مبناي محاسبه سنوات و اضافه‌كاري چيست؟
آرمين خوشوقتي (كارشناس ارشد حقوق و روابط كار) در ارتباط با دغدغه‌هاي مزدي كارگران به خبرنگار ايلنا گفت: يكي از چالش‌هاي جدي كارگران در سال‌هاي اخير اين بوده كه در كارگاه‌هاي مشمولِ طرح طبقه‌بندي مشاغل، مبناي پرداختِ مزاياي مزدي هميشه حقوق پايه يا مزد مبنا بوده است. در تبصره دو ماده ۳۶ قانون كار اينگونه آمده است كه «در كارگاه‌هايي كه طرح طبقه‌بندي مشاغل به اجرا درآمده است، مزد گروه و پايه، مزد مبنا را تشكيل مي‌دهد». اين بند از قانون، مزد مبنا را تعريف كرده اما به هيچ‌وجه نگفته در كارگاه‌هاي مشمول طرح طبقه‌بندي، مزد يعني مزد مبنا.
آرمين خوشوقتي (كارشناس ارشد حقوق و روابط كار) در ارتباط با دغدغه‌هاي مزدي كارگران به خبرنگار ايلنا گفت: يكي از چالش‌هاي جدي كارگران در سال‌هاي اخير اين بوده كه در كارگاه‌هاي مشمولِ طرح طبقه‌بندي مشاغل، مبناي پرداختِ مزاياي مزدي هميشه حقوق پايه يا مزد مبنا بوده است. در تبصره دو ماده ۳۶ قانون كار اينگونه آمده است كه «در كارگاه‌هايي كه طرح طبقه‌بندي مشاغل به اجرا درآمده است، مزد گروه و پايه، مزد مبنا را تشكيل مي‌دهد». اين بند از قانون، مزد مبنا را تعريف كرده اما به هيچ‌وجه نگفته در كارگاه‌هاي مشمول طرح طبقه‌بندي، مزد يعني مزد مبنا.
چالش بر سر «مزد مبنا» يا «مزد»
وي افزود: بنابراين براي كارگراني كه نحوه تجزيه و تحليل مفاد قانون را نمي‌دانند، اين موضوع همواره چالش‌برانگيز بوده است؛ مثلاً در بيشتر مواقع، كارفرما در محاسبه سنوات در كارگاه‌هاي مشمول طبقه‌بندي، مزد مبنا را مبناي محاسبه قرار مي‌داد، در مورد محاسبه شب‌كاري، جمعه‌كاري يا عيدي پايان سال هم به همين ترتيب.
به گفته خوشوقتي، هرچند تبصره دو ماده ۳۶ قانون كار، مزد مبنا را مزد گروه و پايه دانسته اما در هيچ كجاي قانون گفته نشده كه مبناي محاسبه عيدي و سنوات و شب‌كاري، همين مزد مبناست. اين كارشناس حقوقي بيشتر توضيح داد: قانون كار هرجا از نحوه محاسبه عيدي و سنوات و جمعه‌كاري و ... صحبت كرده، به «مزد» اشاره كرده. بنابراين اينجا هميشه يك اختلاف نظري وجود داشت. عده‌اي مبنا را مزد مبنا قرار مي‌دهند كه اين كاملاً اشتباه است چراكه در كارگاه‌هاي مشمول طبقه‌بندي مشاغل، مزد كارگر مفهومي فراتر از مزد مبنا دارد؛ فرض كنيد در يك كارگاه مشمول، كارگري ۱۰ ميليون تومان مزد مبنا مي‌گيرد و ۲ ميليون تومان تفاوت تطبيق؛ الان مبناي محاسبه عيدي و سنوات و اضافه‌كاري و شب‌كاري اين فرد كدام است، ۱۰ ميليون تومانِ مزد مبناست يا ۱۲ ميليون تومانِ مزد؟ خوشوقتي ادامه داد: پاسخ را قانون به روشني داده است؛ در ماده ۲۴ قانون كار، مبناي سنوات، مزد تعيين شده نه مزد مبنا؛ يعني در مثال فوق، سنوات بايد بر مبناي ۱۲ ميليون تومان محاسبه شود. يا در ماده ۵۶ قانون كار در تعريفِ نوبت‌كاري و در ماده ۵۹ در تعريف اضافه‌كاري، مبناي محاسبه را مزد قرار داده‌اند؛ بنابراين مبناي محاسبه همه اين مزاياي مزدي و فوق‌العاده‌ها، «مزد» است كه معنايي فراتر از مزد مبنا دارد. در واقع مبناي محاسبه، مبلغي است كه به كارگر در ازاي انجام كار در ساعات كار پرداخت مي‌شود. او مي‌افزايد: فرض كنيد در كارگاهي مزد مبنا ۷ ميليون تومان است اما كارفرما سه ميليون مازاد بر مزد مبنا به كارگران پرداخت مي‌كند بنابراين با تعريف مزد در ماده ۳۵ قانون كار كه مي‌گويد مزد عبارت است از وجوه نقد و غيرنقد كه در ازاي كار به كارگر پرداخت مي‌شود، چون در اين كارگاه، مجموع ۷ ميليون و ۳ ميليون تومان در ازاي انجام كار به كارگر پرداخت مي‌شود لذا اين ۱۰ ميليون تومان بايد مبناي محاسبه تمام مزاياي مزدي قرار بگيرد.
دادنامه‌هاي پياپي: مبناي محاسبه «مزد» است
به گفته خوشوقتي، اين موضوع يك‌بار در دادنامه ۱۸۶ هيات عمومي ديوان عدالت اداري مورد تاكيد قرار گرفته، يك‌بار در اصلاحيه دوم دادنامه ۳۳۲۸ هيات عمومي ديوان عدالت اداري صادره در چهاردهم شهريور ۱۴۰۰ مورد تاكيد قرار گرفته و بار ديگر در دادنامه‌هاي ۲۸۳۲ تا ۲۸۳۴ ديوان عدالت مجدداً بر آن تاكيد شده است.
او اضافه مي‌كند: اخيراً در يكي ديگر از دادنامه‌هاي صادره از سوي ديوان عدالت اداري به صراحت تاكيد شده كه چون براساس ماده ۳۵ قانون كار، مزد يعني وجهي كه نقد يا غيرنقد در قبال كار به كارگر پرداخت مي‌شود بنابراين اگر كارگاهي طرح طبقه‌بندي مشاغل داشته باشد، تمام آنچه در قبال كار به كارگر پرداخت مي‌شود شامل مزد مبنا و ساير پرداخت‌هاي مبتني بر مزد، مبناي محاسبه مزاياي مزدي قرار مي‌گيرد و اگر در كارگاه طرح طبقه‌بندي مشاغل وجود ندارد، در اين صورت، مزد ثابت مبناي محاسبه مزايا و فوق‌العاده‌هاي مزدي مانند سنوات و عيدي و جمعه‌كاري است. اين كارشناس حقوقي تاكيد كرد: بنابراين اين مساله در دادنامه‌اي كه در شهريورماه ۱۴۰۲ صادر شده، مجدداً مورد تاكيد قرار گرفته و مزد را كه مفهومي فراتر از مزد مبنا دارد، مبناي محاسبه قرار داده است.
دو استثنا كارفرمايان به تعاريف قانون توجه كنند
خوشوقتي در ادامه به دو نكته اشاره كرد: نكته اول اينكه كماكان طبق تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون كار، مزاياي رفاهي و انگيزشي مثل كمك هزينه مسكن، عائله‌مندي، پاداش افزايش توليد و سود سالانه، اينها جزو مزد نيستند؛ به اين نكته بايد توجه داشت و نكته دوم اينكه، دو استثنا در اين محاسبه‌ها وجود دارد كه اولي مربوط به محاسبه بازخريد مرخصي است؛ براساس يك دادنامه، مبناي محاسبه بازخريد مرخصي، كل آن چيزي است كه در زمان اشتغال به كارگر پرداخت شده، يعني بايستي مزايا رفاهي و انگيزشي نيز مورد نظر قرار بگيرد. استثناي دوم در مورد فوق‌العاده ماموريت است كه چون در ماده ۴۶ قانون كار، مبناي محاسبه در كارگاه‌هاي داراي طرح طبقه‌بندي، مزد مبنا تعيين شده، مبناي محاسبه آن همان مزد مبنا است. اين كارشناس حقوقي در پايان گفت: اميدوارم كارفرمايان به تمايز اين تعاريف توجه داشته باشند و در محاسبه سنوات، عيدي، شب‌كاري، جمعه‌كاري و اضافه‌كاري كارگران شاغل در كارگاه، براساس الزامات قانون و دادنامه‌هاي ديوان عدالت عمل كنند و مبناي محاسبه را تمام مزد كارگر قرار دهند نه مزد مبنا؛ اگر اين مسائل مورد توجه قرار بگيرد، حق كارگران بعد از سال‌ها اشتغال در كارگاه‌ها كمتر تضييع مي‌شود.
