ميش‌مرغ‌ها در خطر انقراض
معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست با بيان اينكه تنها ۲۴ قطعه از ميش‌مرغ در ايران وجود دارد، اظهار كرد: با وجود تعداد كمي كه از اينگونه وجود دارد، تنوع ژنتيكي آن مناسب است و با زادآوري مي‌تواند خود را احيا كند. حسن اكبري در گفت‌وگو با ايسنا تاكيد كرد: ميش‌مرغ گونه‌اي است كه حتي نسبت به يوزپلنگ وضعيت بدتري دارد و در خطر انقراض است.
معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست با بيان اينكه تنها ۲۴ قطعه از ميش‌مرغ در ايران وجود دارد، اظهار كرد: با وجود تعداد كمي كه از اينگونه وجود دارد، تنوع ژنتيكي آن مناسب است و با زادآوري مي‌تواند خود را احيا كند. حسن اكبري در گفت‌وگو با ايسنا تاكيد كرد: ميش‌مرغ گونه‌اي است كه حتي نسبت به يوزپلنگ وضعيت بدتري دارد و در خطر انقراض است. بر اساس آخرين بررسي‌هايي كه طي سال جاري انجام شده تنها ۲۴ قطعه ميش مرغ در ايران وجود دارد. اين گونه دركل وضعيت مناسبي در دنيا ندارد اما جمعيت‌هاي مناسبي را در برخي همسايگان شمالي ايران دارد اما پراكنش آن در ايران خيلي كم شده است. طي ساليان گذشته اين پرنده در بخش عمده‌اي از غرب كشور حضور داشت اما الان در محدوده بسيار كوچكي زيست مي‌كند. وي ادامه داد: گستره پراكنش ميش‌مرغ خيلي كم و جمعيت آن بسيار محدود شده است. تنها يك زيستگاه تحت عنوان پناهگاه حيات وحش «سوتاو و حماميان» در شهرستان بوكان در آذربايجان غربي وجود دارد كه آن نيز منطقه حفاظتي ديم‌زار است و گندم‌زارهاي مردم در آن قرار دارد و درغالب اين مناطق كشت ديم گندم انجام مي‌دهند بنابراين ميش‌مرغ نيز در ميان گندم‌زارهاي مردم زندگي مي‌كند. لكه‌هاي كوچكي تحت عنوان اراضي ملي بين اين گندم‌زارها وجود دارد كه تپه‌هايي غيرقابل كشت هستند.
آسيب برداشت مكانيكي محصولات كشاورزي به ميش‌مرغ‌ها
معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست تاكيد كرد: ديگر زيستگاهي براي اينگونه باقي نمانده درحالي كه اين پرنده طي ساليان گذشته در قزوين و همدان به سمت غرب تا مغان، اردبيل، بخش‌هايي از آذربايجان شرقي و غربي، كردستان و بخش‌هاي عمده‌اي از غرب كشور زندگي مي‌كرد اما حالا انتشار آن به بوكان و در منطقه‌اي كه گندم‌زارهاي مردم است محدود مي‌شود چون گندم‌زارها بعد از ارديبهشت قد مي‌كشند و پناه و پوشش خوبي را در سطح زمين ايجاد مي‌كنند، ميش مرغ‌ها درميان اين گندم‌زارها پناه مي‌گيرند و تخم‌گذاري مي‌كنند. معمولا نيز ۲ يا ۳ تخم مي‌گذارد و پس از جوجه شدن تخم‌ها نيز اين جوجه‌ها در ميان گندم‌ها تا بزرگ شدن و قدرت پرواز پيدا كردن پنهان مي‌شوند. وي افزود: فرآيند پنهان شدن جوجه‌ها در گندم‌زارها مربوط به زماني است كه محصولات كشاورزي برداشت مي‌شوند. در گذشته دور، برداشت گندم‌ها با دست انجام مي‌شد و آسيبي به اين پرنده‌ها وارد نمي‌شد، درحالي كه چندين سال است برداشت گندم به‌صورت مكانيكي شده است و هنگام برداشت محصول، جوجه‌هايي كه كم‌توان هستند و قدرت پرواز ندارند به وسيله «كمباين‌ها» زير گرفته مي‌شوند و از بين مي‌روند. از طرفي نيز مسائلي همچون حضور سگ‌هاي بلاصاحب در منطقه و پسماند براي اينگونه مخاطره زيادي ايجاد كرده است. معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست اضافه كرد: در زمينه محدود و كنترل كردن جمعيت سگ‌هاي بلاصاحب اقدامات بسيار خوبي انجام و در سال گذشته نيز تا حدودي جمعيت آنها محدود شده است. براي مساله تغيير مكان پسماند نيز مطالعات و اقدامات لازم انجام شده است كه پيشرفت مناسبي در خصوص جابه‌جايي و مديريت آن صورت گرفته است.
خريداري محدوده ۳۲ هكتاري توسط سازمان حفاظت محيط زيست براي پناهندگي ميش‌مرغ‌ها
به گفته اكبري سازمان حفاظت محيط زيست به اين موضوع ورود كرد و يك محدوده ۲۳ هكتاري را به تملك خود در آورد و در اين محدوده به عنوان هسته مركزي زيستگاه سازمان محيط زيست گندم كشت مي‌كند و در فصل خرداد برداشت نمي‌كند تا ميش‌مرغ‌هايي كه به اين محدوده پناه مي‌آورند، دچار آسيب نشوند همچنين در زمينه آموزش جوامع محلي نيز اقدامات مناسبي توسط سازمان‌هاي مردم نهاد و فعالان محيط زيست انجام شده است. يك پروژه بين‌المللي در آن‌جا تعريف شد و يك سازمان مردم نهاد توانست با حمايت‌هاي بين‌المللي و همكاري تنگاتنگ با سازمان حفاظت محيط زيست به آموزش گسترده مردم و جوامع محلي بپردازد. در نتيجه جوامع محلي احترام زيادي براي اين پرنده قائل شده‌اند و در آن منطقه ديگر چيزي به عنوان شكار غيرمجاز ميش مرغ وجود ندارد و مردم مي‌دانند كه جمعيت اين پرنده بسيار كم، نادر، كمياب و در خطر انقراض است و آن را شكار نمي‌كنند. وي ادامه داد: از جمله حمايت‌هاي مردم از ميش‌مرغ اين است كه به‌صورت مقطعي برخي از محصولات خود را با تاخير برداشت كردند كه اين تاخير به بقاي ميش‌مرغ كمك مي‌كند. سازمان حفاظت محيط زيست نيز هر ساله بخشي از محصولات كشاورزي را در حد توان و اعتبار محدود خود «سرپا» خريداري مي‌كند كه با تاخير بيشتري برداشت شود و اين كار نيز مي‌تواند به نجات ميش مرغ كمك كند. معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست افزود: سال گذشته نيز مطالعاتي با همكاري يكي از شركت‌هاي دانش بنيان انجام شد كه آن شركت اعلام كرده بود مي‌تواند با پهپاد و تصويربرداري هوايي با تكيه بر هوش مصنوعي زادآوري ميش‌مرغ‌ها را تصويربرداري و محل زادآوري ميش‌مرغ را شناسايي و براي سازمان حفاظت محيط زيست آشكار كند كه اگر اين اتفاق رخ مي‌داد مي‌توانستيم با شعاع حدود ۱۰۰ متر اطراف لانه‌هاي آنها را خريداري كنيم يا طي تفاهمي با كشاورز اقدامي صورت مي‌گرفت كه محصولات آن منطقه برداشت نشود و ميش‌مرغ بتواند جوجه‌هاي خود را در آن‌جا بزرگ كند و اين جوجه‌ها توسط كمباين‌ها از بين نروند اما متاسفانه شركت دانش‌بنيان اقدام لازم را انجام نداد. وي ادامه داد: بر اساس رايزني‌هاي صورت گرفته در تلاشيم تا از ساير شركت‌ها و تكنيك‌هاي شركت‌هاي دانش‌بنيان براي تشخيص مكان زادآوري ميش‌مرغ‌ها استفاده و به‌صورت نقطه‌اي آنها را حفاظت كنيم. علاوه برآن در تابستان كه گندم‌ها برداشت مي‌شود، ميش‌مرغ‌ها از آن منطقه خارج مي‌شوند و به بعضي مناطق كه محصولاتي همچون يونجه، نخود، عدس و محصولاتي كه غذاي تركيبي ميش‌مرغ كشت مي‌شوند نقل مكان مي‌كنند يا به مناطقي كه پوشش طبيعي دارند و ميزان حشرات نيز در اين مناطق قابل توجه است، پناه مي‌برند.
تعيين محدوده شكار ممنوع در سقز «كردستان»
اكبري افزود: از جمله اين مناطق محدوده‌اي از شمال سقز در كردستان است. در اين محدوده جمعيت مناسبي از ميش‌مرغ در فصل تابستان وجود دارد و همكاران ما در كردستان تلاش خوبي كردند و اين محدوده شناسايي شد و به زودي آن منطقه شكار ممنوع اعلام مي‌شود. اميدواريم بتوانيم در اين محدوده گشت و كنترل مناسبي داشته باشيم. هم تغيير كاربري اراضي در اين محدوده زياد است و هم فعاليت معدني انجام مي‌شود و آسيب‌هايي را به زيستگاه‌هاي ميش‌مرغ وارد مي‌كنند. مكاتباتي در سطح استان به‌صورت جدي انجام شده است كه اميدوارم دستگاه‌ها به نجات اينگونه كمياب كمك كنند و فعاليت‌هايي كه منجر به تغيير زيستگاه مي‌شود در آن محدوده كم شود. اين زيستگاه مي‌تواند يك پشتيبان مناسب براي منطقه «سوتاو و حماميان» باشد و هر دو منطقه بتوانند زيستگاه‌هاي بزرگ‌تري را حفاظت كنند و وضعيت اين گونه بهتر شود.
وي افزود: به دليل اينكه جمعيت پايه ميش‌رمرغ در ايران بسيار ضعيف است تلاش شده تا با افراد متخصص در خارج از سازمان بحث‌هاي مفصلي درباره نحوه تقويت جمعيت پايه ميش مرغ داشته باشيم. با كشور تركيه نيز رايزني‌هايي شده و جلسات مشتركي برگزار شده است تا از يك منطقه مرزي كشور تركيه كه تكثير ميش‌مرغ انجام مي‌شود تخم، جوجه يا ذخيره‌اي را وارد كشور كنيم و جمعيت اين گونه را افزايش دهيم. به گفته معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست اولين قدم براي واردات اين گونه به كشور انجام مطالعات ژنتيكي است كه آيا ميش‌مرغ‌هاي كشور ما با كشورهاي همسايه تفاوت ژنتيكي دارند يا خير؟ كه اين مطالعه با همكاري دانشگاه تربيت مدرس انجام شده و نتايج اين تحقيقات نشان‌دهنده عدم اختلاف ژنتيكي ميش مرغ‌هاي ايران با كشورهاي همسايه بود و درصورتي كه مسائل فني و پروسه تكثير، همچنين مساله وحشي‌سازي جوجه‌ها مناسب تشخيص داده شود وبتوانيم آنها را وارد كنيم، جمعيت آنها تقويت مي‌شود.
تنوع ژنتيكي ميش مرغ در ايران غني است
وي تاكيد كرد: هرچند كه بر اساس آخرين شمارش انجام شده تعداد ميش‌مرغ‌هاي موجود در ايران چندان زياد نيست و تنها ۲۴ قطعه از آن در كشور وجود دارد اما همين تعداد نيز تنوع ژنتيكي بسيار خوبي دارند و مطالعات ژنتيكي نشان داده است كه كاهش جمعيت اين گونه موجب كاهش تنوع ژنتيكي آن نشده است اين درحالي است كه برخي گونه‌ها همچون گوزن زرد كه در كشور ما بالغ بر ۳۵۰ راس از آن وجود دارد، از نظر ژنتيكي بسيار ضعيف است و كل تنوع ژنتيكي اين گونه به اندازه چهار راس گوزن است بنابراين جمعيت ميش‌مرغ مناسب تلقي مي‌شود كه مي‌تواند با زادآوري خودش را احياكند. اكبري در پايان تاكيد كرد: مهم‌ترين اقدامي كه مي‌تواند صورت گيرد اين است كه بايد بر زيستگاه‌ها متمركز شويم و تعارضات زيستگاه‌ها و تهديدهاي موجود را كاهش و اجازه دهيم كه جمعيت ميش مرغ در كلوني‌هاي متعدد آن در دو استان (آذربايجان غربي و كردستان) بهتر شود. سازمان حفاظت محيط زيست تلاش مي‌كند كه با كاهش تهديدها و تعارضات و همچنين فراهم كردن شرايط زادآوري و بهبود شرايط زمستان‌گذراني براي آنها بتواند جمعيت اينگونه را در كشور تقويت كند.
