پريشان‌حالي تالاب «پريشان»
تالاب پريشان در استان فارس كاملا خشك شده كه مقصر اصلي آن برداشت بي‌رويه آب براي بخش كشاورزي است، اطراف تالاب ۹ هزار هكتار اراضي كشاورزي وجود دارد كه براي اين وسعت سالانه ۴۰ ميليون متر‌مكعب آب از حوضه آبريز آن برداشت مي‌شود، تا زماني كه اين حجم آب استفاده شود اميدي به احياي تالاب نيست و كاهش آن نياز به افزايش آگاهي جوامع محلي دارد.
تالاب پريشان در استان فارس كاملا خشك شده كه مقصر اصلي آن برداشت بي‌رويه آب براي بخش كشاورزي است، اطراف تالاب ۹ هزار هكتار اراضي كشاورزي وجود دارد كه براي اين وسعت سالانه ۴۰ ميليون متر‌مكعب آب از حوضه آبريز آن برداشت مي‌شود، تا زماني كه اين حجم آب استفاده شود اميدي به احياي تالاب نيست و كاهش آن نياز به افزايش آگاهي جوامع محلي دارد.
به گزارش ايرنا، درياچه پريشان يكي از زيباترين و بزرگ‌ترين درياچه آب شيرين كشور و خاورميانه در كازرون استان فارس قرار دارد، البته بهتر است بگوييم قرار داشت چون ديگر اثري از آن درياچه زيبا و رقص نرگس‌هاي شاد اطرافش نيست، زماني اين درياچه يكي از بهترين زيستگاه‌ها را داشت و سالانه پذيراي پرندگان مهاجر زيادي از جمله درنا، فلامينگو، پليكان و لك لك‌هاي خوش تراش بود، همچنين زماني اين درياچه پر بود از كپور ماهياني كه غذاي اصلي پرندگان مهاجر را تشكيل مي‌دادند. درياچه يا همان تالاب پريشان در كنوانسيون رامسر به عنوان تالاب بين‌المللي ثبت شده و جزو مناطق حفاظت شده محسوب مي‌شود اما اين روزها حال و روز خوشي ندارد، ديگر نه صداي آواز پرنده‌اي در آسمان اين تالاب شنيده مي‌شود و نه كپورماهي در آب‌هاي آن جست و خيز مي‌كند، هر چه به جا مانده بستر خشك و رنج كشيده تالاب از بي‌آبي است كه به اعتقاد كارشناسان مقصر اصلي حال وخيم اين روزهاي تالاب، برداشت بي‌رويه آب از حوضه آبريز آن براي بخش كشاورزي است. در اين ميان يكي از تشكل‌هاي مردمي با عنوان انجمن ميراث پريشان دست به اقداماتي علمي - آموزشي زد تا اهميت اين تالاب و خطرات خشك شدن آن را به مسوولان يادآوري كند.
محمدجواد سياح‌پور، دبير انجمن ميراث پريشان در اين باره به ايرنا گفت: در سال ۱۳۹۹ كه به مساله تالاب پريشان ورود كرديم هيچ اطلاعاتي درباره وضعيت خشكيدگي و مخاطراتش وجود نداشت اما امروز شايد پريشان جامع‌ترين اطلاعات را نسبت به ساير تالاب‌ها دارد، در گام اول شرايط تالاب تشريح و مطالعات و ارزيابي مخاطرات خشك شدن تالاب به‌طور كامل انجام شد، نتايجي كه به دست آمد تا حدودي قابل تامل است چون بعد از آناليز به اين نتيجه رسيديم كه بستر تالاب پر از خاك و سموم آلوده‌اي است كه مي‌تواند سلامت مردم را به خطر بيندازد. او افزود: اطراف تالاب پريشان ۹ هزار هكتار اراضي كشاورزي وجود دارد كه كاملا چسبيده به تالاب هستند، از اين رو باقيمانده سم و كودي كه در روند كشاورزي مورد استفاده قرار مي‌گيرد طي ساليان طولاني به همراه باران وارد تالاب شده و كف آن ته نشين شدند، از طرف اطراف تالاب پريشان در زمستان كشت زيرپلاستيكي انجام و حجم زيادي پلاستيك مصرف مي‌شود كه اين باعث شده بستر تالاب پر از ميكروپلاستيك شود. وي اظهار داشت: يكي از كنشگران منطقه كه با هدف كمك به تالاب پريشان رشته آلودگي محيط زيست را خواند در پايان نامه خود اثبات كرد كه ميزان غلظت ميكروپلاستيك‌ها در خاك بستر تالاب در هر كيلوگرم ۳ هزار و ۸۲۸ قطعه است اين عدد بسيار خطرناكي است، از طرفي اين ميكروپلاستيك‌ها با باد جابه‌جا و وارد دستگاه تنفسي مردم مي‌شوند.
وي با تاكيد بر اطلاعات جامع درباره تالاب پريشان ادامه داد: براي خيلي از تالاب‌ها و
زيست‌بوم‌ها بودجه‌هاي چند ميلياردي هزينه مي‌شود تا كارهاي مطالعاتي آنها انجام شود و در نهايت تمام آن مطالعات در قفسه كتابخانه‌ها خاك مي‌خورند اما براي پريشان ما به عنوان مردم و كف هرم، مشكلات را تشخيص داديم، مسائل را مشخص كرديم و با كمك دانشگاه‌ها و مشخصا دانشگاه تهران در قالب طرح‌هاي مطالعاتي و همچنين در قالب ۶ پايان نامه دانشجويي مسائل را طرح كرديم و به اين نتيجه رسيديم تا زماني كه معيشت مردم در منطقه بر كشاورزي استوار است اميدي به احياي تالاب نيست، اين يك واقعيت است و تغيير معيشت مردم هم اصلا كار آساني نيست اما از طرف ديگر راهكارهايي را پيدا كرديم كه مخاطرات تالاب پريشان از جمله ريزگردهاي مسموم تالاب را بتوانيم با كمك مردم و استمداد از علم كنترل كنيم كما اينكه اين كار را در سال ۱۴۰۱ انجام داديم.
چراي بي‌رويه دام بايد ساماندهي شود
سياح‌پور گفت: به عنوان مثال چراي بي‌رويه دام در بستر تالاب مساله‌اي بود كه بايد ساماندهي مي‌شد، چون بستر تالاب آب شيرين بود از اين رو علف و گياهاني كه مورد پسند دام است كف آن رشد مي‌كند، از سال ۱۳۹۲ كه تالاب كاملا خشك بود تا سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ خيل عظيم دامداران غير بومي وارد بستر تالاب پريشان شدند و مديريت اين حجم از دام از توان نهادها و دستگاه‌ها خارج و در مديريت اين كار ناتوان شده بودند، ما با اطلاع‌رساني عمومي و دغدغه‌سازي كه بين مردم محلي روستاها و مردم شهرستان انجام داديم كاري كرديم كه در سال ۱۴۰۱ مردم محلي كه قبلا حتي با دامداران غير بومي هم همكاري مي‌كردند كه دامشان را وارد منطقه كنند ديگر همكاري نكردند، از طرف ديگر همكاري خودشان را با محيط زيست استان انجام دادند به‌طوري كه پاييز ۱۴۰۱ اداره محيط زيست استان موفق شد مانع ورود هر نوع دام غير بومي به منطقه شود. وي افزود: از طرف ديگر اداره كل محيط زيست استان فارس در راستاي كار مشاركتي هيچ ممانعتي براي دامداران بومي ايجاد نكرد، اين اتفاق باعث شد تعداد دام و حجم تردد خودرو در بستر تالاب كم شود و از آنجا كه در سال ۱۴۰۱ بارندگي خوبي داشتيم باعث شد پوشش گياهي بستر تالاب به حالت مطلوبي برسد، از طرف ديگر اتفاقي كه افتاد اين بود كه دامداران بومي هم كه در منطقه بودند خودشان حس حفاظت نسبت به بستر تالاب داشتند و در تابستان هر آتش‌سوزي كه مي‌شد دامداران بومي آن را مديريت و اطفا مي‌كردند. دبير انجمن ميراث پريشان تاكيد كرد: اين فرايند موجب اين شد كه در تابستان ۱۴۰۲ هيچ ريزگردي از بستر تالاب نداشته باشيم به رغم اينكه در تابستان‌هاي گذشته ريزگردهاي زيادي از كف پريشان به هوا بلند مي‌شد، اين يكي از فعاليت‌هايي بود كه توانسته بوديم در قالب آگاهي افزايي، اطلاع‌رساني و پژوهش‌هاي تشكل محور انجام دهيم و به نتيجه‌اي برسيم كه مخاطرات يك تالاب را مديريت كنيم. وي درباره وضعيت كنوني تالاب گفت: اكنون تالاب پريشان كاملا خشك شده است، از حوضه آبريز تالاب سالانه ۴۰ ميليون متر مكعب آب براي كشاورزي برداشت مي‌شود و تا زماني كه اين حجم آب برداشت شود اميدي به احياي تالاب نيست. وي تاكيد كرد: با شرايط كنوني تالاب تلاش و تمركزمان بر دو مساله است يكي كنترل مخاطرات تالاب دوم ارايه جايگزين‌هايي با هدف توسعه كشاورزي كم آب بر، در اين راستا يكي از كارهايي كه انجام داديم مذاكره با شركت‌هاي بزرگ دارويي است و به توافق رسيديم تا گياهان دارويي كشت شده در اين منطقه را از كشاورزان خريداري كنند، چون در منطقه گياهان دارويي زيادي رشد مي‌كند، مي‌توان با برنامه‌ريزي بر روي آنها به جاي كشت‌هاي پر آب بر از اين گياهان استفاده كرد، براي اين منظور براي پايلوت ابتدا گياه بابونه را معرفي كرديم كه يكي از كشاورزان سال گذشته بابونه كاشت و سود خوبي به دست آورد امسال همان كشاورز و اطرافيانش دوباره بابونه را در سطح بيشتري كشت مي‌كنند. سياح‌پور اظهار داشت: ما تمام تلاشمان را مي‌كنيم اما واقعيت اين است كه خيلي وقت‌ها دولت‌ها و نهادهاي دولتي همسو با ما حركت نمي‌كنند يعني خيلي وقت‌ها فكر مي‌كنند ما سمن‌ها حرف غير علمي مي‌زنيم يا اين حرف‌ها واقعي نيست ايده‌هايي مي‌دهند كه متاسفانه فرايند كار را از دست ما به عنوان يك تشكل متمركز محلي خارج مي‌كند، به عنوان مثال اكنون برخي نهادهاي دولتي پيگير اين هستند كه از سدي آب را به پريشان انتقال دهند براي اينكه مصرف آب كشاورزي از چاه را به آن سد منتقل كنند، در حالي كه اين كار كاملا اشتباه است چون مصرف آب را بيشتر مي‌كند، ما مخالف اين كار هستيم اما متاسفانه نگاه دولتي يك نگاه زودگذر است و تلاش مي‌كنند با ساختارهاي زودگذر مساله را التيام دهند اما يكي از ويژگي‌هايي كه در جريان جايزه ملي هم مورد نظر داوران قرار گرفت اين بود كه تلاش كرديم به عنوان يك سمن كاملا بومي و متشكل از جامعه محلي پريشان در سياست‌گذاري كلان در حوضه تالاب پريشان و حتي ساير تالاب‌هاي استان تاثير بگذاريم، استان فارس ۱۳ تالاب دارد و تلاشمان حفظ آنها است. وي در پاسخ به اينكه آيا اميدي به نجات تالاب پريشان وجود دارد، گفت: اگر چه نمي‌توانيم بگوييم كه پريشان احيا شده يا احيا مي‌شود چون فرايند احياي تالاب‌ها بسيار دشوار و در تعارض با معيشت مردم است اما مي‌توانيم بگوييم كه پريشان به مساله‌اي مهم در استان فارس و شهرستان كازرون تبديل شده است.
