مانور ایران بر روی ثبات در دوران آشوب منطقه
در شرایطی که پس از عملیات توفان الاقصی و البته حملات اسراییل به غزه، شرایط در خاورمیانه بار دیگر پیچیده شده و مشخص نیست که چه زمانی را می‌توان برای این مرحله از جنگ ارزیابی کرد اما در عین حال یک چالش مهم زیرسایه جنگ، وضعیت اقتصادی منطقه و جهان پس از تحولات اخیر است.
در شرایطی که پس از عملیات توفان الاقصی و البته حملات اسراییل به غزه، شرایط در خاورمیانه بار دیگر پیچیده شده و مشخص نیست که چه زمانی را می‌توان برای این مرحله از جنگ ارزیابی کرد اما در عین حال یک چالش مهم زیرسایه جنگ، وضعیت اقتصادی منطقه و جهان پس از تحولات اخیر است.
در روزهای گذشته، بسیاری از بازارهای جهانی، با تحولاتی مهم مواجه شده‌اند و بازارهایی چون نفت و طلا، افزایش قیمتی قابل توجه را تجربه کرده‌اند، در ایران اما پس از یک شوک کوتاه‌مدت به نظر می‌رسد که آرامشی نسبی، بار دیگر در بازارها به وجود آمده است. مدیریت بازار ارز و طلا از سوی بانک مرکزی در ماه‌های گذشته ثباتی قابل قبول به وجود آورده و به نظر می‌رسد که شرایط در روزهای گذشته نیز بار دیگر به آرامشی نسبی رسیده است.
شنبه هفته اخیر بازار ارز با ثبات نسبی قیمت، کار خود را آغاز کرد که با توجه به کاهش نرخ در هفته‌های گذشته دور از انتظار نبود. همین وضعیت تا روز گذشته روند معکوسی به خود گرفت. هر دلار امریکا در روز شنبه هفته اخیر (۲۲ مهر ماه) در مرکز مبادله به صورت اسکناس ۴۱ هزار ۲۰۶ تومان رسیده بود اما همین نرخ تا روز یکشنبه با نوسان ناچیزی مواجه شد. دوشنبه هفته اخیر ۴۱ هزار و ۲۱۴ تومان رسید. همین روند قیمتی تا روز پایانی این هفته (پنجشنبه، ۲۷ مهر ماه) ادامه پیدا کرد و دلار نهایتا حوالی همین نرخ باقی ماند و به ۴۱ هزار و ۲۲۱ تومان رسید. یورو نیز در نخستین روز این هفته روی ۴۳ هزار و ۲۶۹ تومان معامله شده بود اما بعد از گذشت دو روز، یعنی دوشنبه نرخ آن تا حدود کانال ۴۳ هزار و ۳۳۳ تومان هم رسید و نهایتا پنجشنبه (۲۷ مهر ماه) تا ۴۳ هزار و ۴۱۳ تومان هم بالا رفت اما در طول یک هفته نوسان چندانی در بازار یورو اتفاق نیفتاد.
درهم و سایر ارزها نیز در بازار به تبعیت از دلار و یورو روند قیمتی کم نوسانی را تجربه کردند و ثبات نسبی داشتند. مشاهدات از بازار ارز و البته کنش‌های فعالان بازار ارز نشان از ادامه ثبات نسبی در این بازار دارد، چرا که به گفته صرافی‌ها، در شرایط کنونی انتظارات تورمی مردم در بازار ارز روند نزولی دارد. در بازار طلا نیز شرایطی نسبتا مشابه حاکم است. نایب‌رییس سابق اتحادیه طلا و جواهر تهران ضمن اشاره به نوسانات بازار سکه و طلا طی یک هفته اخیر در پی نوسان در بهای عوامل موثر بر قیمت طلا و سکه (اونس جهانی و نرخ ارز در داخل)، در مجموع بازار هفته اخیر را با ثبات نسبی تحلیل و اعلام کرد: سکه تمام طرح جدید که تا هفته‌های پیش مرز ۲۹ میلیون تومان را رد کرده بود، در این هفته مجدد به کانال ٢٨ میلیون تومان بازگشت. محمد کشتی‌آرای در رابطه با وضعیت یک هفته اخیر بازار سکه و طلای داخلی، اظهار کرد: در هفته‌ای که گذشت، بازار بیشتر تحت تأثیر قیمت جهانی طلا بود؛ باتوجه به تحولات سیاسی خاورمیانه، قیمت اونس جهانی طلا این هفته نیز همچون هفته گذشته سیر صعودی داشت و با ١٧ دلار افزایش به ١٩۵٠ دلار در آخرین معاملات روز گذشته (پنجشنبه) رسید.
نایب‌رییس سابق اتحادیه طلا و جواهر تهران خاطرنشان کرد: طبیعتا این نوسان افزایش اونس جهانی، در حالی که نرخ ارز سیر نزولی داشت و طی این هفته روبه کاهش بود، سبب شد که تغییرات مختصری بر روی قیمت سکه و طلا داشته باشیم. البته این هفته به دلیل همین نوسانات کم، بازار سکه و طلا، بازار بسیار آرامی بود و قیمت‌ها نیز از ثبات نسبی بهره‌مند بود؛ تقاضا نیز کاهش پیدا کرد، سطح دادوستدها نیز از همین روی کاهشی بود و خبری از تقاضاهای کاذب و هیجانی در بازار نبود.
این کارشناس بازار سکه و طلا تصریح کرد: البته اواسط هفته (سه‌شنبه) قیمت سکه تا بیش از ٢٩ میلیون تومان هم افزایش پیدا کرد اما مجدد باتوجه به نوسان عوامل موثر، کاهشی شد و ثبات خود نسبت به ابتدای هفته را حفظ کرد. براین اساس، سکه تمام طرح جدید که مرز ۲۹ میلیون تومان را هم رد کرده بود، مجدد در پایان هفته، به کانال ٢٨ میلیون تومان بازگشت. کشتی‌آرای در رابطه با آخرین قیمت سکه و طلا در معاملات پایانی هفته و تغییرات آنها نسبت به ابتدای هفته گفت: دیروز (پنجشنبه ٢٧ مهر ماه) در آخرین معاملات، سکه تمام طرح جدید بدون تغییر ٢٨ میلیون و ٩٠٠ هزار تومان تعیین بها شد. البته در طول هفته نوسانات افزایشی و کاهشی را تجربه کرد؛ اما در مجموع در پایان هفته، تغییری نسبت به ابتدای هفته نداشت. سکه تمام طرح قدیم نیز بدون تغییر نسبت به ابتدای هفته ٢۵ میلیون و ٧٠٠ هزار تومان در آخرین معاملات روز گذشته، قیمت داشت. وی ادامه داد: نیم سکه و ربع سکه در این هفته هریک با ٢٠٠ هزار تومان کاهش نسبت به ابتدای هفته به‌ترتیب به ١۵ میلیون و ۶٠٠ هزار تومان (نیم سکه) و ١٠ میلیون و ۵٠٠ هزار تومان رسیدند. سکه‌های یک گرمی بانک مرکزی نیز با ٢٠٠ هزار تومان کاهش هفتگی در آخرین معاملات پایانی هفته شش میلیون تومان دادوستد شد.
کارشناس بازار سکه و طلا اعلام کرد: افزایش قیمت طلا در بازارهای جهانی در قیمت طلا در داخل نیز اثرگذار بود. قیمت هر مثقال طلای آب شده (١٧ عیار) با ۵۵ هزار تومان افزایش در آخرین معاملات هفته ١٠ میلیون و ۴٧٠ هزار تومان بود. هر گرم طلای ١٨ عیار نیز در این هفته ١٣ هزار تومان افزایش را به نسبت ابتدای هفته تجربه کرد و در پایان بازار این هفته، دو میلیون و ۴٢٣ هزار تومان به ازای هر گرم معامله شد. کشتی‌آرای در رابطه با آخرین وضعیت حباب سکه در بازار خاطرنشان کرد: باتوجه به کاهش تقاضا در بازار و کاهش دادوستدها، حباب سکه نیز در این هفته کمی تخلیه شد و با ٢٠٠ هزار تومان کاهش هفتگی، دیروز در آخرین معاملات، هر قطعه سکه پنج میلیون و ٢٠٠ هزار تومان دارای حباب بود.
نایب‌رییس سابق اتحادیه طلا و جواهر تهران با بیان اینکه در مجموع این هفته، قیمت جهانی طلا افزایشی و در مقابل نرخ ارز کاهشی بود، سطح معاملات و دادوستدها کاهشی بود و قیمت‌ها از ثبات نسبی برخوردار بود، برای روزهای آینده پیش‌بینی می‌شود که قیمت‌هایی که اعلام شده تا روز دوشنبه به همین شکل باشد و نهایتاً نوسانات جزئی را شاهد باشیم. این کارشناس بازار سکه و طلا تصریح کرد: باتوجه به ثبات قیمت ارز که توسط بانک مرکزی مدیریت می‌شود، احتمالا همچون هفته‌ای که گذشت تغییرات در بازار جزئی خواهد بود؛ اما آنچه مسلم است، افزایش قیمت طی روزهای آینده نخواهیم نداشت و این ثبات قیمت حتما تا روز دوشنبه (اول آبان ماه) حاکم خواهد بود. به این ترتیب هرچند هنوز شاخص‌های کلانی مانند تورم در اقتصاد ایران کنترل نشده و دولت تلاش خود در این زمینه را ادامه می‌دهد اما به نظر می‌رسد که لااقل در مدیریت بازارها در دوران آشوب، تبحری جدید به دست آمده است.
این آمارهای کوتاه‌مدت البته با گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول درباره کاهش بدهی‌های ایران نیز همخوانی دارد. صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد ایران در رده‌بندی بدهکارترین کشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی در رتبه یکی مانده به آخر قرار گرفته است.، صندوق بین‌المللی پول در گزارش جدید خود موسوم به چشم‌انداز اقتصادی منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی نسبت بدهی خارجی ایران به تولید ناخالص داخلی در سال 2023 را 3 درصد برآورد کرده است. ایران در میان 27 کشوری که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته‌اند از نظر نسبت بدهی خارجی به تولید ناخالص داخلی در جایگاه 26 منطقه قرار گرفته است. به عبارت دیگر تنها یک کشور بدهی خارجی کمتری در مقایسه با ایران دارد و آن الجزایر است.
نسبت بدهی خارجی به تولید ناخالص داخلی الجزایر در سال جاری میلادی 1.4 درصد برآورد شده است. متوسط بدهی کشورهای منطقه به کل تولید ناخالص داخلی آنها در سال جاری میلادی 46 درصد برآورد شده است. نسبت بدهی کشورهای صادرکننده نفت منطقه به تولید ناخالص داخلی‌شان در این سال نیز 42.4 درصد اعلام شده است. در این گزارش، سودان بدهکارترین کشور منطقه معرفی شده است. نسبت بدهی خارجی سودان به تولید ناخالص داخلی آن در این سال 256.7 درصد بوده است. بحرین با نسبت 201.2 درصدی بدهی خارجی خود به تولید ناخالص داخلی در رتبه دوم و قطر با نسبت 114.3 درصدی در رتبه سوم بدهکارترین کشورهای منطقه قرار گرفته‌اند. بر اساس آمار برآوردی صندوق بین‌المللی پول بدهی خارجی ایران در سال جاری میلادی کاهش داشته است.
در سال 2022 نسبت بدهی خارجی ایران به تولید ناخالص داخلی 3.2 درصد اعلام شده بود. نسبت بدهی خارجی برخی کشورهای دیگر به تولید ناخالص داخلی‌شان در این سال عبارت است از: آذربایجان 32 درصد، عراق 23.1 درصد، کویت 29.8 درصد، عمان 67.1 درصد، مصر 46 درصد، ارمنستان 60.5 درصد، اردن 71.1 درصد، و عربستان 24.8 درصد. با در کنار هم قرار دادن این آمارها به نظر می‌رسد که می‌توان امید بیشتری در بازگشت ثبات به اقتصاد ایران داشت و در چنین فضایی شاید راه‌هایی تازه برای رشد اقتصادی و کاهش تورم نیز پیدا شود. البته ثبات در منطقه و جهان پیش‌نیازی مهم برای رسیدن به اهداف کلان است اما ایران در دورانی پر از آشوب، توانسته سیگنالی مثبت از وضعیت اقتصادی خود مخابره کند.
