چرا هر چه کافئین می‌خوریم باز هم خسته‌ایم؟
کافئین یک نعمت الهی است که به ما عطا شده تا هر وقت احتیاج به انرژی بیشتری داشتیم، خودمان را شاداب‌تر و متمرکزتر کنیم و کارایی سیستم عصبی‌مان را بالا ببریم. با وجود این، برخی افراد می‌پرسند چرا کافئین اثر ندارد؟
بسیاری افراد هستند که هیچ حس خاصی نسبت به نوشیدنی‌هایی مثل قهوه ندارند و هیچگاه کافئین رویشان اثر نمی‌گذارد و افراد دیگری هم هستند که مدتی است از خود می‌پرسند دیگر چرا کافئین اثر ندارد؟ در واقع، آنها مدتی است که از نعمت تاثیر کافئین محروم شده‌اند.
ژنتیک
به گزارش بهداشت نیوز، ژنتیک همه چیز است. هر چیزی را که تجربه می‌کنید، مسبب آن ژنتیک است. پس مثل هر سوال بیولوژیکی دیگری، جواب اول به سوال چرا کافئین اثر ندارد، ژنتیک است. تحقیقات ثابت کرده است، تعدادی از مردم، به صورت ژنتیکی، تاثیر زیادی از کافئین تجربه نمی‌کنند.
ممکن است گیرنده‌هایی که کافئین مسدود می‌کند، برای شما به شکلی باشد که امکان فعالیت کافئین را فراهم نکند یا آنزیمی که برای آنالیز کافئین در بدن شما تولید می‌شود، بسیار پرکار باشد و کافئین در بدنتان به مدت خیلی کوتاه‌تری نسبت به مردم دیگر تجزیه شود و در نتیجه، نتواند تاثیر دلخواه را بگذارد.
تحقیقات علمی ثابت کرده است، ژنتیک بر تاثیر کافئین بر بدن، حساسیت به کافئین، تاثیر کافئین برخواب شما، تاثیر کافئین بر ایجاد اضطراب در شما، ایجاد مقاومت به کافئین در بدن شما و… اثرگذار است.
مقاومت به کافئین
مقاومت به کافئین یعنی فردی که دائما در معرض مصرف کافئین است، بعد از مدتی نسبت به اثرات آن بی‌تفاوت می‌شود و مجبور به استفاده مقدار بیشتر آن، برای غلبه بر مقاوت به کافئین است. در نتیجه بسیاری از افراد که قبلا با یک فنجان قهوه سر حال می‌آمدند، از خود می‌پرسند چرا کافئین اثر ندارد.
آنها مجبور به استفاده از مقدار بیشتری از نوشیدنی‌های کافئین‌دار هستند. مقاومت به کافئین، معمولا بعد از 5 روز خود را نشان می‌دهد و در افراد مختلف میزان تاثیرگذاری متفاوتی دارد ولی بالاخره بیشتر افرادی که مقدار معینی کافئین در روز مصرف می‌کند، به این مسئله دچار می شود.
محرومیت از خواب کافی
بیشتر افراد نوشیدنی‌های کافئین‌داری مثل قهوه یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا را مصرف می‌کنند تا بتوانند ساعات طولانی‌تری بیدار بمانند. اما این یک راهکار همیشگی نیست. نمی‌توانید وقتی بدنتان به روزی ۸ ساعت خواب یا حتی بیشتر احتیاج دارد، با دو شات اسپرسو بیشتر، هر شب فقط ۵ ساعت بخوابید.
آدنوزین، انتقال‌دهنده عصبی که در زمان بیداری در بدن شما تولید می‌شود، وقتی زمان بیدار ماندنتان طولانی می‌شود، به گیرنده‌های مخصوص خود متصل می‌شود و باعث می‌شود که احساس خواب‌آلودگی کنید. وقتی می‌خوابید، آدنوزین دوباره به تدریج کاهش می‌یابد و با بیدار شدن احساس نشاط و انرژی می‌کنید.
وقتی کافئین مصرف می‌کنید، کافئین گیرنده‌های آدنوزین را مسدود می‌کند و برای کوتاه‌مدت احساس خواب‌آلودگی را از بین می‌برد، اما وقتی آندنوزین به گیرنده‌ها متصل نمی‌شود و در بدن انباشته می‌شود، دیگر کافئین نمی‌تواند تاثیر خود را بگذارد.
حسابش را بکنید! چقدر آدنوزین ترشح و در بدن شما انباشته شده است که توانسته تاثیر کافئین را کاملا از میان ببرد. در نتیجه، متخصصان توصیه می‌کنند برنامه خواب سالم را در اولویت‌های خود قرار دهید.
تحقیقات نشان داده است بعد از ۳ شب خواب کافی نداشتن، کافئین هیچ تاثیری در بیدار نگه داشتن فرد نمی‌تواند داشته باشد. پس یکی از جواب‌های سوال چرا کافئین اثر ندارد، نداشتن خواب کافی در درازمدت است.
بدن ما یک ساعت بیولوژیک دارد که زمان‌های خواب و بیداری ما را تنظیم می‌کند. در نتیجه اکثر ما آدم‌ها شب‌ها خوابمان می‌آید، بعدازظهرها دلمان می‌خواهد چرتی بزنیم و صبح‌ها در اوج انرژی هستیم. در نتیجه خیلی طبیعی است که حتی اگر یک فنجان قهوه در بعد از ظهر خورده باشید، باز کمی احساس خواب‌آلودگی کنید.
از سوی دیگر، ممکن است که شما بد موقع قهوه را مصرف کرده باشید، مثلا عصر هنگام یا شب، همین باعث می‌شود که ریتم خواب شما به هم بریزد و با مشکلات خواب مواجه شوید.
وقتی شب خواب خوبی نداشته باشید، احساس کسالت در طول روز افزایش پیدا می‌کند، بیشتر قهوه می‌خورید، دوباره خواب خوب شب را از دست می‌دهید و ساعت بیولوژیک خود را کاملا تحت فشار قرار می‌دهید. این باعث می‌شود که از خود بپرسید چرا کافئین اثر ندارد و چرا نمی‌توانم مثل قبل با نوشیدن یک فنجان قهوه، روزم را بسازم.
بهتر است قهوه را کنار بگذارید، کمی به بدنتان فرصت و استراحت بدهید، امکان یک خواب آرام را برایش فراهم کنید و بدنتان را بدون استفاده از کافئین سرحال نگه دارید. حالا می‌توانید دوباره تاثیر کافئین را ببینید.
نکته دیگر این است که، درست بعد از بیدار شدن یا سر صبحانه، ممکن است کافئین تاثیر خودش را نگذارد. محققان کشف کرده‌اند نوشیدن یک فنجان قهوه بلافاصله پس از بیدار شدن، تاثیر بسیار کمتری نسبت به نوشیدن قهوه یک ساعت بعد از بیدار شدن دارد.
دوز بسیار پایین مصرف
واضح است که کافئین هم مثل هر ماده مؤثره دیگری، باید به اندازه مصرف شود. همان‌طور که مقدار زیاد مصرف کافئین برای بدن اثرات مخربی دارد، استفاده خیلی کم از کافئین هم تاثیر کمی خواهد داشت.
ممکن است مقداری قهوه با کافئین پایین به همراه مقداری شیر و خامه میل کنید و انتظار داشته باشید ساعات طولانی شما را پرانرژی و بانشاط نگه دارد. اینطور نیست! دوز مناسب مصرف کافئین برای افراد با سن، جنسیت، وزن، ژنتیک و مقاومت به کافئین مختلف متفاوت است.
مثلا یک کودک شاید با خوردن یک جرعه قهوه اثرات بی‌خوابی و بی‌قراری را بروز دهد در حالی که یک مرد با وزن بالا که در طول روز چند فنجان قهوه می‌خورد، هیچ تاثیری از کافئین یک شات اسپرسو نبیند.
برخی داروها
یکی دیگر از پاسخ‌ها به پرسش چرا کافئین اثر ندارد، بعضی داروها هستند. بعضی داروها با کافئین تداخل دارند، سرعت متابولیسم کافئین در بدن شما را کند می‌کنند و می‌توانند باعث این شوند که اثرات کافئین را دیرتر از حد طبیعی احساس کنید یا عوارض جانبی بیشتری را از مصرف کافئین تجربه کنید.
همین طور ممکن است تاثیر کافئین را بر افزایش انرژی کاهش دهند. بعضی از داروهایی که ممکن است با کافئین تداخل داشته باشند عبارتند از برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، داروی فشار خون، داروی ضدقارچ، داروهای پیشگیری بارداری، داروهای ضد افسردگی، داروی سوزش معده، داروی دیابت، داروهای بعضی بیماری‌های پوستی مثل اگزما و داروی سکته مغزی. داروهایی که مصرف می‌کنید بررسی کنید و ببینید آیا با کافئین تداخل دارند یا نه.
الکل
مصرف الکل، جنبه‌های منفی زیادی دارد و یکی از آنها، تداخل با کافئین است. الکل، می‌تواند متابولیسم کافئین را کاهش دهد و ممکن است باعث شود تاثیر کافئین به صورت دلخواه ما نباشد یا تأثیرت منفی بر بدن بگذارد. پس مخصوصا در مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا در کنار نوشیدنی‌های الکلی احتیاط کنید.
مصرف قهوه شیرین
بسیاری افراد قهوه خود را با شیر، شکر، خامه و شکلات مصرف می‌کنند یا در کنار قهوه شیرینی و شکلات نوش جان می‌کنند. در این صورت، ممکن است مقدار زیاد گلوکزی که از شیرین‌کننده‌های مصنوعی وارد جریان خون می‌شود، انسولین خون را به صورت ناگهانی افزایش دهد.
افزایش ناگهانی انسولین، کاهش ناگهانی قند خون را به همراه دارد و ممکن است شما بعد از خوردن قهوه، به جای اینکه احساس پرانرژی و سرحال بودن کنید، احساس خستگی و خواب‌آلودگی کنید. از خود می‌پرسید چرا کافئین اثر ندارد اما در واقع کافئین نتوانسته است با کاهش ناگهانی قند خون شما به علت خوردن خوراکی‌های شیرین رقابت کند.
کمآبی بدن
کافئین موجب می‌شود که ادرار بیشتری تولید و دفع شود. به خاطر همین هم، آب بدن به تدریج کاهش پیدا می‌کند. وقتی بدن دچار کمآبی می‌شود، احساس خستگی و بی‌حالی در فرد بسیار افزایش پیدا می‌کند و کارکرد سیستم‌های مختلف بدن مختل می‌شود.
اینجاست که ممکن است احساس کنید کافئین اثر ندارد، در حالی که کمآبی ایجاد شده به خاطر کافئین زیاد، باعث احساس خستگی و کارایی پایین بدن شده است. بهتر است وقتی از نوشیدنی‌های کافئین‌دار استفاده می‌کنید، حتما به مقدار کافی آب بنوشید.
مقاومت به کافئین در بدن خود را کاهش دهید
همان‌طور که اشاره کردیم، مقاومت به کافئین، یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که سوال چرا کافئین اثر ندارد را توضیح می‌دهد. می‌توانید با کاهش تدریجی مقدار کافئین دریافتی در طول روز، مقاومت به کافئین را در بدن خود کاهش دهید.
یکی از وعده‌های مصرف قهوه را به قهوه بدون کافئین اختصاص دهید. به جای اسپرسو دبل، اسپرسو سینگل میل کنید، به قهوه خود شیر اضافه کنید یا نوشیدنی انرژی‌زای کوچکتری خریداری کنید. با کاهش مصرف کافئین، به صورت تدریجی، احتمالا بعد از مدتی دوباره تاثیر کافئین را بر بدنتان احساس می‌کنید.
کم‌خوابی خود را جبران کنید
گفتیم که یکی از جواب‌های مهم به سوال چرا کافئین اثر ندارد این است که شما به قدری کم‌خوابی کشیده‌اید که کافئین دیگر نمی‌تواند تاثیر همیشگی را بر بدنتان داشته باشد. پس یکی از راهکارها این است که چرخه خوابتان را تنظیم کنید و بهتر بخوابید.
می‌توانید شب‌ها کمی زودتر بخوابید یا صبح‌ها کمی دیرتر بیدار شوید. در طول روز وقتی حسابی خواب‌آلوده می‌شوید، به جای ریختن یک فنجان قهوه دیگر، یک چرت کوتاه بزنید.
حتی پشت میز یا روی صندلی سر کار هم، یک چرت کوتاه 10 دقیقه‌ای شما را حسابی سرحال و هوشیار می‌کند. برای بهداشت خواب خود نیز ارزش بیشتری قائل باشید. قبل از خواب قهوه نخورید، سرتان توی گوشی نباشد، قبل از خواب فیلم‌های خیلی هیجانی نبینید و شام سنگین نخورید. همه این‌ها باعث می‌شود شب بهتر بخوابید و روز هوشیارتر و سرحال‌تر باشید. وقتی خواب بدنتان تأمین شود، کافئین هم بهتر می‌تواند روی بدنتان اثر بگذارد.
از خوردن قهوه به صورت شیرین اجتناب کنید
طبق توضیحات بالا، قهوه را با حداقل شکر مصرف کنید تا از کاهش ناگهانی قند خون جلوگیری کنید. همین طور می‌توانید به جای قند و شکر از استویا، شربت افرا و سایر شیرین‌کننده‌های طبیعی استفاده کنید.
آب بنوشید
خوردن قهوه جایگزین نوشیدن آب نیست. بهتر است روزی 10 تا 15 لیوان آب بنوشید تا حتی بدون مصرف کافئین پرانرژی باشید.
در این مطلب به پاسخ این پرسش پرداختیم که چرا کافئین اثر ندارد و دیدیم که چگونه می‌شود تاثیر کافئین را بر بدن افزایش داد. دیدیم بعضی افراد به خاطر ژنتیکشان تاثیر زیادی از کافئین نمی‌گیرند در حالی که دیگران، احتمالا به خاطر مصرف زیاد یا نادرست کافئین، دچار این مشکل شده‌اند. شما تا به حال احساس کرده‌اید که کافئین اثر ندارد؟ فکر می‌کنید چطور می‌شود مقاومت به کافئین را کاهش داد؟
چرا با خوردن قهوه خوابم می‌گیرد؟
دلایل متعددی برای اینکه فرد دچار خواب‌آلودگی بعد از خوردن قهوه شود، وجود دارد. ممکن است شیرین خوردن قهوه، کمآبی ناشی از خوردن زیاد قهوه یا کم‌خوابی زیاد به علت زیاد خوردن قهوه، باعث این شرایط شود. همین‌طور ممکن است داروهایی که مصرف می‌کنید با کافئین تداخل داشته باشد.
چه مقدار قهوه بخورم تا کافئین اثر کند؟
دوز مشخصی از کافئین نیست که بتوان گفت برای همه اثر می‌کند. این موضوع که چقدر کافئین بخورید تا روی شما اثر کند بستگی به عوامل متعددی از جمله سن، وزن، جنسیت، مقاومت به کافئین و … دارد.
قهوه سرد بیشتر کافئین دارد یا قهوه گرم؟
فرقی نمی‌کند که قهوه سرد بخورید یا قهوه گرم، دوز کافئین به عوامل متعددی بستگی دارد. اینکه چقدر قهوه می‌خورید، نوع دم‌آوری قهوه چگونه است، چه چیزهایی به قهوه اضافه می‌کنید و… در میزان کافئین قهوه تاثیرگذار است. عموما قهوه‌ای که با آب جوش دم می‌شود، کافئین بیشتری از قهوه دم‌سرد دارد.
