دنبال خرید هواپیما از خانواده روس‌ها نباشیم
علیرضا شیرزاد کارشناس صنعت هواپیمایی: زیرساخت‌های لازم برای نگهداری و نیروی آموزش دیده برای پرواز سوخو در ایران را نداریم
گروه حمل‌و‌نقل وخودرو سارا جنگروی
«سوخو سوپر جت» اسمی که به تازگی بر سر زبان‌ها افتاده، واج آرایی این کلمه شبیه آنتونف و توپولف نیست، اما از خاندان روس‌هاست، هواپیمایی که به گفته معاون علمی رییس‌جمهور در حاشیه بازدید از نمایشگاه هوایی ماسک 2015 در مسکو هواپیمایی فوق‌العاده است. به گفته سورنا ستاری این هواپیما توسط یک کنسرسیوم بین‌المللی ساخته می‌شود و 80درصد قطعات آن غربی و غیرروسی است. نکته قابل تامل در گفته‌های سورنا ستاری، تاکید بر غیرروسی و غربی بودن 80درصد قطعات هواپیمای سوپرجت 100 روسی است؛ به هر حال اگر قرار است هواپیمای روسی خریداری شود پس اصرار بر غربی بودن قطعات یک هواپیمای روسی چه معنایی دارد؟ آیا این امر منطقی است که در شرایط ارائه بسته‌های پیشنهادی کمپانی‌های اصلی و بزرگ تولید‌کننده‌های هواپیما، به سراغ کمپانی‌های کپی‌کار روسی برویم و بازار آنها را گرم کنیم؟
گفتنی است هیچ یک از شرکت‌های هواپیمایی تا به حال برای خرید این هواپیما اظهار آمادگی نکرده‌اند گذشته از تمامی این صحبت‌ها آیا دیدار مشاور علمی ریاست‌جمهوری از این نمایشگاه و استقبال از خرید این هواپیما برای مشروعیت بخشیدن به پرواز هواپیمای روس در اقلیم خشک ایران کافی است؟
مشاور علمی ریاست‌جمهوری در ادامه سخنان خود در نمایشگاه روسیه به برنامه‌ریزی برای خرید این هواپیما اشاره کرده و گفته است: این هواپیما با همکاری ایرباس و بوئینگ ساخته می‌شود و شرکت‌های هواپیمایی ایران برای در اختیار گرفتن این هواپیما علاقه‌مند هستند زیرا هزینه‌های آن بسیار پایین است و ما ایرباس در این اندازه 100 نفره نداریم؛ با توجه به شباهت‌های سوپرجت 100 با ایرباس مشکلی در تعمیر و نگهداری این هواپیما نخواهد بود. تا به این قسمت از سخنان مشاور علمی رییس‌جمهوری همه‌چیز خوب بوده و منطقی به نظر می‌رسد، اما گاه لازم است افکار عمومی را که حافظه ضعیفی دارد متوجه موضوعاتی کرد که در سالیان گذشته از همین نواحی آسیب‌دیده است، «تعادل» پیش از این و در زمان ریاست علیرضا جهانگیریان در سازمان هواپیمایی کشوری خبر خرید هواپیماهای روس را منتشر کرده و گزارشی به این مناسبت در این صفحه نگاشته بود، که روز بعد تکذیبیه این خبر از سوی سازمان هواپیمایی کشوری صادر شد.
از سوی دیگر باید گفت این اظهارنظر معاون علمی رییس‌جمهور در حالی مطرح می‌شود که موضوع تعمیر و نگهداری، خلبان پرواز، آموزش و تامین قطعه در هر برند و حتی تایپ هواپیما با برند دیگر متفاوت است و تجهیزات خاص و آموزش‌های مخصوص به خود را می‌طلبد؛ قطعا شرایط تعمیر و نگهداری ایرباس با سوخو متفاوت خواهد بود.
با حسین گروسی نماینده مجلس در کمیسیون صنایع تماس می‌گیرم و موضوع را مطرح می‌کنم، وی بر این باور است که بهتر است هواپیماهای ایرباس و بوئینگ خریداری کنیم و با این لفظ که خرید هواپیمای سوخوی روس شوخی است به مکالمه پایان می‌دهد.
کلید واژه «فهرست سانحه‌های هوایی» را در گوگل جست‌وجو می‌کنم، خواندنی‌ها را می‌خوانم و بعد به قسمت آمار رجوع می‌کنم جالب است، نه جالب نیست جانکاه است بر اساس آمار شبکه ایمنی هوانوردی ایران، بر اساس آمار شبکه ایمنی هوانوردی ایران، یک هزار و ۵۳۰ سانحه هوایی در میان هواپیماهای ایران رخ داده است که بین 50 تا 70سانحه آن مرگبار بوده‌اند. ۴۰ حادثه هوایی از سال ۱۹۴۴ میلادی تا انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ ثبت شده است پس از انقلاب سال ۱۳۵۷، بیش از هزار و ۴۰۰ صد نفر جان خود را در سوانح هوایی ایران از دست داده‌اند، سانحه آنتونف و توپولف در زمره فهرست سانحه‌های هوایی مهم ایران پس از انقلاب بوده است. امروز از حادثه آنتونف یک سال و از حادثه توپولف 6 سال می‌گذرد، یک سرچ کوچک در دنیای مجازی کافی است تا حوادث هوایی مختلفی که با هواپیماهای روس در ایران اتفاق افتاده را از نظر بگذرانید، حادثه آنتونف داغ تازه‌تری دارد چرا که از زمان وقوع آن تنها یک سال می‌گذرد و افکار عمومی از آن به اندازه حادثه توپولف فاصله نگرفته‌اند. همچنین در سالگرد سقوط آنتونف گزارش کاملی در این رابطه نگاشته شد.
اما حادثه توپولف کاسپین در روستای فارسیان قزوین و کشته شدن حدود 170سرنشین این هواپیما، سانحه توپولف تابان در فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد مشهد و آتش گرفتن هواپیما و سانحه سقوط توپولف حامل رییس‌جمهور لهستان که منجر به جان باختن وی و همراهانش شد، زمینه را برای بسته شدن پرونده توپولف‌های 154 روسی در ناوگان هوایی ایران فراهم کرد و پس از آن این رسانه‌ها بودند که با ارائه تحلیل‌ها، گزارش‌ها و مصاحبه‌های کارشناسی دقیق، به پرواز این هواپیماهای روسی در آسمان ایران خاتمه دادند.
در سخت‌ترین سانحه این هواپیما در ایران، توپولف کاسپین ساعت 11:45 صبح 24 تیر 1388، 16 دقیقه پس از برخاستن در بین روستاهای فارسیان و جنت‌آباد در بخش مرکزی قزوین دچار سانحه شد و همه 153 مسافر آن به همراه 15 خدمه پرواز کشته شدند؛ شدت حادثه به حدی بود که 6هکتار از اراضی زراعی این منطفه نیز دچار حریق شده و در محل برخورد هواپیما با زمین گودال عظیمی به قطر 60 تا 70 متر ایجاد شد.
ارزان بودن سوخو سبب تمایل خرید
با علیرضا شیرزاد کارشناس صنعت هواپیمایی در مورد خرید سوخو به گفت‌وگو می‌نشینم وی سخنان خود را اینگونه آغاز می‌کند:
فعلا هیچ‌کدام از شرکت‌های هواپیمایی صحبتی مبنی‌بر خرید هواپیمای سوخو را مطرح نکرده‌اند، در حالی که سورنا ستاری معاون علمی رییس‌جمهور گفته که ایران قصد خرید این هواپیما را دارد و ایرلاین‌ها هم به این موضوع تمایل دارند، اما سوخوی سوپرجت، یک هواپیمایی که با تکنولوژی روس ساخته شده و ارزشی حدود 30میلیون دلار را داراست و در مقابل رقیب فرانسوی‌اش ایرباس 320 که حدود 80 تا 90میلیون دلار ارزش دارد، یعنی سوخو یک‌سوم رقیب فرانسوی‌اش ارزش دارد.
بخش عمده سفارش سوخو تنها در روسیه
حال «سوخو سوپرجت 100» که تا به حال سفارشی حدود 100فروند را داشته است، بخش عمده این سفارش در روسیه بوده است. سوخو هواپیمایی است که در نمایشگاه هوایی در اندونزی و طی تست پروازی‌اش با اصابت به کوه سقوط می‌کند.هواپیمایی که گفته می‌شود براساس استانداردهای اروپایی ساخته شده است اما در حقیقت مشخص نیست که این هواپیما مثل بقیه هواپیماهای روس که برای اقلیم سردسیری اروپا و روسیه ساخته شده‌اند بتواند در آب و هوای گرم و خشک کشور دوام بیاورد و سقوط نکند.
پیش از این در سال1388 پرواز شماره۷۹۰۸ هواپیمایی کاسپین یک پرواز تجاری متعلق به هواپیمایی کاسپین بود که از فرودگاه امام خمینی تهران به مقصد ایروان در حال پرواز بود و در ساعت 11:45 قبل‌ازظهر روز چهارشنبه ۲۴تیر ۱۳۸۸ در حوالی قزوین بین روستاهای فارسیان و جنت‌آباد در بخش مرکزی قزوین دچار نقص فنی شد و سقوط کرد. در این سانحه همه ۱۶۸سرنشین هواپیما شامل ۱۵۳مسافر و ۱۵خدمه آن جان باختند.
یکی از دلایل سقوط این هواپیما در آن تاریخ گرم بودن هوا و داغ شدن و گیرپاژ کردن موتور بود.
زیرساخت نگهداری هواپیمای روس؟
در ادامه شیرزاد دوباره به بحث سوپرجت سوخو بازگشت و گفت: این هواپیما قیمت ارزانی به نسبت هواپیماهای دیگر دارد و برای همین هم خیلی‌ها وسوسه خریدش را دارند، اما در درازمدت اگر بخواهیم به موضوع نگاه کنیم به این شکل است که اگر این هواپیما وارد کشور شود ما به هیچ عنوان زیرساخت نگهداری از این هواپیما اعم از «تعمیرات، قطعات، داشتن آشنایی تیم تعمیرات هواپیما با این نوع هواپیما، داشتن آشنایی کادر پرواز ایرانی برای پرواز با این هواپیما» را نداریم که 2مورد آخر باید آموزش‌های لازم را برای حفاظت از هواپیما و پرواز با هواپیما ببینند که این مهم مستلزم هزینه است، تعمیرکار هواپیما باید به روسیه اعزام و آموزش ببینند که روسیه هم هیچگاه این آموزش را در اختیار کادر پروازی ایرانی قرار نمی‌دهد، همانطور که در مورد توپولف‌ها هم به کشور ما سرویس ندادند و در آن دوران مجبور بودیم خودمان یک‌سری کارها را انجام دهیم و برای یک‌سری سرویس‌های دیگر مجبور بودیم هواپیما را به روسیه اعزام کنیم که این اعزام هم هزینه‌هایی را در برداشت، اعم از زمین‌گیری هواپیما و هزینه تعمیر در روسیه. بنابراین باید گفت نخستین مشکل موجود برای خرید این هواپیما نداشتن زیرساخت لازم برای نگهداری‌اش است، دومین مساله آموزش نیروهای متخصص لازم برای پرواز با این هواپیما اعم از خلبان و کمک‌خلبان است که باید هزینه‌یی چندمیلیون دلاری را متقبل شده و آن نیروها را به روسیه اعزام کنیم، مورد بعدی و مهم‌ترین موضوع این است که آیا اصلا این هواپیما با اقلیم ایران سازگار است یا نه؟ چون تمام تولیدات هواپیماهای روس با توجه به آب و هوای سرد ساخته می‌شود و در هوای گرم دچار مشکلات جدی می‌شوند.
اقلیم ایران و سقوط هواپیما
حتی هواپیماهای بوئینگ و ایرباس داخل کشور گاهی اوقات با اقلیم گرم ایران دچار مشکل می‌شوند، و مجبور می‌شوند برای حل این مشکلات وزن هواپیما را کم کنند، مسافران را کم کنند تا هواپیما بتواند پرواز کند، حال در نظر بگیرید هواپیمای روسی که به ذات خود و براساس اقلیم هوایی سردسیر روسیه ساخته می‌شود در ایران چه مشکلاتی خواهد داشت؟
اما نکته مهم که در مورد این هواپیما وجود دارد، این است که می‌گویند این هواپیما، هواپیمای خوبی است، بسیارخب ما نیز قبول می‌کنیم، اما اگر این هواپیما خوب است چرا شرکت‌های هواپیمایی صاحبنام دنیا تا به حال برای خریدش سفارشی نداده‌اند؟ شرکت‌هایی از قبیل هواپیمایی امارات، قطر ایرویز، لوفتهانزا، ترکیش ایرویز، بریتیش ایرویز، هواپیمایی سنگاپور تا به حال سفارش سوخو سوپرجت داشته‌اند؟ خیر، سفارش‌دهنده عمده این هواپیما کیست؟ هواپیمایی ایر فلوت روسیه است که تا به حال 30فروند از این هواپیما را دریافت کرده که از این 30فروند تا به حال چند فروند حادثه داشته است.
سوخو مشتری بین‌المللی ندارد
این هواپیما مشتری بین‌المللی ندارد و در اینجا مساله این است که چرا باید هواپیمایی را خریداری کنیم که تعدادش محدود است و اگر در آینده‌یی دور و به فرض محال تحریم شویم، با توجه به اینکه از این نوع هواپیما 100فروند بیشتر در دنیا نیست نخواهیم توانست قطعات این هواپیما را تهیه کنیم.
باید هواپیمایی را خریداری کنیم که به تعداد زیاد در دنیا تولید شده و در آینده با مشکل تامین قطعاتش مواجه نشویم، زمانی که ایرباس و بوئینگ بخریم از این نوع هواپیما حدود 20هزار فروند ساخته شده و آنقدر در دنیا پیدا می‌شود که اگر زمانی با مشکل قطعه مواجه شدیم بتوانیم نیاز خود را مرتفع کنیم. در واقع باید گفت دلیل اول و مهم‌ترین موضوعی که باعث شده به سمت خرید این هواپیما برویم ارزان‌قیمت بودن این هواپیماست در حالی که ما توجه نمی‌کنیم که در درازمدت نگهداری و هزینه‌های این هواپیما چندین برابر خرید ایرباس و بوئینگ می‌شود.
فراموش نکنیم که توپولف‌ها اجازه پرواز به اروپا را نداشتند و ما آمدیم این اجازه را برایشان صادر کردیم، باید این نکته را گوشزد کنیم که خرید این هواپیما شاید در نگاه اول به‌صرفه بیاید ولی در درازمدت هزینه‌های این هواپیما از بوئینگ و ایرباس خیلی بیشتر خواهد شد؛ اگر نگاهی میکروسکوپی هم به این نوع هواپیما داشته باشیم، مصرف سوخت بالایی دارد. لازم به ذکر است که این هواپیما هواپیمایی شیک و مجلل است ولی ظاهر خوب دلیل بر کارآمد بودنش در ایران نیست.
