اختلال تیک چیست و چه چیزهایی آن را تشدید می‌کند؟

امین ماهورام، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با اشاره به اینکه تیک با نشانه‌های مختلفی بروز می‌کند، اظهار کرد: مثلاً برخی گردن خود را تکان می‌دهند یا شانه‌های خود را بالا می‌اندازند و یا اینکه صدای خاصی از خود درمی‌آورند.

به گزارش ایسنا، وی تاکید کرد: تیک عمومأ یک اختلال خطرناک در نظر گرفته نمی‌شود و احتمال زیادی دارد که با گذشت زمان برطرف شود.

او در تعریف کلی اختلال تیک، توضیح داد: در واقع به حرکات سریع، تکراری و نیمه ارادی تا غیرارادی ماهیچه‌های بدن تیک گفته می‌شود، که در هر سنی ممکن است دیده شود، اما معمولاً در کودکی شروع می‌شود. شروع تیک می‌تواند از سن پنج سالگی باشد ضمن اینکه برخی افراد با تیک‌های صوتی مواجه هستند؛ برای مثال به طور غیر قابل کنترلی گلوی خود را صاف می‌کنند.

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، افزود: حرکات تیک می‌توانند طی خواب شبانه نیز ادامه داشته باشد، همچنین این نشانه‌ها در بازه‌های زمانی مختلف شدید یا خفیف هستند.

او درباره علت تیک در بدن توضیحاتی داد و افزود: علت دقیق تیک هنوز مشخص نیست، با این حال به نظر می‌رسد که این عارضه به دلیل تغییراتی در مغز که حرکت را کنترل می‌کنند ایجاد می‌شود.

وی اضافه کرد: ژنتیک نیز در بروز تیک نقش دارد. افرادی که یکی از اعضای خانواده آنها به این اختلال مبتلا هستند، بیشتر در معرض آن قرار دارند.

بیش‌فعالی یا نقص توجه (ADHD)، اختلال وسواس فکری یا عملی (OCD)، مصرف موادی مانند کوکائین یا آمفتامین‌ها، آسیب‌های سر، سکته، عمل‌های جراحی و برخی عفونت‌ها از جمله موارد اثرگذار در ایجاد تیک است که این عضو هیئت علمی دانشگاه به آن اشاره کرد.

وی گفت: فاکتورهایی مانند استرس و اضطراب علائم تیک را تشدید می‌کنند ولی نقش علیتی در بروز تیک ندارند و عامل بوجود آورنده‌ تیک محسوب نمی‌شوند.

به گفته ماهورام، اختلال تیک گذرا یا موقت بیشتر از یکسال طول نمی‌کشد و مطالعات گوناگون شیوعی تا حدود ۲۰ درصد در بین کودکان در سال‌های ابتدایی مدرسه را برای آن در نظر گرفته‌اند. تیک مزمن نیز بیشتر از یکسال طول می‌کشد.

وی توضیح داد: تیک حرکتی، این اختلال در حرکات فرد دیده می‌شود، از رایج‌ترین آنها می‌توان به پلک زدن، چروک کردن و خاراندن بینی و تکان دادن سر اشاره کرد. در تیک‌های صوتی نیز فرد صداهای خاصی مانند زمزمه یا پاک کردن گلو را تولید می‌کند.

این عضو هیات علمی دانشگاه درباره سایر تیک‌ها نیز توضیحاتی داد و افزود: به طور مثال در تیک ساده یک ناحیه از بدن درگیر است که از رایج‌ترین آنها می‌توان به پلک زدن مکرر اشاره کرد. در تیک‌های پیچیده چندین قسمت بدن درگیر می‌شوند و اگر به آنها توجه کنید متوجه الگوی حرکات خواهید شد؛ مثلاً ممکن است فرد بازوی خود را تکان دهد و سپس سر خود را بالا و پایین کند.

وی در پاسخ به این سوال که تشخیص اختلال تیک چگونه است؟ ادامه داد: روانپزشک یا پزشک عمومی با بررسی علامت‌ها می‌تواند این اختلال را تشخیص دهند. گاهی ممکن است برای رد سایر احتمالات، آزمایش خون و تست‌های تصویربرداری نیز پیشنهاد شود.

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، افزود: معمولا فاکتورهایی مثل سن شروع اختلال، مدت زمان آن، شدت علائم، نوع اختلال (حرکتی یا صوتی) در تشخیص اختلال تیک مورد توجه است.

اختلال تیک چطور درمان می‌شود؟

ماهورام با اشاره به اینکه اگر این تیک‌ها خفیف باشند و مشکل خاصی ایجاد نکنند، احتیاج به دارو ندارند، گفت: می‌توان با کنترل عواملی مانند اضطراب و استرس تا حدودی بروز تیک را کنترل کرد، تیک در بسیاری از مواقع همانگونه که خودبه‌خود پدید می‌آید خودبه‌خود هم از بین می‌رود.

وی با بیان اینکه پزشکان متخصص از تکنیک‌هایی برای درمان اختلال تیک استفاده می‌کنند، ادامه داد: گاهی پزشک از بیمار می‌خواهد تا هنگام بروز این عارضه از یک حرکت دیگر به صورت عمدی استفاده کند؛ مثلاً اگر تیک حرکت دادن دست را دارد به جای آن حرکت دیگری را انجام دهد. با ادامه این روش، میزان بروز تیک کاهش می‌یابد. گاهی پزشک به بیمار مهارت‌هایی را آموزش می‌دهد که بتواند احساسات، افکار و رفتار خود را کنترل کند. به این ترتیب مشکلاتی مانند استرس و اضطراب که عامل تشدید تیک هستند کاهش می‌یابند.

این عضو هیات علمی دانشگاه، ادامه داد: دارو درمانی نیز می‌تواند مورد توجه پزشکان قرار گیرد. چنانچه تیک باعث ایجاد ناراحتی در فرد شده باشد یا روی عملکرد تحصیلی، شغلی و اجتماعی او تأثیر منفی گذاشته باشد، لازم است که از دارو بهره برد تا علائم با سرعت بیشتری کاهش یابند.

وی هشدار داد: اگر چندین نوع تیک حرکتی و صوتی را تجربه می‌کنید، تیک به صورت مداوم و آزار دهنده تکرار می‌شود و انجام امور روزمره برای شما مشکل شده، لازم است که به روانپزشک مراجعه کنید.