اقتصاد ما بر پايه دلالي است

گلي ماندگار|

اينجا خيابان رسول اكرم شهرستان ملارد است. فاصله زيادي با تهران ندارد. اما حداقل بايد يك ساعت و نيم رانندگي كنيد تا به اين بلوار معروف كه پر از بنگاه‌هاي معاملاتي ماشين است، برسيد. بیشتر اين بنگاه‌ها در اينستاگرام صفحه تبليغي دارند. اما در تبليغ‌هايشان براي اينكه مردم را به آن منطقه بكشانند و هر طور شده ماشيني به آنها بفروشند حرفي از سودهاي كلاني كه بابت ماشين‌هاي قسطي مي‌گيرند، نمي‌زنند. از بالا تا پايين بلوار هر دو طرف خيابان تقريبا هر چند مغازه يكي بنگاه ماشين است. دلالان كنار خيابان ايستاده‌اند و در حال چاني‌زني با خريدارها يا فروشنده‌هاي احتمالي هستند. اينجا همه جور ماشيني براي خريد پيدا مي‌شود از پيكان مدل ۵۷ گرفته تا تويوتا لندكروز. هر ماشيني بخواهيد با شرايطي باورنكردني به صورت اقساط به شما داده مي‌شود اما اين واژه گنگ باور نكردني است كه وقتي تبليغ‌هاي اينستاگرامي آن را مي‌بینيد بيشتر به اين فكر مي‌كنيد كه چقدر شرايط خريد اين ماشين‌ها مي‌تواند ساده باشد اما مساله اينجاست كه دوستان دلال منظورشان از باورنكردني سودهاي كلاني است كه مي‌خواهند از خريدار ماشين بگيرند.

۱۰۰ ميليون ۶ ماهه ۳۰ ميليون سود

با يكي از اين دلال‌ها وارد بحث مي‌شوم. قيمت ماشين‌ها را مي‌پرسم. ماشين‌هاي معمولي از ۲۵۰ ميليون تومان به بالا هستند پرايد مدل ۹۶، پژو ۲۰۶ مدل ۹۳ و ... او در پاسخ به اين سوال كه شرايط پرداخت قسطي پول اين ماشين‌ها چيست، مي‌گويد: «شما نزديك دوسوم مبلغ را به صورت نقد پرداخت مي‌كنيد. يعني براي خريد اين ۲۰۶ بايد ۱۵۰ ميليون پيش بدهيد و ۱۰۰ ميليون مابقي را اگر ۶ ماهه تسويه كنيد ۳۰ ميليون سود از شما گرفته مي‌شود و اگر ۱۲ ماهه باشد ۶۰ ميليون.»

او در پاسخ به اين سوال كه چنين روشي كه فرقي با نزول‌خواري دارد، مي‌افزايد: بانك‌ها هم بهره مي‌گيرند و ما هم بهره مي‌گيريم. هر كدام به روش خودمان اينكه شما فكر مي‌كنيد نزول‌خواري است تفكر اشتباه شماست. ما اينجا شرايط را براي افرادي كه نياز به ماشين دارند اما توان خريد نقدي ندارند تسهيل مي‌كنيم به همين سادگي!

اين دلال ماشين كه خودش را شهروز معرفي مي‌كند در پاسخ به اين سوال كه ماشين‌ها را با چه قيمتي مي‌خرد، مي‌گويد: براي ما اگر ماشيني زير ۳۰ ميليون تومان سود داشته باشد اصلا ارزشي ندارد. بايد خواب ماشين را هم حساب كنيم. اينكه چند روز جلوي نمايشگاه مي‌ماند تا خريدار پيدا شود و ....

اقتصاد ما بر پايه دلالي است

عليرضا صاحب يكي از اين بنگاه‌هاي ماشين در پاسخ به اين سوال كه گرفتن اين سود بالا از مردم واقعا انصاف است يا نه مي‌گويد: من به تنهايي اين كار را نمي‌كنم. اين عرف بازار است. اقتصاد كشور ما بر پايه دلالي است من اگر توليد‌كننده باشم يا ورشكسته مي‌شوم يا بايد قبل از ورشكستگي كسب و كارم را تعطيل كنم. ما هم بايد براي گذران زندگي خود كار كنيم و اين كاري است كه انتخاب كرده‌ايم. در واقع اين كاري است كه خيلي‌ها دوست دارند انجام دهند. البته همه فكر مي‌كنند دلالي كار ساده است اما اصلا اينطور نيست.

او مي‌افزايد: ما هم سختي‌هاي خودمان را داريم. بارها و بارها ضرر كرده‌ايم. ماشيني را مي‌خريم كه ماه‌ها در نمايشگاه مي‌ماند و فروش نمي‌رود. به هر حال هر كاري بالا و پايين خودش را دارد اما اينكه به چشم نزول‌خور به ما نگاه كنيد درست نيست. اين بخشي از كسب و كار ما است و قانوني نانوشته است كه تمامي بنگاه‌هاي ماشين آن را رعايت مي‌كنند.

عليرضا مي‌گويد: اگر ما اين سود را از خريدار نگيريم و او پولش را براي دريافت ماشين صفر در شركت‌ها بخواباند مدت زماني كه طول مي‌كشد تا ماشين را تحويل بگيرد تقريبا همين مقدار سود پولي است كه شركت به او نمي‌دهد. اما اينجا ماشين را ظرف چند ساعت تحويل مي‌گيرد وسند را هم به نام مي‌زند. خلاصه كه شرايط در كشور ما به گونه‌اي است كه دلالي بيش از هر شغل ديگري مي‌تواند امنيت معيشت افراد را تامين كند.

دلالي در ايران يك شغل قانوني است

مهرداد انجم‌پور، كارشناس اقتصادي درباره پديده دلالي در كشور به «تعادل» مي‌گويد: متاسفانه اين شغل در كشور ما تبديل به شغلي كاملا قانوني شده است. يكي از دلايلي كه دولت‌ها نمي‌توانند تمام و كمال اقتصاد كشور را در دست بگيرند و مانع از تورم شوند وجود همين دلالان است. نه تنها در بازار خودرو كه در بازار ارز و حتي بازار اقلام اساسي مردم هم اين افراد دست دارند و سودهاي كلاني به جيب مي‌زنند.

او مي‌افزايد: اين افراد از زماني كه مساله تحريم‌ها مطرح شد بيش از پيش توانستند از آب گل‌آلود ماهي بگيرند. اينكه فلان دلال ماشين مي‌تواند بابت ۱۰۰ ميليون تومان ۶ ماهه ۳۰ ميليون سود دريافت كند نشان از ناكارآمدي دولت در نظارت بر مشاغلي از اين دست دارد. از سوي ديگر ما وقتي نمي‌توانيم بانك‌ها را مجاب كنيم كه سود وام‌هايي را كه به مردم مي‌دهند كاهش دهند قطعا دلالان هم از اين موضوع نهايت استفاده را مي‌برند و اين مي‌شود كه اقتصاد كشور بر پايه عملكرد دلالان مي‌گردد و همين مساله باعث مي‌شود نه از رشد اقتصادي خبري باشد و نه چرخ توليد در كشور به درستي بچرخد.

اين كارشناس اقتصادي در بخش ديگري از سخنان خود مي‌گويد: زماني افراد براي گرفتن سود پول راهكارهاي زيادي داشتند تا مثلا كسي به آنها به عنوان نزول‌خوار شك نكند. اما امروز ديگر اين امر بديهي است و كسي بابت اين ماجرا بازخواست نمي‌شود. اينكه شما مي‌گوييد در يكي از خيابان‌هاي شهري اطراف تهران چنين چيزي در جريان است مشتي است نمونه خروار. اين همه شركت‌هاي دروغين درست شدند و سرمايه‌هاي مردم را از دست‌شان بيرون آوردند و بعد هم صاحبان آنها متواري شدند. چه اتفاقي رخ داد؟ از دل همين شركت‌ها اين دلالان بيرون آمدند. او مي‌افزايد: به همين خاطر است كه با اطمينان از اينكه كار اشتباهي نمي‌كنند آزادانه در حال تبليغ هستند. چون مي‌گويند ما يك روزه ماشين را تحويل مي‌دهيم. در حالي كه چند شركت فروش خودرو كه حتي در صدا و سيما هم تبليغ آنها بارها و بارها پخش شده بود پول‌هاي ملت را گرفتند و متواري شدند. نمونه بارزش همين شركت نگين خودرو بود كه هنوز هم پرونده آن در جريان است و بعد از گذشت بيش از ۱۰ سال به سرانجام نرسيده است.

در كشورهاي پيشرفته

دلالي جايگاهي ندارد

عليرضا نيك‌گفتار، كارشناس بازار نيز در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: دلالي در ايران به دو روش صورت مي‌گيرد، يك دسته دلالان در اقتصاد كلان فعاليت دارند كه با رانت و اطلاعات از سوي افراد خاص به وجود مي‌آيد و دسته دوم دلالاني هستند كه در اقتصاد خُرد رخنه مي‌كنند و با كوچك‌ترين سيگنال اطلاعاتي از كمبود كالاي مورد نظر در زماني خاص شكل مي‌گيرند.

او مي‌افزايد: يكي از دلايل عمده به وجود آمدن اين افراد در اقتصاد كشور مشكلات توليد است. وقتي موانع و سد در برابر توليد افزايش پيدا مي‌كند و توليد‌كننده در نهايت يا مجبور است با سود بسيار ناچيز كالاي خود را بفروشد يا به دليل همين مشكلات ورشكسته مي‌شود ترجيح مي‌دهد به جاي قبول اين همه مشكلات به سمت دلالي برود.

اين كارشناس بازار مي‌گويد: در كشورهاي پيشرفته كه توليد عامل رشد اقتصادي به حساب مي‌آيد و هميشه حمايت مي‌شود دلالي جايگاهي ندارد. درست بر خلاف كشور ما كه توليد‌كننده تا مرز ورشكستگي پيش مي‌رود و هيچ حمايتي هم از او صورت نمي‌گيرد.

رشد قارچ‌گونه بانك‌هاي خصوصي و تورم

اين كارشناس بازار در بخش ديگري از سخنان خود مي‌گويد: وقتي ما شاهد اين هستيم كه دولت بدون زحمت و تلاش نفت مي‌فروشد زمينه ايجاد دلالي در جامعه نيز به وجود مي‌آيد و عده‌اي نيز به دنبال به دست آوردن درآمد آسوده هستند. به‌طور نمونه همين بانك‌هاي خصوصي كه در دهه 80 به اوج خود رسيدند و موسسات اعتباري كه در زمان دولت‌هاي نهم و دهم به شكل قارچ گونه تاسيس شدند، عمدتا به اين شكل فعاليت داشتند كه سرمايه و سپرده مردم را جمع و بهره پرداخت مي‌كردند و به سمت خريد كالاهاي سرمايه‌اي مانند طلا، سكه، مسكن و... روي مي‌آوردند كه اين موضوع تورم را به وجود مي‌آورد.

او مي‌افزايد: مهار دلالان كار راحتي نيست. نمي‌توان با يك برنامه يك ماهه يا يك‌ساله اين مساله را در كشور ريشه كن كرد اما اگر دولت‌ها به توليد بها بدهند و توليد‌كنندگان را حمايت كنند و از سوي ديگر كالاي مورد نياز مردم با قيمتي مناسب در دسترس آنها باشد اين گروه خود به خود از چرخه اقتصاد كشور حذف مي‌شوند. اينكه فردي مجبور مي‌شود ماشين را با چنين سود بالايي از دلال بخرد در بيشتر مواقع به اين خاطر است كه مي‌خواهد به عنوان شغل دوم يا سوم خود با ماشين كسب درآمد كند و از آنجايي كه توان خريد نقدي ندارد به چنين راهكارهايي تن مي‌دهد.