عرضه اعتباري و آرامش بازار

مديرعامل شركت ملي صنايع پتروشيمي چندي قبل اعلام كرد كه عرضه اعتباري محصولات پتروشيمي موجب افزايش توليد صنايع تكميلي و آرامش بازار شده است.
اين گزاره به چه معنا است؟ حوزه عرضه اعتباري محصولات پتروشيمي چه تاثيري در افزايش توليد صنايع تكميلي و پايين­دستي دارد و نسبت آن با آرامش بازار چيست؟ براي پاسخ به اين سوال بايد ابعاد گوناگوني را مورد بررسي قرار داد. به ‌طور كلي عوامل بسياري مي‌بايستي در چرخه توليد دست‌به‌دست هم بدهند تا كالاي مناسب توليد و به‌موقع و با قيمت مناسب در اختيار مصرف‌كننده قرار بگيرد. به‌ طور ويژه صنعت پتروشيمي نيز از اين امر مستثنا نيست.  برخي كارشناسان هنوز حوزه عرضه اعتباري را به چشم يك جور فرآيند صرفا بانكي نگاه مي‌كنند كه مانند وام مسكن اخذ و پس از خريد ملك يا خانه اقساط آن توسط وام‌گيرنده به صورت ماهانه پرداخت مي‌شود.  در اين نگاه شركت خريدار كالا (به عنوان مثال خريدار مواد پتروشيمي در بورس) پولي را از بانك وام گرفته و در تالار عرضه كالا نسبت به خريد حواله اقدام مي‌کند و در واقع سبد نياز خود را تهيه و چرخه توليد را تكميل و با فروش محصول نهايي خود و كسب درآمد اقساط وام بانكي را تسويه مي‌نمايد. اين روش مزايا و معايبي دارد؛ از يك سو اين وام مي‌تواند ظرفيت كارخانه‌ها را تكميل کند. مجتمع‌هاي توليدي و صنعتي و كارگاه‌ها به‌ويژه در فصول كم رونق زمستاني انبارهاي خود را از كالا مملو کرده و در فصول پرمصرف با عرضه كامل آنها از كمبود در بازار مصرفي خانوار ممانعت به عمل مي‌آورند.
از سوي ديگر معايب خاص خود را دارد. به عنوان نمونه در ماه‌هاي قبل از رونق (مثل بهمن ماه و آستانه عيد نوروز) كالاهاي مصرفي همچون شوينده، لوازم خانگي و پلاستيكي، لاستيك و منسوجات شاهد پيك تقاضا و رشد انفجاري فروش هستند و اعتبارات و سود متعلق به آنها در بازار به ‌شدت افزايش مي‌يابد. همچنين افزايش پايه پولي در بانك‌ها و تورم برآمده از آن را بايد ازجمله معايب اين روش محسوب كرد.

اينجاست كه راه ‌حل عرضه اعتباري به صورت خلاقانه‌تر و همراه با مزايايي براي توليد مجتمع‌هاي پتروشيمي موردتوجه قرار مي‌گيرد.  در اين روش، شركت‌هاي عرضه‌كننده و هلدينگ‌هاي بزرگ بورس با توجه به شناختي كه نسبت به خريداران دارند خود نسبت به ارزيابي و رتبه‌سنجي خريداران اقدام و نسبت در بازه‌هاي زماني نسبتا طولاني به فروش اعتباري كالا اقدام مي‌كنند.  بنابراين با تقريب قابل ‌قبولي ميزان حجم خريد محصول در سه تا شش ماه آينده تعيين مي‌شود. محصولات پليمري داراي تنوع در زيرگروه‌هاي توليدي (گريدهاي) مختلف هستند. مثلا پي‌وي‌سي حسب اينكه در محصولات پزشكي به كار برود يا در صنايع لوله‌سازي، داراي گريدهاي متفاوت و متنوعي از حيث ارزش يا مواد افزودني است.  اكنون در اين روش نوين مي‌توان گريدهاي مختلف را به صورت برنامه‌ريزي شده عرضه و توليد كرد. به اين صورت كه حجم توليد هر گريد مشخص شده و لذا شركت توليدي بالادست مي‌تواند در جهت خريد خوراك، خريد افزودني‌ها، بسته‌بندي و انبارش آنها اقدام كند. اين در حالي است كه با روش اعتباري عملا توليدكننده نيازي به اخذ وام ندارد. با حذف وام پربهره مزبور و كاهش گردش نقدينگي در بازار سرمايه، طبعا به عدم افزايش پايه پولي در بانك‌ها و و كاهش تورم‌زايي پايان سال كمك مي‌شود.  لازم به توضيح است موضوع پيش‌بيني زمان به ويژه در تهيه كالاهايي كه از طريق واردات تامين مي‌شوند نقشي حياتي دارد. تهيه منقطع و متناوب اقلام و با مقادير كم اساسا هزينه‌هاي خريد و حمل كالا را افزايش داده ولي تهيه كالاهاي مزبور در افق طويل‌المدت به ويژه در مقاطعي از سال كه بازار همان كالا در ركود نسبي است به معني صرفه‌جويي و سود خواهد بود. 
 در فرآيند عرضه اعتباري معمولا پولي خلق نمي‌شود زيرا سود آن به روشي بانكي احصا نشده و بازدهي آن در كاهش هزينه‌ها نمود مي‌يابد (به ‌دليل حجم خريد بالاي خوراك، افزايش درصد استفاده از ظرفيت توليد و افزايش سرانه توليد به ازاي هر كارمند و كاهش مصرف انرژي سرانه). 
آنچه مديرعامل صنايع پتروشيمي كشور به آن اشاره دارد درواقع همين فرآيند است. 
بسياري شركت‌ها و هلدينگ‌هاي پتروشيمي در اين راهبرد ملي با هدف تكميل زنجيره ارزش مشاركت و فعاليت دارند. 
طبق آخرين برآوردها، مجموع ميزان فروش اعتباري از سوي هلدينگ‌ها به ترتيب هلدينگ تاپيكو 55 درصد، هلدينگ خليج فارس 40 درصد، هلدينگ پارسيان 39 درصد، هلدينگ شستان 39 درصد و هلدينگ باختر نيز 37 درصد كل فروش آنها بوده است.
در اين خصوص البته وزارت نفت نيز بر ترغيب شركت‌هاي پتروشيمي بالادستي به عرضه اعتباري محصولات تأكيد ويژه‌اي دارد. افزايش عرضه اعتباري محصولات پتروشيمي در بورس كالا و بورس انرژي در راستاي تكميل زنجيره ارزش به عنوان راهبردي روشن و شفاف هدف‌گذاري شده است. هم‌اكنون حدود ۱۵ تا ۱۶ هزار واحد صنعتي 
پايين‌­دستي خوراك مورد نياز خود را از مجتمع‌هاي پتروشيمي تأمين مي‌كنند و از فروردين تا پايان آذر ماه 1402 حدود 55 هزار ميليارد تومان عرضه اعتباري به صنايع پايين‌دستي پتروشيمي انجام شده است.
ماحصل آنكه روش‌هاي نوين بازرگاني، مالي و تامين اعتبار فرآيندهايي خلاقانه و پرثمر هستند كه توانسته­‌اند اقتصاد جهان را متحول سازند. اين روش‌ها تركيبي از تعامل اقتصاد ديجيتال، ارزش‌هاي مشترك در بيشينه كردن توليد و اطمينان از آينده بازار هستند.
اين همان مسيري است كه صنعت پتروشيمي كشور چاره‌اي جز ورود به آن ندارد.