لغزش زمين عامل انفجار خط لوله گاز سراسري؟
انفجارهاي خط لوله گاز هر از چندگاهي لرزه به جان برخي شهرها مي‌اندازد و اين‌بار انفجار در خط لوله گاز سراسري در بروجن چهارمحال و بختياري و خرمبيد فارس، گاز چندين روستا، شهر و استان كشور رخ داد.
انفجارهاي خط لوله گاز هر از چندگاهي لرزه به جان برخي شهرها مي‌اندازد و اين‌بار انفجار در خط لوله گاز سراسري در بروجن چهارمحال و بختياري و خرمبيد فارس، گاز چندين روستا، شهر و استان كشور رخ داد.
به گزارش خبرنگار «تعادل»، حادثه انفجار گاز ساعت يك بامداد چهارشنبه «۲۵ بهمن ۱۴۰۲»، در چند نقطه كشور، موجب بروز آتش‌سوزي در خط لوله اصلي و قطعي گاز شد.
انفجار در خط لوله گاز سراسري در بروجن چهارمحال و بختياري و خرمبيد فارس كه به گفته مسوولان، بر اثر يك خرابكاري رخ داده است، موجب افت فشار، قطعي گاز شهري و قطعي گاز صنايع و ادارات چند استان شد. مديركل مديريت بحران چهارمحال و بختياري توضيح داد: تا زماني كه خط لوله انتقال ترميم شود ممكن است در برخي نقاط در كشور و در چهارمحال و بختياري افت فشار گاز را شاهد باشيم. خسرو كياني، مديركل مديريت بحران چهارمحال و بختياري در خصوص خرابكاري در انفجار خط لوله انتقال گاز در شهرستان بروجن، گفت: گزارش‌هاي فني در اين خصوص در حال بررسي است و تا اين گزارش اعلام نشود، نمي‌توانيم خرابكاري را تاييد كنيم. كياني در خصوص وسعت آتش‌سوزي، عنوان كرد: آتش‌سوزي نقطه‌اي بوده و تنها لوله و گاز موجود در آن بوده است كه دچار آتش شده است. مديركل مديريت بحران چهارمحال و بختياري تاكيد كرد: بلافاصله شيرهاي گاز بسته شدند و گازي كه در لوله در محدوده بود، سوخته است. مديركل مديريت بحران چهارمحال و بختياري با اشاره به اينكه آتش‌سوزي در خط لوله سراسري رخ داده است، اضافه كرد: سعي شده است تا مشكلي در انتقال گاز در كشور وجود نداشته باشد. او با بيان اينكه ترميم و اصلاح خط لوله انتقال گاز بستگي به اين دارد كه خط تا چه ميزان دچار آسيب شده است، تاكيد كرد: به همين جهت بايد عمليات حفاري انجام تا مشخص شود خسارت‌ها در منطقه چقدر است. همچنين مديركل مديريت بحران استانداري اصفهان از محدوديت گازرساني به صنايع بزرگ اصفهان و قطع شدن گاز در ۳۵ روستاي بخش وردشت سميرم خبرداد. منصور شيشه‌فروش، مديركل مديريت بحران استانداري اصفهان با اشاره به وقوع حادثه در خط لوله انتقال گاز در بروجن استان چهارمحال و بختياري، اظهار داشت: همه تمهيدات انجام شده كه گاز مشتركان خانگي در استان اصفهان قطع نشود. او افزود: محدوديت گازرساني براي صنايع بزرگ اعمال شده است تا براي مناطق مسكوني و مشتركان خانگي مشكلي ايجاد نشود. مديركل مديريت بحران استانداري اصفهان تاكيد كرد: در بخش وردشت سميرم گاز ۳۵ روستا بر اثر اين حادثه قطع شده است كه تلاش مي‌كنيم سوخت تأمين شود. به گفته مديركل مديريت بحران استانداري اصفهان، در حال حاضر اكيپ‌هاي خصوصي تعميراتي منطقه ۲ عمليات گاز براي تعمير و بازسازي خط لوله در منطقه حضور يافته‌اند. همچنين سعيد عقلي، مدير ديسپچينگ شركت ملي گاز ايران در اين خصوص گفت: خوشبختانه در اثر اين انفجار به كسي آسيبي نرسيده است و همكاران شركت ملي گاز در حال مديريت موضوع و تعمير خط لوله و بازگرداندن خط لوله به مدار سرويس هستند. وي با تاكيد بر اينكه با اقدامات انجام شده در كنترل مصارف، در حال حاضر مشكلي در تامين گاز شهرها وجود ندارد. گفت: مشكلات اندك ايجاد شده در روستاهاي اطراف محل انفجار به سرعت و پس از تعمير خط لوله برطرف خواهد شد. ضمن اينكه سوخت مايع مورد نياز و LPG در اين مناطق فراهم شده و در اختيار روستاهاي مورد نظر قرارخواهد گرفت. لذا مردم نگراني از اين بابت نداشته باشند. مدير ديسپچينگ شركت ملي گاز ايران با اشاره به آمادگي تيم‌هاي عملياتي اين شركت و حضور در محل وقوع حادثه انفجار خط لوله سراسري، گفت: آتش‌سوزي مهار شده و عمليات بازسازي خط‌لوله و بازگرداندن آن به سرويس در سريعترين زمان ممكن در دستور كار است، همچنين براي روستاهاي اطراف خط لوله كه دچار قطعي گاز شده‌اند سوخت جايگزين و LPG به حد كافي تامين شده است لذا مردم نگراني از بابت قطع گاز نداشته باشند.
واكنش وزير نفت
وزير نفت با اشاره به انفجارهاي ديروز در دو خط لوله گاز گفت: قول مي‌دهيم همه اين خطوط بازسازي و تعمير شوند و در مدار توليد قرار بگيرند. جواد اوجي در جمع خبرنگاران با اشاره به انفجار دو خط لوله گفت: اين حمله توسط عمليات‌هاي خرابكارانه و تروريستي براي خطوط انتقال گاز شبكه‌هاي سراسري ما در دو سه منطقه انفجار صورت گرفت و از همان ساعات اوليه همكارانمان در شركت ملي گاز پاي كار بودند، از قبل هم روي همه تاسيسات نفتي و گازي خود آمادگي داشتيم؛ چون مي‌دانستيم اينها با اتفاقاتي كه در منطقه افتاده و اين راهپيمايي عظيمي كه مردم در ايام ۲۲ بهمن داشتند، اينها تلاش مي‌كنند براي مردم چالش درست كنند. وي با بيان اينكه خوشبختانه اين حادثه خسارات جاني نداشته است، گفت: همكاران از همان بامداد مشغول هستند خوشبختانه يكي از اهدافي كه دشمن دنبال مي‌كرد قطعي گاز استان‌هاي بزرگ كشور بود كه اين اتفاق نخواهد افتاد و با تلاش و پيگيري همكاران ما و نيروهاي عملياتي ما از قبل هم روي همه تاسيسات نفتي و گازي آماده‌باش بوديم. وي يادآور شد: اگر يادتان باشد ۲۲ بهمن ۱۳۸۹ هم همين اتفاقات رقم خورد ۴ خط از شبكه سراسري ما را زدند، آن زمان هم من مديرعامل شركت گاز بودم با تلاش همكاران نگذاشتيم براي گاز هيچ شهر و روستايي مشكلي پيش بيايد. وي با بيان اينكه حملات سايبري و انفجار خطوط انتقال و پالايشگاه‌ها از جمله اهداف تروريستي امريكا و هم‌پيمانان منطقه‌اي و داخلي آن است، گفت: در اتفاقي كه افتاد ۵۰۰ نفر از همكارانم در آماده‌باش بودند تا تيم‌هاي امنيتي و خنثي‌سازي بمب در منطقه كارشان پايان يابد تا به سرعت وارد كار شوند. زمان برگشت خطوط منفجر شده به مدار سراسري بين ۱۲ تا ۱۵ ساعت خواهد بود. شما اين حجم از آمادگي ايران را با كشور تركيه مقايسه كنيد. با انفجار خطوط انتقال گاز در اين كشور ۲۰ روز زمان نياز دارند كه اقدامات ترميمي و اصلاحي را انجام دهند و گاز قطع شده را به شبكه سراسري كشورشان برگردانند.
گروه راه و شهرسازي|
آن‌گونه كه يكي از برجسته‌ترين زلزله شناسان كشور اعلام كرده است، «احتمالا جنبايي و بالاآمدگي تدريجي گسل اصلي زاگرس يكي از دلايل بروز تنش در خط انتقال گاز سراسري كشور و وقوع حادثه آتش‌سوزي بوده است.»
به گزارش «تعادل»، اگر چه ازمنظر عامه مردم، تخريب خانه‌ها و ساختمان يكي از پيامدهاي مشهود زلزله‌هاي پرقدرت يا تكرار زمين لرزه‌هاي كم قدرت به شمار مي‌رود، اما حالا وقوع انفجار خط لوله گاز سراسري در استان فارس از نگاه كارشناسان احتمالا داراي منشأ طبيعي و ناشي از حركت گسل زاگرس است. اگر چه به گفته كارشناسان، در منطقه كوهستاني مورد اشاره، امكان بروز«فرونشست» زمين وجود ندارد و انفجار و آتش سوزي رخ داده احتمالا ناشي از زلزله‌هاي كم‌قدرت اما مكرر در ماه‌هاي اخير است، با اين حال، پيامد بلافصل اين شرايط، حركت زمين و تخريب تاسيسات گازي و نفتي كشور است. مساله‌اي كه امكان وقوع آن در اثر فرونشست زمين يا همان زلزله خاموش نيز وجود دارد و منجر به تخريب زير ساخت‌ها و تاسيسات كشور خواهد شد. اين همه در حالي است كه به گفته كارشناسان بخش‌هاي وسيعي از كشور هم اينك تحت تاثير فرونشست زمين قرار دارند و از همين رو، مقابله با اين پديده به صورت فوري و فني ضروري است. بي‌گمان، در صورتي كه راهكارهاي مبارزه با فرونشست زمين به سرعت عملياتي نشوند، در هر نقطه‌اي از كشور، تكرار و مشاهده حوادثي همچون انفجار و آتش سوزي در خط لوله گاز سراسري دور از انتظار نخواهد بود.
حركت گسل‌هاي زاگرس
علي‌بيت‌الهي، رييس بخش زلزله‌شناسي، مهندسي و خطرپذيري مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي در پي وقوع انفجار و آتش سوزي در خطوط انتقال گاز در شبكه‌هاي اجتماعي نوشت: حوالي ساعت 1 بامداد روز 25 بهمن ماه 1402 گسيختگي لوله اصلي گاز در محدوده گردنه حلوايي در مسير بروجن-لردگان موجب خروج ناگهاني گاز، انفجار و آتش‌سوزي آن شد. اين اتفاق از فواصل دور قابل رويت و موجب وحشت ساكنين اطراف شد و علت حادثه در دست بررسي است. اين نوشتار با هدف ارايه يكي از دلايل احتمالي بروز سانحه تدوين شده كه شايد مورد توجه مسوولان محلي قرار گرفته و مفيد باشد.
موقعيت سانحه در مسير بروجن به لردگان و نرسيده به سه راهي بلداجي گزارش شده است. سه راهي بلداجي در 12 كيلومتري خروجي شهر بروجن (ميدان جهاد) به سمت جنوب غرب (به سمت لردگان) قرار گرفته است. مقطع ارتفاعي مسير از ميدان جهاد بروجن تا سه راهي بلداجي در شكل ارايه شده و در گوشه چپ بالايي نيز مسير بروجن – لردگان نمايش داده شده كه در آن سه‌راهي بلداجي و موقعيت بلداجي نيز قابل مشاهده است. بنا به گفته مسوولان شهرستان بروجن، گاز شهرستان‌هاي بروجن، گندمان و فرادنبه قطع شده بود كه با تلاش كارشناسان شركت گاز مجددا وصل گرديده است. البته در چنين مواقعي (قطع سراسري گاز و وصل مجدد آن) ضرورت دارد تا اقدامات ايمني از طرف مردم با توجه به راهنمايي‌هاي شركت گاز مورد توجه قرار گيرد.
دلايل محتمل گسيختگي لوله گاز
به گزارش تسنيم به نقل از بيت الهي، دلايل محتمل زير در صورت طبيعي بودن حادثه متصور است كه ضرورت دارد در مشاهدات ميداني مورد توجه قرار گيرد:
حركات دامنه‌اي: با توجه به شيب تند مسير در نزديكي گردنه حلوايي (شيب تا 10 درصد نيز مي‌رسد) يكي از دلايل گسيختگي لوله اصلي گاز مي‌تواند حركات دامنه‌اي در اين ناحيه باشد كه احتمالا با بارندگي‌هاي اخير تشديد شده است. احتمالا وقوع زمين لغزش و نيز رخداد سنگ افت‌ها مي‌تواند از دلايل گسيختگي لوله اصلي گاز باشد.
جنبايي گسل اصلي جوان زاگرس: گسل اصلي و رورانده زاگرس يكي از طويل‌ترين و جنباترين گسل‌هاي ايالت لرزه زمين ساختي زاگرس و محدوده سرزميني كشور ايران است. برهم‌نهي محدوده سانحه به موقعيت عبوري گسل اصلي جوان زاگرس نشان مي‌دهد به احتمال زياد محدوده حادثه (گردنه حلوايي) در بخش فرا ديواره‌اي اين گسله قرار گرفته و اين احتمال تقويت مي‌شود كه جنبايي و بالاآمدگي تدريجي گسل نيز يكي از دلايل بروز تنش در لوله گاز اصلي و وقوع حادثه آتش سوزي بوده است.
رخداد زلزله‌ها: بررسي داده‌هاي مركز لرزه‌نگاري موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران نشان مي‌دهد محدوده به مركزيت محل سانحه لوله گاز اصلي 65، لرزه خيز بالايي دارد. از سال 2006 ميلاي تاكنون طي 18 سال در گستره‌اي به شعاع 100 كيلومتري اطراف، حدود 621 زلزله با بزرگي 2.5 و بالاتر رخ داده است.
بررسي رخدادهاي لرزه‌اي سه روز اخير نشان مي‌دهد طي روز 23 بهمن 1402 در شمال غربي بلداجي زلزله‌اي با بزرگي 2.8 و به‌فاصله 16 كيلومتري محل سانحه لوله گاز رخ داده كه اين حادثه با توجه به بزرگي آن نمي‌تواند تاثيري در گسيختگي لوله گاز داشته باشد. اما بي‌گمان رخداد زلزله‌هاي متعدد و مستمر و وجود ارتعاشات ناشي از رخداد آنها، مي‌تواند خط لوله گاز را در كل در معرض ارتعاش و ناپايداري قرار دهد.
فرونشست زمين: با توجه به كوهستاني بودن مسير و عدم امكان بروز پديده فرونشست زمين در چنين نواحي، تاثير فرونشست زمين در رخداد سانحه لوله اصلي گاز 65 منتفي است.
پيشنهادات
با بررسي فرسودگي لوله اصلي گاز 65 و اتصالات آن و بررسي ساير عوامل غير طبيعي ديگر، در صورت احتمال تاثير عوامل طبيعي پيشنهاد مي‌شود دو مورد اولويت‌دار ناپايداري دامنه (وقوع زمين لغزش، سنگ افت و ...) و جنبايي گسل اصلي جوان زاگرس به‌دقت مورد بررسي قرار گيرد.
فرونشست در پايتخت
طبق گزارش كميسيون كشاورزي، آب و صنايع غذايي اتاق تهران كه در سال ۱۳۹۵ منتشر شد و به بررسي عوامل فرونشست در تهران پرداخت، دو عامل براي فرونشست وجود دارد كه عامل اول فرسودگي تاسيسات شهري ازجمله فرسودگي لوله‌هاي آب و نشت آب و در نتيجه نشست زمين ناشي از اين عامل است و دليل ديگر حفاري‌هاي صورت گرفته ازجمله شبكه مترو است. اما در ساير مناطق كه عمدتا در جنوب تهران واقع است به دليل افت آب‌هاي زيرزميني و آثار تكتونيكي آن نشست زمين خطري جدي محسوب مي‌شود و بايد به آن توجهي فوق‌العاده كرد. طبق بررسي‌هاي صورت گرفته، مناطق ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹و ۲۰ شهرداري تهران و شهرهاي اسلامشهر، شهريار، چهاردانگه، نسيم شهر، صباشهر و كهريزك تحت تاثير فرونشست دشت تهران قرار دارند. در منطقه وسيعي از جنوب غرب تهران به مساحت حدود ۶۰۰ كيلومتر مربع پديده نشست زمين رخ داده و اين نشست كردن همچنان ادامه دارد و اين درحالي است كه حداكثر ميزان نشست در برخي از مناطق دشت تهران نيز ۳۶سانتي‌متر گزارش شده است.
به گزارش «تعادل»، بيش از ۳۰۰ مورد فروريزش در تهران طي سال‌هاي اخير گزارش شده است. از نگاه كارشناسان«فرونشست» و «فروريزش» زمين دو مقوله جدا از يكديگر هستند. فرونشست زمين كه گستره وسيعي از سطح زمين را در برمي‌گيرد به علت برداشت بي‌رويه آب از سفره‌هاي زيرزميني از طريق حفر چاه‌هاي عميق و در نتيجه خشك شدن و از بين رفتن خلل و فرج خاك ايجاد مي‌شود. اما فروريزش كه محدوده‌اي بسيار كوچك را در بر مي‌گيرد، تحت تاثير عواملي همچون جريان آب‌هاي زيرزميني، حفر تونل‌هاي زيرزميني و مواردي از اين دست به وجود مي‌آيد. به اين ترتيب، كارشناسان بر اين باورند كه فرونشست يك يا چند منطقه و به عبارتي چندين هكتار را در برابر مي‌گيرد ولي فروريزش محلي و موضعي است. فرونشست قصه ديگري دارد و ماجراي امروز و فرداي تهران نيست. فرونشست مساله‌اي تدريجي و مزمن است كه از سمت جنوب‌غرب در حال ورود به تهران است. فرونشست مشكل يك هفته و يك ماه بعد نيست و دغدغه ۵ تا ۱۰ سال آينده است و اكنون هشدارها داده مي‌شود براي سال‌هاي بعد؛ برداشت‌هاي بي‌رويه آب‌هاي زيرزميني و موضوعات كلان‌شهرسازي ازجمله دلايل بروز فرونشست است. همچنين استفاده از موادي كه نفوذپذير نيستند و مانع ورود باران به سفره‌هاي زيرزميني مي‌شوند همچنين برداشت مجاز و غيرمجاز از سفره‌هاي زيرزميني از دلايل بروز فرونشست است. به‌طور مثال، به گفته كارشناسان، تلاقي خط شرقي- غربي ۷ مترو تهران با ۳۰۰رشته قنات شمالي- جنوبي اين شهر، وضعيت زمين پايتخت را به دليل تغيير مسير آب‌هاي زيرزميني و فرسايش خاك به‌طور جدي تهديد مي‌كند. در مجموع مي‌توان گفت، تهران شهري است كه سال‌ها داراي قنوات زياد بوده و بافت خاك آن هم پر از خلل و فروج است از طرفي فرسودگي لوله‌هاي آب را داريم و يك‌سوم لوله‌هاي آب شهري پوسيدگي دارد و وقتي كه مي‌تركد وارد خاك مي‌شود و خاك را مي‌شويد. از اين‌رو، ناگهان وزن زياد خاك بر روي لوله‌ها رها مي‌شود. ناگفته نماند هر مترمكعب خاك كه شسته شود دو تن وزن دارد. به‌طور مثال، حادثه شهران در سال ۱۳۹۵ در اثر پوسيدگي لوله گاز و برخي از فعاليت‌هاي عمراني در حوالي آن رخ داد.
