اندر مواهب و مصائب توليد موبايل ملي
توليد موبايل داخلي يكي از نمادهاي استقلال و توسعه‌يافتگي كشورها تلقي مي‌شود. در چند سال اخير بنا بر اقتضائات سياسي و اقتصادي بعضي از كشورها، چند كشور به جمع توليدكنندگان موبايل پيوستند و عده‌اي از واردكنندگان نيز با الگوبرداري از آن كشورها سعي در ملي نشان دادن توليدات در كشورشان داشتند.
توليد موبايل داخلي يكي از نمادهاي استقلال و توسعه‌يافتگي كشورها تلقي مي‌شود. در چند سال اخير بنا بر اقتضائات سياسي و اقتصادي بعضي از كشورها، چند كشور به جمع توليدكنندگان موبايل پيوستند و عده‌اي از واردكنندگان نيز با الگوبرداري از آن كشورها سعي در ملي نشان دادن توليدات در كشورشان داشتند.
توليد داخلي تلفن همراه به دليل فشار دولت‌ها، سياست‌هاي حاكميت و البته افزايش سواد فناورانه مردم در چند سال اخير رشد بيشتري كرد. طرح‌هايي مانند طرح تشويقي مرتبط با توليد در چند سال اخير كشورها را به سمتي برد كه توليد موبايل را جدي‌تر بگيرند. ايران يكي از كشورهايي است كه در چند سال اخير، براي نشان دادن استقلال در اين زمينه تلاش مي‌كند، اما به نظر مي‌رسد هنوز به توليد موبايل نزديك نشده است. اين در شرايطي است كه دولت تعرفه واردات را افزايش داده است كه به اين واسطه، از توليد داخل حمايت كند. از بين ۲۰۵ كشور در جهان، حدود ۵۰ كشور در جهان موبايل داخلي توليد مي‌كنند. مهم‌ترين كشورها در اين حوزه چين، هند، ويتنام، ايالات متحده و كره جنوبي هستند. در اين كشورها به دليل جمعيت زيادي كه دارند، توليد موبايل داخلي مي‌تواند نتيجه‌بخش باشد. چين با توليد بيش از ۸۰ درصد كل تلفن‌هاي همراه، بزرگ‌ترين توليدكننده تلفن همراه در جهان است. شركت‌هاي چيني مانند هواوي، شيائومي، اوپو، ويوو و لنوو از جمله پيشتازان توليد تلفن همراه در جهان‌اند و هند با توليد بيش از ۱۰ درصد از كل تلفن‌هاي همراه جهان، دومين توليدكننده بزرگ تلفن همراه در جهان به شمار مي‌رود. شركت‌هاي هندي مانند سامسونگ، موتورولا، ال‌جي و ريل‌مي از جمله توليدكنندگان مهم تلفن همراه در هند هستند. ويتنام با توليد بيش از پنج درصد كل تلفن‌هاي همراه جهان، سومين توليدكننده بزرگ تلفن همراه در جهان است. شركت‌هاي ويتنامي مانند ويوو، شيائومي و اپل از جمله توليدكنندگان مهم تلفن همراه در ويتنام هستند. كشور بعدي ايالات متحده با توليد بيش از چهار درصد كل تلفن‌هاي همراه جهان، چهارمين توليدكننده بزرگ تلفن همراه در جهان محسوب مي‌شود. شركت‌هاي امريكايي مانند اپل، سامسونگ و موتورولا از جمله توليدكنندگان مهم تلفن همراه در ايالات متحده هستند. كره جنوبي با توليد بيش از سه درصد كل تلفن‌هاي همراه جهان، پنجمين توليدكننده بزرگ تلفن همراه در جهان است. شركت‌هاي كره‌اي مانند سامسونگ، ال‌جي و پاناسونيك نيز از جمله توليدكنندگان مهم تلفن همراه در كره جنوبي هستند. ساير كشورهايي كه توليدكننده تلفن همراه هستند عبارت‌اند از: اندونزي، برزيل، پاكستان، آلمان، ژاپن، مكزيك، تايلند و تركيه كه اين كشورها سهم چنداني در بازار جهاني ندارند.
آيا توليد داخل در همه كشورها مهم است؟
به نظر مي‌رسد توليد داخل در بعضي از كشورها مهم است و جزو چالش‌هايي سياسي و اقتصادي به حساب مي‌آيد اما در بسياري از كشورها اين موضوع اهميتي ندارد و اولويت تلاش دولت براي حفظ قدرت خريد مردم است. مثلاً هيچ يك از شركت‌هاي بزرگ فناوري گوشي هوشمند در ايالات متحده توليد نمي‌كنند؛ Purism تنها شركت امريكايي است كه گوشي هوشمندي با مهر «ساخت ايالات متحده امريكا» توليد مي‌كند. اولين قدم را برند چيني هواوي حدود ۱۰ سال پيش با يك مركز تحقيق و توسعه (R&D) برداشت. شيائومي، OPPO، سامسونگ، TECNO Mobile و TCL از اين روند پيروي كردند. شيائومي كه سومين توليدكننده بزرگ تلفن همراه در جهان است، تركيه را به عنوان چهارمين پايگاه توليد اين شركت در سطح جهان انتخاب كرد. اين شركت كارخانه استانبول خود را با سرمايه‌گذاري ۳۰ ميليون دلاري افتتاح و دو هزار شغل ايجاد كرد. اين موضوع نشان مي‌دهد يكي از عواملي كه موضوع توليد داخل را تسهيل مي‌كند نبود تحريم است. طبيعتاً در كشورهايي مانند ايران به دليل تحريم‌ها برند موبايل خارجي حاضر به توليد در داخل نمي‌شود و همين موضوع روند كار را كند يا ناممكن مي‌كند. اوپو هم كارخانه خود را در استانبول افتتاح كرد. برخي از مدل‌هاي تلفن همراه سامسونگ در تركيه در يك شركت فناوري تركيه‌اي توليد مي‌شوند. علاوه‌بر اين، يكي ديگر از شركت‌هاي چيني TECNO با سرمايه‌گذاري ۳۵ ميليون دلاري در تركيه شروع به توليد كرد.
هند چگونه به دومين توليدكننده موبايل تبديل شد؟
يكي از كشورهايي كه در چند سال اخير رشد چشمگيري در توليد موبايل داخلي پيدا كرده هند است. در حال حاضر بعد از چين، هند به دومين كشور بزرگ توليدكننده تلفن همراه در جهان تبديل شده است. گوشي‌هاي توليد داخل طي سال‌هاي ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ به بيش از دو ميليارد رسيده است و قرار است توليد داخلي در سال جاري ميلادي به ۲۷۰ ميليون دستگاه برسد. اپل ۲۵ درصد از ارزش كل گوشي‌هاي داخلي را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده كه از ۱۲ درصد در سال ۲۰۲۱ افزايش يافته است. حجم توليد اين شركت نسبت به سال قبل ۶۵ درصد رشد داشته است، در حالي كه از نظر ارزش، ۱۶۲ درصد در سال افزايش يافته است. بر اساس داده‌هايي كه انجمن تلفن همراه و الكترونيك هند منتشر كرده، هند در سال ۲۰۲۲ حدود ۳.۵ ميليون روپيه تلفن همراه توليد كرده است. چين با توليد چهار برابر بيشتر از هند در سال ۲۰۲۲، بزرگ‌ترين كشور توليدكننده موبايل است و هند ۱.۸ برابر بيشتر از ويتنام، سومين توليدكننده بزرگ گوشي است. با اين حال، از نظر صادرات، هند پس از چين و ويتنام رتبه سوم را به خود اختصاص داد، زيرا بيشتر توليدات ويتنام صادر مي‌شود و مصرف محلي در آنجا زياد نيست.
آيا توليد داخلي در همه كشورها منجر به اشتغال‌زايي مي‌شود؟
شركت ديكسون، بزرگ‌ترين شركت توليدكننده فعلي لوازم الكترونيكي هند، با گردش مالي بيش از ۱۲ هزار كرور روپيه در سال، ۲۳ و ۲۱ كارخانه دارد كه بيش از ۲۵ هزار نفر را استخدام مي‌كند. در چند سال اخير، هند در حال آماده شدن براي پر كردن شكاف ديجيتالي شهري و روستايي و همچنين تبديل شدن به يك نيروگاه صادركننده موبايل است و به همين دليل توانسته اشتغال‌زايي در اين حوزه ايجاد كند.
توليد موبايل ملي در ايران
در ايران توليد موبايل داخلي يكي از اصلي‌ترين وعده‌هاي تبليغاتي هر دولت در راستاي حمايت از توليد داخلي است. وعده‌اي كه در كشور ما حدود دو دهه قدمت دارد و حداقل در معناي واقعي توليد، تقريباً بيشتر مدعيان اين عرصه با وجود تمام حمايت‌ها ناكام بوده‌اند. حركت به سمت صنايع صادرات‌محور و خودكفايي در توليد نيازها در حوزه فناوري، اگرچه به نظر دست‌يافتني است اما وقتي صحبت از توليد موبايل ايراني يا مونتاژ گوشي مي‌شود، موضوع توليد يك محصول تكنولوژيك است. بنابراين با توجه به شرايط تكنولوژيك كشور، نمي‌توان با اطمينان درباره توليد و صادرات آن در ايران صحبت كرد.
