ایران؛ بازیگر کلیدی بازار انرژی؟!

 گلناز پرتوی مهر|

آمار رشد اقتصادی که اخیراً توسط بانک مرکزی و مرکز آمار رشد اقتصادی ایران برای بهار 1402 منتشر شده، حکایت از رشد مثبت اقتصاد کشور به ویژه تجارت انرژی و توسعه ظرفیت استخراج نفت و گاز دارد.

رشد کلی اقتصادی با احتساب نفت در این دوره 7.9 درصد و بدون احتساب نفت 6.1 درصد برآورد شده است. به گزارش خبرنگار «تعادل»، این آمار نشان می‌دهد که ایران در زمینه تجارت انرژی عملکرد فوق‌العاده‌ای داشته و در توسعه صنعت نفت و گاز خود پیشرفت چشمگیری داشته است. بخش تولید و تجارت نفت، گاز و فرآورده‌های مرتبط با نفت شاهد رشد قابل توجهی در حدود 20 درصد بوده است که آن را به نیروی محرکه تولید ناخالص داخلی کشور تبدیل کرده است.

شایان ذکر است، رشد تولید و استخراج نفت سهم قابل توجهی، تقریباً 96 درصد را به خود اختصاص داده است. همچنین بخش‌های صنایع و معادن اقتصاد ایران نیز در سه‌ماهه نخست سال رشد مثبتی داشته‌اند. علی‌رغم تحریم‌های اعمال شده بر تجارت انرژی ایران که لغو نشده و به گفته وزارت خزانه داری امریکا حتی در یک سال گذشته افزایش یافته است، ایران توانسته است با خنثی کردن تاثیر این تحریم‌ها به رشد قابل توجهی دست یابد. این کشور با کاوش در بازارهای جدید و غیرتحریمی و اجرای بازطراحی اساسی سیاست‌های تجارت انرژی خود، سیاست خنثی‌سازی حداکثری را در پیش گرفته است. علاوه بر این، پیشرفت قابل توجهی در استخراج نفت و گاز از میادین مشترک حاصل شده است. دولت سیزدهم چندین سیاست کلیدی را برای گسترش تجارت نفت خام اتخاذ کرده است، از جمله تمرکز بر ایجاد بازارهای جدید و ایجاد تقاضای جدید. این استراتژی شامل استفاده از ظرفیت کم استفاده پالایشگاه‌ها در نقاط مختلف جهان مانند آفریقا و امریکای جنوبی و همچنین تنوع بخشیدن به منابع صادراتی است.

ایران با به کارگیری رویکردهای بازاریابی نوین در حوزه مینی پالایشگاه‌ها، حتی پس از اعمال مجدد تحریم‌ها در سال 2018، توانسته است به سطوح بی‌سابقه‌ای از صادرات به ویژه به کشورهای شرق آسیا دست یابد. علاوه بر این، دولت سیزدهم بر تجارت گاز طبیعی نه تنها از طریق همکاری با کشورهای شمالی، بلکه از طریق گسترش صادرات گاز تاکید بیشتری داشته است. این تمرکز منجر به افزایش قابل توجه صادرات گاز طبیعی در دوره مورد بررسی شده است. عملکرد کلی صنعت نفت و گاز ایران در دولت سیزدهم نشان از تحولی چشمگیر و اثربخشی سیاست‌های دولت در این بخش دارد. علیرغم مواجهه با تحریم‌های شدید تجارت انرژی، ایران توانسته است بازارهای جایگزین پیدا کند، پالایشگاه‌های خود را احیا کند و منابع صادراتی خود را متنوع کند. رشد تولید و استخراج نفت و گاز در کنار عملکرد مثبت بخش‌های صنایع و معادن، به رشد اقتصادی کشور کمک کرده است. موفقیت به دست آمده در تجارت انرژی و توسعه صنعت نفت و گاز ایران نه تنها باعث افزایش تولید ناخالص داخلی کشور شده است، بلکه نقش مهمی در کاهش اثرات منفی تحریم‌ها داشته است. این آمار نشان‌دهنده انعطاف و عزم دولت ایران و تعهد آن به یافتن راه‌حل‌های نوآورانه برای غلبه بر چالش‌های اقتصادی است. رشدی که در این دوره شاهد بودیم، گواهی بر اثربخشی سیاست‌های تجارت انرژی ایران و بهره‌برداری مولد از منابع نفت و گاز این کشور است.

آمار رشد اقتصادی منتشر شده توسط بانک مرکزی ایران و مرکز آمار رشد اقتصادی برای بهار 1402 به خوبی نشان‌دهنده عملکرد مثبت تجارت انرژی ایران و توسعه صنعت نفت و گاز این کشور است. علی‌رغم تحریم‌های مداوم، ایران به رشد قابل توجهی در این بخش‌ها دست یافته است که منجر به رشد کلی اقتصادی در کشور شده است و این بدان معناست که ایران می‌خواهد نقش قبلی خود در زمینه بازیگر تاثیرگذار بازار انرژی را بازپس بگیرد و قدم‌های خوبی نیز در این زمینه برداشته است. سیاست‌های کلیدی دولت سیزدهم از جمله تنوع بخشی به بازار و احیای پالایشگاه‌ها نقش بسزایی در این موفقیت داشته است. تحول صنعت نفت و گاز ایران نشان‌دهنده توانایی کشور در غلبه بر چالش‌ها و بهره‌برداری موثر از منابع خود است. در ادامه پیرامون اهمیت تبدیل شدن بخش نفت و گاز ایران به محور اصلی توسعه و رشد اقتصادی کشور و مسیر طی شده در کشور در جهت بازطراحی تجارت انرژی ایران با فرشاد جامع کارشناس انرژی به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند.

    رشد 20 درصدی تولید و تجارت نفت و گاز

فرشاد جامع کارشناس انرژی با اشاره به اهمیت بخش نفت و گاز ایران در توسعه و رشد اقتصادی کشور گفت: بخش نفت و گاز به خودی خود نقش مهمی در رشد و توسعه اقتصادی یک کشور دارد. در مورد ایران به عنوان اولین دارنده ذخایر نفت و گاز در جهان، تمرکز بر این صنعت و توسعه زنجیره‌های ارزش آن حیاتی‌تر می‌شود. دولت سیزدهم ایران به اهمیت تجدید ساختار تجارت انرژی خود پی برده و تصمیم گرفته است به سمت بازار تضمینی تجارت نفت خام خود حرکت کند. ایران به روش‌های سنتی تجارت نفت و مشارکت با کشورهای تحریم‌شده یا همسو با ایران متکی بوده است. با این حال، اکنون دولت قصد دارد تمرکز خود را به سمت قابلیت‌های فنی و مهندسی داخلی، همراه با استفاده از سرمایه‌گذاری مستهلک شده در پالایشگاه‌هایی که نیاز به بازسازی و نوسازی دارند، تغییر دهد. این تغییر استراتژی شامل جایگزینی تجهیزات گلوگاه و فرآیندهای تولید در این پالایشگاه‌ها است که نه تنها کارایی آنها را بهبود می‌بخشد بلکه امکان استفاده از نفت خام ایران را به عنوان خوراک فراهم می‌کند.

وی ادامه داد: برای تحقق این امر، دولت در نظر دارد با شرکت‌های توانمند دانش بنیان در صنعت پالایشگاه و صادرات خدمات فنی و مهندسی همکاری کند. این رویکرد نه تنها به بازسازی پالایشگاه‌ها کمک می‌کند، بلکه به ایران اجازه می‌دهد تا در پالایشگاه‌های فراسرزمینی سهامدار شود. به ویژه منطقه امریکای لاتین دارای تعداد قابل توجهی پالایشگاه نیمه فعال است که به دلیل عدم سرمایه‌گذاری و تحریم‌ها نیاز به نوسازی دارند. ایران از این فرصت استفاده کرده و وارد بازار انرژی این منطقه شده و خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی معرفی کرده است. تخصص و نبوغ ایران، آن را به دروازه ورود نفت خام ایران در امریکای لاتین تبدیل کرده است و ونزوئلا اولین کشوری است که از این ابتکار بهره می‌برد. ایران با موفقیت دو پالایشگاه نیمه فعال را در ونزوئلا بازسازی کرده است و اکنون بیش از 17 پالایشگاه جدید فراساحلی با ظرفیت مجموع بیش از 2.5 میلیون بشکه نفت خام در روز را هدف قرار داده است. این گسترش صنعت نفت ایران در امریکای لاتین گامی مهم در جهت تبدیل این بخش به محرک اصلی اقتصاد کشور است.

این کارشناس انرژی در رابطه با توسعه تجارت گاز ایران نیز اظهار کرد: ایران علاوه بر بخش نفت، بر توسعه بازارهای گاز خود چه در سطح منطقه‌ای و چه در سطح بین‌المللی تمرکز دارد. هدف دولت افزایش همکاری‌های گازی و بهره مندی از عدم تحریم تجارت گاز است. ایران جدا از بازار منطقه‌ای به دنبال توافق‌هایی برای توسعه بازارهای گاز خود در شرق آسیا و آفریقا است. این گسترش همکاری و صادرات گاز به رشد بخش گاز و تقویت بیش از پیش جایگاه ایران در بازار جهانی انرژی کمک خواهد کرد. رویکرد دولت سیزدهم برای تمرکز بر تجارت گاز طبیعی در کنار توسعه زنجیره ارزش آن، راهبردی قابل توجه و مهم است. ایران با دانش بنیان شدن در صنعت نفت و گاز قصد دارد خود را به عنوان یک بازیگر مهم در بازارهای جهانی و منطقه‌ای تثبیت کند. این تبدیل بخش نفت و گاز به محرک اصلی اقتصاد کشور، آغاز مسیری برای افزایش رشد و توسعه اقتصادی است. وی در پایان، با اشاره به اهمیت تبدیل شدن بخش نفت و گاز ایران به محور اصلی توسعه و رشد اقتصادی کشور و مسیر طی شده در کشور در جهت بازطراحی تجارت انرژی ایران اظهار کرد: بخش نفت و گاز پتانسیل بالایی برای رشد اقتصادی یک کشور به ویژه در مورد ایران دارد. دولت سیزدهم با درک اهمیت این بخش، استراتژی جامعی را برای تمرکز بر صنعت نفت و گاز، توسعه زنجیره‌های ارزش آن و تثبیت خود به عنوان بازیگر کلیدی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی ترسیم کرده است. 

هدف ایران با بهره‌گیری از توان فنی و مهندسی داخلی و همکاری با شرکت‌های دانش بنیان، بازسازی و نوسازی پالایشگاه‌ها، صادرات خدمات فنی و مهندسی و سهامدار شدن در پالایشگاه‌های فراسرزمینی است. علاوه بر این، دولت به دنبال گسترش بازارهای گاز خود، هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح بین‌المللی، برای افزایش بیشتر رشد بخش گاز است. این رویکرد زمینه را برای تبدیل شدن بخش نفت و گاز ایران به محرک اصلی اقتصاد کشور فراهم می‌کند و مسیری پایدار برای شکوفایی اقتصادی فراهم می‌کند.