از تصمیماتی بود که بانک مرکزی اتخاذ می‌کرد. علی صالح آبادی به دلیل فقدان آشنایی به اصول اقتصادی و ملزومات بازار ارز کشور، به گونه‌ای تصمیم‌سازی می‌کرد که بازارهای کشور با کوچک‌ترین تکانه‌ای دچار نوسان شود. اما خوشبختانه امروز رویکرد مطلوبی در نظام تصمیم‌سازی‌های بانک مرکزی حاکم است.

به‌ طور کلی معتقدم تغییرات نرخ ارز در ایران بدون خواسته بانک مرکزی امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل است که در زمان مدیریت قبلی، مدام از نقش بانک مرکزی از سیاستگذاری‌های نهاد پولی کشور انتقاد می‌کردم. خاطرتان هست در آن زمان اعلام می‌شد نوسانات به دلیل مشکلات ارز اربیل، هرات، استانبول و... است. امروز چرا هیچ ‌کدام از این گزاره‌های بیرونی در بازار ارز کشور اثرگذار نیستند؟ چرا جمشید بسم‌الله‌ها، مظلومی‌ها و... سر از خاک درنیاورده‌اند؟ بازار تحت کنترل است چون بانک مرکزی همراه این کانون‌های نوسان‌ساز نیست. وقتی در گذشته در خصوص اهمیت حضور مدیران کاربلد و اقتصادخوانده در بانک مرکزی صحبت می‌کردیم به دلیل تاثیراتی بود که حضور این افراد در بهبود شاخص‌های اقتصادی به جای می‌گذاشتند. همین امروز هم اگر افراد غیرمتخصص وارد بانک مرکزی و سایر بخش‌های اقتصادی مهم شوند، بساط قبل پهن می‌شود. البته مدیریت فعلی بانک مرکزی کار شاقی انجام نداده که بخواهیم برایش دست و هورا بکشیم. اما چون شاهد مدیران غیرمتخصص و کارنابلد در نهاد پولی و بانکی بوده‌ایم، حضور یک مدیر متوسط هم باعث می‌شود اشک از چشمان‌مان جاری شود.

همین که بانک مرکزی تلاش کرد تقاضای ارزی کشور را ساماندهی کند و از سوی دیگر مشخص شد که بازارسازهای ارزی و عوامل درونی بانک مرکزی بودند که نوسان می‌ساختند، بازار ارز ایران هم رنگ ثبات را به خود دید. ممکن است برخی بخواهند بدانند، راهبرد بانک مرکزی برای افزایش ثبات در ساختار پولی و بانکی چه بود؟ بانک مرکزی برای مهار نوسان و ایجاد ثبات تلاش کرد فاصله بین نرخ بازارهای موازی و نرخ بازار آزاد را از میان ببرد. هر شهروندی با کارت ملی خود می‌تواند ارز خریداری کرده و از آن استفاده کند. همین کنترل تقاضا باعث ایجاد ثبات شد. اگر مشکلات منطقه‌ای پس از حمله حماس ایجاد نمی‌شد، اساسا نوسانی هم شکل نمی‌گرفت. معتقدم حتی مشکلات پس از عملیات توفان‌الاقصی هم ریشه‌های داخلی دارد. با وقوع این رخداد برخی بازار‌سازان احساس کردند به بهانه این حمله می‌توانند وارد بازار شده و نوسان ایجاد کنند.

اما باز هم بانک مرکزی وارد عمل شده و با تزریق چند صد میلیون دلار نرخ ارز را مجبور به عقب‌نشینی کرد. شک نکنید اگر در شرایط فعلی مدیران گذشته و غیرمتخصص روی کار بودند، نرخ دلار اعداد و ارقامی حول و حوش 70 هزار و 80 هزار تومان را هم تجربه می‌کرد. امروز اما بازار به خوبی مدیریت می‌شود. اگر نرخ ارز 51 هزار تومان است به دلیل آن است که تحولات منطقه‌ای هنوز پایان نیافته است. از سوی دیگر، بسیاری از سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی تصور می‌کند ممکن است بحران اخیر فراگیرتر شود و سایر کشورها هم وارد گرداب آن شوند. اگر ثبات در عرصه سیاسی و نظامی منطقه‌ای حاکم شود بازار ارز ایران هم به سرعت به سمت ثبات و بهبود میل می‌کند.