بازار پول ایران در چنگ خصوصی‌ها
گروه بانک و بیمه محسن شمشیری
مانده سپرده‌ها و بدهی‌های مردم به بانک‌ها در اردیبهشت 94 نشان می‌دهد که سهم بانک‌های غیردولتی، خصوصی و خصوصی شده و موسسات اعتباری، به‌شدت افزایش یافته و بیش از 71درصد سپرده‌ها در بانک‌های غیردولتی قرار دارد. همچنین بیش از 62درصد تسهیلات بانک‌ها به بخش خصوصی نیز ازسوی بانک‌های غیردولتی پرداخت شده است.
به نظر می‌رسد خصوصی‌سازی بازار پول با تاسیس بانک‌های جدید و فروش سهام بانک‌های دولتی شرایط را برای حذف انحصار دولتی از این بازار محقق کرده است.
افزایش سهم 8 درصدی تسهیلات
و 6/6 درصدی سپرده‌ها
این وضعیت نشان می‌دهد که فشار بر بانک‌های خصوصی برای دریافت سود سپرده و همچنین دریافت تسهیلات رو به افزایش است.
به گونه‌یی که در دوسال گذشته یعنی از اردیبهشت 92 تا اردیبهشت 94 با افزایش 8درصدی سهم بانک‌های خصوصی از بدهی غیردولتی و افزایش 6.6درصدی سهم بانک‌های خصوصی از سپرده غیردولتی مواجه شده‌ایم.
افزایش سهم بانک‌های خصوصی
از سپرده‌ها
سهم بانک‌های غیردولتی درجذب سپرده‌ها از حدود 65درصد در اردیبهشت 92 به بیش از 71درصد در اردیبهشت 94 رسیده و در این مدت با افزایش 6.6واحد درصدی مواجه شده است. به دنبال این افزایش سهم بانک‌های غیردولتی در جذب سپرده‌ها، سهم بانک‌ها تخصصی از بالای 11درصد در سال92 به 10درصد در سال94 کاهش یافته و یک‌درصد کمتر شده است.
ازسوی دیگر سهم بانک‌های تجاری دولتی نیز از نزدیک 24درصد سپرده‌ها در اردیبهشت 92 به 18درصد در اردیبهشت 94 رسیده و 5.7درصد کمتر شده است.
این وضعیت نشان‌دهنده این واقعیت است که سهم بانک‌های خصوصی، خصوصی شده و موسسات اعتباری در جذب سپرده‌ها روبه افزایش است و بانک‌های غیردولتی از طریق تنوع در ارایه خدمات، نرخ‌های سود بالاتر وجذابیت ایجاد کردن در سپرده‌ها، موفقیت زیادی در جذب سپرده‌ها داشته‌اند.
از آنجا که 320هزارمیلیارد تومان از رشد نقدینگی 333هزارمیلیارد تومانی جذب سپرده بلندمدت با سود بالای بانکی شده است، نشان‌دهنده این واقعیت است که بانک‌ها با جذابیت و سود بالا تقریبا تمام نقدینگی افزایش یافته را جذب کرده‌اند و بانک‌های خصوصی در این زمینه بیش از سایر بانک‌ها موفق بوده‌اند.
سرمایه‌گذاری بلندمدت که در دوسال اخیر به سپرده یک‌ساله با نرخ سود 20درصدی محدود شده در یک‌سال اخیر با 35درصد رشد مواجه شده و به رقم قابل توجه 371هزارمیلیارد تومان رسیده و جالب این است که مانده سپرده بلندمدت در دوماه اول سال94 نیز 9درصد رشد کرده و درهمین دوماه 31هزارمیلیارد تومان بیشتر شده است. گزارش ماهانه پولی و بانکی بانک مرکزی در اردیبهشت 94 نشان می‌دهد سپرده کوتاه‌مدت که حساب‌های روزشمار از یک تا زیر یک‌سال را شامل می‌شود، نیز با رشد 12درصدی در یک‌سال اخیر همراه بوده و حجم آن به 268هزارمیلیارد تومان رسیده است.
این موضوع نشان‌دهنده تمایل شدید مردم به حساب سرمایه‌گذاری بلندمدت یا سپرده یک‌ساله با سود 20درصد است و از آنجا که نرخ سکه و طلا و ارز در یک‌سال اخیر تقریبا ثابت بوده، مردم تمایل به سپرده‌گذاری یک‌ساله با سود 20درصد داشته‌اند. نکته مهم این است که باوجود رشد 9درصدی سپرده یک‌ساله در دوماه اول سال94، سپرده کوتاه‌مدت زیر یک‌سال با کاهش و رشد منفی همراه بوده و مانده آن نسبت به اسفند 93 اندکی کاهش یافته است.
رقم مانده سپرده کوتاه‌مدت زیر یک‌سال از 141هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت 92 به 268هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت 94 رسیده وطی این دوسال 127هزارمیلیارد تومان بیشتر شده است.
اما رقم مانده سپرده بلندمدت و حداقل یک‌سال، از 177هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت 92 به 371هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت 94 رسیده و طی این دوسال 194هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
شاخص مهم نقدینگی کشور در اردیبهشت‌ماه 1394 از مرز 800هزارمیلیارد تومان گذشت. این شاخص در اسفند 93 به 782هزارمیلیارد تومان رسید و در دوماه اول سال94 به میزان 18هزارمیلیارد تومان بیشتر شد و ظرف دوماه 2.3درصد رشد کرد.
افزایش سهم بانک‌های غیردولتی
به 62 درصد تسهیلات بانک‌ها
بررسی ترکیب و اجزای تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور در اردیبهشت 94 نشان می‌دهد که بانک‌های غیردولتی با سهم بیش از 62درصدی، بیشترین سهم را در پرداخت تسهیلات به مردم داشته‌اند و بعد از آنها بانک‌های تخصصی با نزدیک به 23درصد و بانک‌های تجاری دولتی با نزدیک به 15درصد از کل تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
عملکرد شاخص‌های پولی و بانکی در اردیبهشت 94 نشان می‌دهد که مانده تسهیلات بانک‌های غیردولتی با 376هزارمیلیارد تومان نسبت به رقم سال92 به میزان نزدیک به 18درصد رشد داشته است و از رقم 215هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال92 به 376هزارمیلیارد تومان در سال93 رسیده و 161هزارمیلیارد تومان افزایش یافته و سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل تسهیلات نیز از 54درصد در سال92 به 62درصد در سال94 رسیده است.
به عبارت دیگر، سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل تسهیلات بانک‌ها 8واحد درصد بیشتر شده است.
گزیده آمارهای ماهانه بخش پولی و بانکی که به تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده، نشان می‌دهد که رقم مانده تسهیلات بانک‌های تخصصی از 124هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال92 به 162هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال94 رسیده و طی دوسال به میزان 38هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
به عبارت دیگر، سهم بانک‌های تخصصی نیز از کل تسهیلات شبکه بانکی از 27درصد در سال92 به 23درصد در سال94 رسیده و در نتیجه به میزان 4.5واحد درصد کاهش یافته است. مانده تسهیلات بانک‌های تجاری دولتی نیز از 77هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال92 به 96هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال94 رسیده و بیش از 19هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است. سهم بانک‌های تجاری دولتی از تسهیلات بانک‌ها نیز از 18.5درصد در سال92 به زیر 15درصد در سال94 کاهش یافته، 3.6درصد کمتر شده است.
این آمارها نشان‌دهنده این واقعیت است که سهم بانک‌های غیر دولتی و موسسات اعتباری از کل مانده تسهیلات بانک‌ها درحال افزایش و سهم بانک‌های تجاری دولتی و تخصصی درحال کاهش است.
سهم 59 درصدی بانک‌های خصوصی از تسهیلات در اسفند 93
بررسی ترکیب و اجزای تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور در سال1393 نشان می‌دهد که بانک‌های غیردولتی با سهم 59درصدی، بیشترین سهم را در پرداخت تسهیلات به مردم داشته‌اند و بعد از آنها بانک‌های تخصصی با 25.8درصد و بانک‌های تجاری دولتی با سهم 15.1درصد از کل تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
عملکرد شاخص‌های پولی و بانکی در سال1393 نشان می‌دهد که مانده تسهیلات بانک‌های غیردولتی با 368هزارمیلیارد تومان در پایان سال93 نسبت به رقم سال92 به میزان 19درصد رشد داشته است و از رقم 309هزارمیلیارد تومان در سال92 به 368هزارمیلیارد تومان در سال93 رسیده و 59هزارمیلیارد تومان افزایش یافته و سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل تسهیلات نیز از 57.7درصد در سال92 به 59درصد در سال93 رسیده است.
به عبارت دیگر، سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل تسهیلات بانک‌ها 1.3واحد درصد بیشتر شده است.
گزیده آمارهای ماهانه بخش پولی و بانکی در پایان سال1393 که به تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده، نشان می‌دهد که رقم مانده تسهیلات بانک‌های تخصصی از 140هزارمیلیارد تومان در سال92 به 161هزارمیلیارد تومان در سال93 رسیده و طی یک‌سال به میزان 21هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
به عبارت دیگر، سهم بانک‌های تخصصی نیز از کل تسهیلات شبکه بانکی از 26.3درصد در سال92 به 25.8درصد در سال93 رسیده و در نتیجه به میزان 0.5واحد درصد کاهش یافته است. مانده تسهیلات بانک‌های تجاری دولتی نیز از 84هزارمیلیارد تومان در سال92 به 94هزارمیلیارد تومان در سال93 رسیده و بیش از 10هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
این آمارها نشان‌دهنده این واقعیت است که سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل مانده تسهیلات بانک‌ها درحال افزایش و سهم بانک‌های تجاری دولتی و تخصصی درحال کاهش است.
از سوی دیگر، سهم بانک‌های تجاری دولتی از کل تسهیلات بانک‌ها از 15.8درصد در سال92 به 15.1درصد در سال93 رسیده است و 0.7واحد درصد کمتر شده است.
این آمارها نشان‌دهنده این واقعیت است که سهم بانک‌های غیر دولتی و موسسات اعتباری از کل مانده تسهیلات بانک‌ها درحال افزایش و سهم بانک‌های تجاری دولتی و تخصصی درحال کاهش است.
