خصولتی‌ها و اخلال در کارکرد داروخانه‌ها
نگاه سودمحورانه دولت قبلی آسیب‌های جدی به صنعت دارویی کشور وارد کرده است
گروه غذا و دارو سپیده پیری
پنجم شهریور سالروز تولد محمد زکریای رازی فیلسوف و دانشمند بزرگ ایرانی، فرصتی برای گرامیداشت داروسازان و فعالان این حوزه است. هر چند که این روزها همه یک پا زکریای رازی شده‌ایم و به محض آن که کوچک‌ترین دردی احساس می‌کنیم سری به داروخانه منزل می‌زنیم و با کمترین توجه نسبت به تاریخ و نوع دارو به نیت شفا اقدام به خوددرمانی می‌کنیم. شاید اگر از عواقب کارمان و هزینه‌های پیش‌بینی نشده‌یی که بعد‌ها در پی دارد آگاه بودیم زمان و هزینه خود را به‌جای خوددرمانی خرج خودمراقبتی کرده و داروخانه منزل را پاک‌سازی می‌کردیم. در اینجا باید تلنگری به سازمان‌های متولی در آگاهی‌بخشی به جامعه و پیشگیری از خوددرمانی زد. یکی از این سازمان‌ها وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
15درصد اقتصاد سلامت در دست داروسازان
سیدحسن هاشمی وزیر بهداشت نقش داروسازان در اقتصاد سلامت و در بازار 80میلیاردی آن را حدود 15درصد اعلام کرده است. به گفته وی ایران در حوزه دارو توانمندی‌های زیادی دارد، چراکه حدود 96درصد داروها در کشور تولید می‌شود، البته بدون درنظر گرفتن مواد اولیه وارداتی برای برخی داروها، تولید خالص دارو در کشور بیش از 50درصد است. هم‌اکنون تعداد داروسازان 18هزار نفر است، یعنی کمتر از 5درصد جامعه پزشکی، اما وزیر بهداشت معتقد است تاثیر آنها در نظام سلامت، اقتصاد و خودکفایی کشور بسیار بیشتر از این جمعیت است، چراکه حدود 50درصد دانشمندان کشور در حوزه علوم پزشکی را داروسازان تشکیل می‌دهند و این عملکرد قابل‌قبول فعالان این عرصه را نشان می‌دهد.
22داروساز به‌ازای هر صد هزار نفر
رسول دیناروند رییس سازمان غذا و دارو در چهاردهمین همایش سالانه انجمن علمی داروسازان کشور به سهم داروسازان در حوزه سلامت اشاره کرد و گفت: «در ایران به‌ازای هر صد هزار نفر 22داروساز و 13داروخانه وجود دارد.» این آمار نشان می‌دهد که با میانگین بین‌المللی فاصله داریم. اما دیناروند هدف‌گذاری خود را در سال1404 به ازای هر هزار ایرانی 32داروساز و 18داروخانه قرار داده، رییس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی هم امیدوار به تحقق این هدف‌گذاری است اما مشکل اساسی را در نداشتن رویکرد اقتصادی داروخانه‌ها می‌بیند که اقتصاد دارو را با مشکل مواجه کرده است. او علت این پدیده را دخالت شبه‌دولتی‌ها در واردات و توزیع داروهای اساسی و گران‌قیمت می‌داند چراکه بیش از 50درصد داروخانه‌ها به دست خصولتی‌ها اداره می‌شود و سایر داروخانه‌ها از این مزیت بی‌بهره هستند.
نجفی عرب رییس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی به «تعادل» گفت: «به لحاظ ارزش 60درصد داروهای موردنیاز در داخل تولید می‌شود اما از نظر کمی این رقم به بیش از 90درصد می‌رسد.»
عقب‌ماندگی در صنعت دارویی
از وی درباره قاچاق دارو پرسیدیم. او معتقد است قاچاق این کالا در مقایسه با سایر کالاها بسیار کمتر است و تنها تعدادی از داروهای گران‌قیمت قاچاق می‌شوند. او می‌گوید یارانه برای تولید‌کنندگان و وارد‌کنندگان دارو درنظر گرفته نمی‌شود، بلکه از طریق بیمه‌ها به‌صورت مستقیم به مصرف‌کنندگان تعلق می‌گیرد. نجفی عرب از میزان و کیفیت خدمات‌دهی بیمه‌ها در حوزه دارو رضایت دارد و معتقد است مردم با مشکل جدی رو به رو نیستند و اکثر داروهای اساسی و موردنیاز بیماران زیر چتر حمایتی بیمه‌ها قرار دارد. طی 7سال گذشته در برخی بخش‌های تولید داروهای بایو تکنولوژی بسیار رشد داشته‌ایم تا جایی که حدود 30قلم از این نوع دارو در داخل کشور تولید می‌شود. اما به گفته او صنایع دارویی کشور که بخش عمده‌یی از آن دراختیار بانک ملی، سازمان تامین‌اجتماعی و ستاد اجرایی فرمان امام(ره) است بسیار کند حرکت کرده‌ایم و نتوانسته‌ایم با توسعه تکنولوژی جهانی هم‌راستا باشیم. عقب‌ماندگی در این حوزه ما را از سایر کشورهای رقیب مانند ترکیه دور نگه داشت درحالی که سطح کیفی کارخانه‌های ما از آنان بالاتر بود. نجفی دلیل این ناکامی را تغییرات مدیریتی در دولت قبلی می‌داند و معتقد است نگاه سودمحورانه و کوتاه‌مدت آنان به صنعت دارویی، علاوه بر عقب‌ماندگی این حوزه آسیب‌های جدی بر کشور وارد کرد.
70 درصد صنعت دارو در دست خصولتی‌ها
از رییس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی درباره راه‌حل این عقب‌ماندگی پرسدیم که این‌گونه پاسخ داد: «آنچه می‌تواند مشکلات صنعت دارویی کشور را مرتفع کند توجه جدی به خصوصی‌سازی در این عرصه است درحالی که تاکنون شاهد جدی گرفتن خصوصی‌سازی ازسوی مسوولان نبوده‌ایم بلکه این بخش از جایی کنده و به بخش دیگری واگذار شده است. به‌عبارت دیگر می‌توان گفت 70درصد تولید و توزیع صنعت دارویی کشور دراختیار خصولتی‌هاست. همچنین 50درصد توزیع داروخانه‌ها دراختیار شبه‌دولتی‌ها، دولت، بیمارستان‌های دولتی، گروه 13آبان و هلال‌احمر قرار دارد.» این‌گونه که به‌نظر می‌رسد صنعت دارویی کشور نیازمند بازنگری جدی است تا نگاه متفاوتی بر این بخش حاکم شود. دوران پس از تحریم فرصت خوبی است تا با مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فضای رقابتی در صنعت دارویی به‌وجود بیاید. نجفی از تاکید و نگاه مثبت وزیر بهداشت می‌گوید که باید تولید و توزیع دارو از دست شبه‌دولتیان خارج و به بخش خصوصی وارد شود. البته تحقق این امر مستلزم وجود اراده قوی و هماهنگی در سطح ملی است. بدون تردید همه آحاد جامعه از توانمندی‌های بخش خصوصی بهره‌مند خواهند شد.
12هزار میلیارد تومان درآمد صنعت دارویی
رییس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی درآمد صنعت دارویی در سطح مصرف گذشته در سال گذشته را 12هزار میلیارد تومان اعلام کرد که بیش از 50درصد این رقم دراختیار بخش شبه‌دولتی‌ها قرار گرفته است. حضور پررنگ شبه‌دولتی‌ها در حوزه داروخانه‌یی باعث شده تا این بخش کارکرد اقتصادی خود را از دست بدهد. به گفته وی در برنامه ششم تمهیداتی اندیشیده شده تا فضای اقتصادی داروخانه‌ها بهبود یابد. ازسوی دیگر رییس سازمان غذا و دارو در رابطه با فرصت‌های شغلی داروسازان اعلام کرد: یک‌سوم داروسازان در خارج از خدمات دارویی و در حوزه‌های نظارتی، علمی، تحقیقاتی و فنی حاضر هستند و دوسوم فارغ‌التحصیلان این رشته خدمات دارویی ارائه می‌دهند، بنابراین لازم است فرصت‌های شغلی بیشتری برای داروسازان ایجاد شود. اگر 10سال پیش 80درصد داروسازان خدمات دارویی ارائه می‌کردند، امروز این میزان به 67درصد رسیده اما بهبود این شرایط امکان‌پذیر است. نجفی راهکاری در این زمینه ارائه می‌کند. به عقیده وی داروسازان باید در دوره 6ساله آموزش با گرایش‌های مختلف تربیت شوند تا بتوانند خدمات دقیق و کاربردی به جامعه ارایه کنند درحالی که اکنون چنین سیستمی موردتوجه آموزش عالی نیست.
