گراني بنزين و شاهزاده‌هايي كه گدا مي‌شوند
در روزهايي كه به نظر مي‌رسد دولت عزم خود را براي گراني بنزين و ساير حامل‌هاي انرژي جزم كرده، مردم و كارشناسان نگران وضعيتي هستند كه ممكن است پس از اين تصميم در فضاي اقتصادي و معيشتي كشور رخ بدهد. اي كاش براي لحظه‌اي مسوولان و سياستگذاران خود را جاي مردم دهك‌هاي محروم و متوسط قرار مي‌دادند تا متوجه مي‌شدند مردم از دست اين گراني‌ها چه مي‌كشند.
در روزهايي كه به نظر مي‌رسد دولت عزم خود را براي گراني بنزين و ساير حامل‌هاي انرژي جزم كرده، مردم و كارشناسان نگران وضعيتي هستند كه ممكن است پس از اين تصميم در فضاي اقتصادي و معيشتي كشور رخ بدهد. اي كاش براي لحظه‌اي مسوولان و سياستگذاران خود را جاي مردم دهك‌هاي محروم و متوسط قرار مي‌دادند تا متوجه مي‌شدند مردم از دست اين گراني‌ها چه مي‌كشند.
مارك تواين در داستان شاهزاده و گدا، تلاش مي‌كند با تغيير جايگاه يك فرد در رفيع‌ترين جايگاه تصميم‌سازي جامعه با يك فرد فقير در فرودست‌ترين نقطه، وضعيتي متضاد به وجود بياورد. در واقع يك شاهزاده متوجه مي‌شود كه مردم فقير و محروم جامعه با چه محروميت‌ها و كاستي‌هايي روبه‌رو هستند و يك گدا با سبك زندگي ثروتمندان آشنا شود. وقتي به اين داستان و اين روايت فكر مي‌كنم با خودم مي‌گويم اي كاش، فرصتي دست مي‌داد تا سياستگذاران و تصميم‌سازان كشورمان كه قرار است درباره معاش و زندگي شهروندان تصميم بگيرند و سياستگذاري كنند، لحظه‌اي از ادارات و ساختمان‌ها و برج‌هاي عاج خود نزول مي‌كردند و زندگي به كارگر، كارمند، راننده، حقوق‌بگير و كاسب خرد را تجربه مي‌كردند. مي‌ديدند كه پدر يك خانواده 4 تا 5 نفره چطور در طول يك ماه با 8 تا 10ميليون تومان زندگي مي‌كند، اجاره خانه مي‌پردازد، هزينه‌هاي خورد و خوراك خانواده را تنظيم مي‌كند، بهداشت و درمان بچه‌ها را ساماندهي و تفريح و آموزش و پوشاك و حمل و نقل و هزار و يك خرج ديگر را ساپورت مي‌كند! واقع آن است كه نرخ بنزين و نرخ دلار، دو نرخ مهم و بنيادين در بازارهاي ايران محسوب مي‌شود. كافي است يكي از اين دو نرخ دچار نوسان شود تا مجموعه قيمت كالاها و خدمات در ايران دستخوش گراني و تغيير شوند. اما اين گراني‌ها تاثيرات خاصي را در وضعيت زندگي شهروندان به جا مي‌گذارد.
1) بخشي از گراني‌ها در ايران ناشي از نوساناتي است كه در بازارهاي مختلف ايجاد مي‌شود. بلافاصله پس از گراني بنزين عنوان مي‌شود هزينه تمام شده توليدات و خدمات در بخش‌هاي مختلف صنعت، كشاورزي، اداري و... بالا رفته، بنابراين اقلام مصرفي با قيمت‌هاي بالاتري به فروش مي‌رسند. محصولات كشاورزي كه از مناطق مختلف راهي شهرها مي‌شود هزينه حمل و نقل بيشتري بايد بپردازند، نرخ مواد اوليه كارخانه‌ها هم بالا مي‌رود، بنابراين در يك سونامي عجيب، قيمت اقلام و كالاهاي مختلف بالا مي‌رود.
2) فرض كنيد، راننده يك اسنپ يا تاكسي پس از گراني بنزين با چه شرايطي روبه‌رو مي‌شود؟ اين فرد پس از كاهش سهميه و در مرحله بعد گراني بنزين بايد هزينه‌هاي بيشتري را بپردازد، سپس اين هزينه‌هاي بيشتر را در نرخ كرايه‌هاي تاكسي اعمال كرده و تلاش مي‌كند هزينه‌ها و درآمدهاي خود را بالانس كند. بلافاصله پس از نوسان قيمت بنزين، از شير مرغ گرفته تا جان آدميزاد با گراني مواجه مي‌شوند. ابتدا هزينه‌هاي توليد كالا و خدمات بالا مي‌رود و اين افزايش هزينه‌ها در جزئي‌ترين اقلام و كالاها هم نمود پيدا مي‌كند.
3) مانند معادله فلسفي اول تخم‌مرغ وجود داشته يا ابتدا مرغي بوده كه تخم بگذارد! معادله بنزين و خودرو در كشور ما هم بدون پاسخ است. در واقع حيرت‌انگيز‌ترين نوسان در بازارهاي مختلف نوساني است كه در بازار خودرو بروز مي‌كند. در شرايطي كه يكي از دلايل مصرف بالاي بنزين در ايران خودروهاي بي‌كيفيت، غير ايمن و غيراستاندارد داخلي است؛ با نوسانات بنزيني، خودروسازان هم خواستار افزايش قيمت محصولات خود مي‌شوند! اين در حالي است كه دولت با واردات خودروهاي كاركرده و نو مي‌تواند سطح مصرف بنزين در كشور را متعادل سازد. اين روند اما هرگز جدي گرفته نشده است.
4) در زمان مجلس ششم و دولت اصلاحات، تصميمي براي بهبود وضعيت بازار خودرو اتخاذ شد كه اگر مجلس اصولگراي هفتم با طرح تثبيت قیمت‌ها جلوي آن را نمي‌گرفت، شرايط امروز به شكل ديگري بود. مجلس ششم تصويب كرده بود هر سال حدود 20 درصد نرخ اقلام انرژي متناسب با تورم افزايش يابد. اين روند از قبل به اطلاع مردم مي‌رسيد و نه باعث تكانه نوساني در بازارها مي‌شد و نه سركوب قيمت بنزين را در پي داشت. اما مجلس هفتم با رويكردهاي پوپوليستي به جاي تداوم اين روند طرح تثبيت قيمت‌ها را اجرايي كرد و كار را به وضعيت امروز رساند.
5) دولت چاره‌اي جز شفافيت ندارد. دولت بايد شفاف به مردم بگويد كه چه برنامه‌اي را در خصوص بنزين تدارك ديده است؟ آيا زمزمه‌هاي افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي جدي است؟ آيا دولت قصد دارد، سهميه‌هاي دولتي را برداشته و نرخ بنزين آزاد را رسمي كند؟ مي‌خواهد گراني‌ها را تدريجي اعمال كند يا ناگهاني و... بدون اين شفافيت هر تصميمي در حوزه بنزين با واكنش تند افكار عمومي مواجه مي‌شود. امروز خانواده‌هاي ايراني با مشكلات وسيعي دست به گريبان هستند و ديگر توان فشار بيشتر برآمده از گراني‌ها را نمي‌توانند تاب بياورند.
