بلايي كه فيلترينگ به مسيرياب‌ها نازل كرده است

مدتي است رانندگان، موتوري‌ها و مسافران بسياري از موقعيت‌يابي نادرست اپليكيشن‌هاي مسيريابي صحبت مي‌كنند، كاربران هرروز با افزايش خيابان‌ها و كوچه‌هايي كه GPS به‌طور كامل قطع مي‌شود، مواجه هستند و عمده كاربران اپليكيشن‌هاي مسيرياب را مقصر مي‌دانند. اما كارشناسان معتقدند فيلترينگ، اختلال در شبكه و جعل جي‌پي‌اس، از عوامل مهم اين اختلال است و اپليكيشن‌ها متهم اصلي اين پرونده نيستند. استفاده از انواع فيلترشكن‌ها از پاييز سال گذشته افزايش يافته است و آمارها از اثرات اين افزايش بر امنيت شبكه حكايت دارد. «عيسي زارع‌پور» وزير ارتباطات نيز چندي پيش با اشاره به اثرات امنيتي فيلترشكن‌ها گفت: «توصيه ما به مردم اين است كه حتي المقدور از فيلترشكن استفاده نكنند، چون امنيت سيستمشان را به مخاطره مي‌اندازد. به تازگي ديديد كه اطلاعات چند 10 ميليون كاربر يك فيلترشكن رايگان منتشر شده است.» در اين ميان اما مدتي است كه بسياري از كاربران، رانندگان و پيك‌هاي موتوري از به‌روزرساني نشدن مسيرها و افزايش خيابان‌هايي كه در آن GPS ندارند، گلايه مي‌كنند. مسافران، رانندگان تاكسي‌هاي اينترنتي و به‌طور كل لجستيك آنلاين گروه مهمي هستند كه از اين چالش لطمه خورده‌اند و حالا در روزهاي پاياني سال و ترافيك سنگين اسفند ماه اين مشكلات كاربران زيادي را كلافه كرده است. جواد عامل در اين باره به پيوست مي‌گويد: «اختلال مربوط به دو يا سه هفته قبل نيست؛ بلكه چند سال است كه سرويس‌هاي مكان‌مبنا از جمله مسيرياب‌ها در ايران با اين معضل مواجه هستند و كاربران در مسيريابي‌هايشان از اختلال در GPS يا اسپوفينگ رنج مي‌برند.» اسپوفينگ يا جعل موقعيت مكاني در بيشتر مواقع به دلايل امنيتي اتفاق مي‌افتد و ارگان يا نهاد خاصي در اين زمينه پاسخگو نيست.

مشكل هميشگي است فقط فركانس اختلال كم و زياد مي‌شود

جواد عامل مديرعامل نقشه‌ياب ايراني درباره اسپوفينگ به پيوست توضيح مي‌دهد: «يكي از مشكلات عمده‌اي كه كاربران با آن مواجه هستند، مساله جعل موقعيت مكاني يا Spoofing GPS است. به اين صورت كه كاربر مثلا در نقطه‌اي در مركز تهران است، اما بر اساس سيگنال‌هاي غير واقعي، موقعيت مكاني GPS، دستگاه او را روي باند فرودگاه مهرآباد نمايش مي‌دهد. اين موضوع در تمام سرويس‌هاي نقشه‌محور مشكلات زيادي ايجاد مي‌كند، اما براي مسيرياب‌ها، يك چالش جدي و بحران است.» او ادامه مي‌دهد: «نكته مهم اينجاست كه گاهي اوقات كاربراني كه دانش فني كمتري دارند، مشكل را از چشم نرم‌افزار مي‌بينند و نمي‌دانند اين مشكل از اپليكيشن ايجاد نشده است. با اينكه برخي استارت‌آپ‌ها در زمينه اختلال‌هاي GPS اطلاع‌رساني نمي‌كنند، اما ما بارها در اين زمينه اطلاع‌رساني كرده‌ايم و از مشكلاتي كه اين نوع اختلال‌ها به مسيرياب‌ها تحميل مي‌كند، صحبت كرده‌ايم. در تمام جهان در برخي مواقع مثل جنگ يا مسائل امنيتي با اين مشكل مواجه مي‌شوند، اما در ايران اين مشكل اكثر اوقات وجود داشته و صرفا فركانس اختلال كم و زياد مي‌شود.»

از رنجي كه مي‌بريم

او در رابطه با علت افزايش اختلال در GPS هم توضيح مي‌دهد: «نكته اصلي اينجاست كه دقيقا منبع و علت اين جريان و اين باگ‌ها مشخص نيست. جعل جي‌پي‌اس و اختلالي كه در شبكه اتفاق ميفتد را كسي گردن نمي‌گيرد و چون مسير فيلترينگ به صورت مستقيم به GPS مرتبط نيست، نمي‌توانيم حتي دقيقا مشخص كنيم كه فيلترينگ چگونه و به چه ميزان عملكرد مسيرياب‌ها را با مشكل مواجه مي‌كند. اما در نهايت آنچه قابل مشاهده است اختلالي است كه همه از آن رنج مي‌بريم. متاسفانه حتي زمان دقيقي نيز براي رفع آننمي‌توان تعيين كرد و فقط در بازه‌هاي زماني مختلف با افزايش اين اختلال مواجهيم. اينكه كاربر در ميدان وليعصر باشد اما لوكيشن وسط اقيانوس هند را نشان بدهد، علاوه بر اينكه براي كاربران آزاردهنده است، در معيشت بسياري از رانندگان تاكسي‌هاي اينترنتي و پيك‌هاي موتوري هم تاثير مي‌گذارد و در روند كار آنها اختلال ايجاد مي‌كند.» او ادامه مي‌دهد: «در حقيقت تمام اين مشكلات از سمت اپليكيشن‌هاي مسيرياب نيست، بلكه مشكلات از اختلالي است كه در شبكه ايجاد شده است. البته در حالت عادي عواملي مثل آب‌وهوا يا ساعت اوج ترافيك و مصرف در افزايش اختلال GPS به شكل محدودي نقش دارند، اما آنچه كه عامل اصلي اين مشكل است همان موضوع جعل GPS است. اما يكي از مشكلات ديگري كه به تازگي بيش از قبل در مورد آنها مي‌شنويم اين است كه رانندگان مي‌گويند تعداد خيابان‌هايي كه گاه كاملا جي‌پي‌اس خود را از دست مي‌دهند، بيشتر شده است كه اين موضوع در بيشتر مواقع به دلايل امنيتي اتفاق مي‌افتد.» عامل در زمينه فيلتر شدن مسيرياب‌هايي مثل Waze مي‌گويد: «هرگز از فيلتر شدن هيچ اپليكيشن خارجي خوشحال نبوده و نيستيم، حذف رقيب به معني قدرتمند شدن كسب‌وكارها نيست و دقيقا همين نقطه جلوي پيشرفت يك كسب‌وكار را مي‌گيرد. درست است كه ويز فيلتر شد، اما رقيب قدرتمند ما يعني گوگل مپ همچنان در دسترس كاربران ايرانيست و كاربران مي‌توانند با مقايسه دو اپليكيشن و بر اساس ويژگي‌ها و خدماتي كه ارايه مي‌شود، مسيرياب مدنظر خود را انتخاب كنند.در واقع رشد در دنياي رقابت معنا پيدا مي‌كند. هر جا كه كسب‌وكاري فيلتر شود، گويا يك خودروساز ايراني ديگر در حال رشد است.»

استفاده از اينترنت بدون فيلترشكن ممكن نيست

همه اين مشكلات در حالي است كه چندي پيش انجمن الكترونيك ايران در گزارش خود اعلام كرده بود كه اما اينترنت ايران در وضعيت خطرناكي قرار دارد؛ خطرناك به اين معني كه همچنان استفاده از اينترنت براي ايراني‌ها، بدون فيلترشكن ممكن نيست و منطق استفاده از فيلترشكن، علاوه بر تحميل هزينه ماهانه چند هزار ميلياردي از سبد معيشتي كل خانواده‌هاي ايراني، موجب افزايش آسيب‌پذيري بر روي تجهيزات ديجيتال كاربرها، نفوذ و نشت اطلاعات كسب‌وكارها و افزايش آزارهاي ديجيتال (Cyberbullying) شده است. طبق اين گزارش، اينترنت در ايـران، پراختلال، محدود و كند است. بر اساس داده‌هاي شاخص كيفيت‌ اينترنت، وضعيت اينترنت ايران بيشترين شباهت را با كشورهاي فقير و توسعه نيافته دارد، اما تفاوت اصلي در خودخواسته بودن اين شرايط براي ايران است. خودخواسته به اين معني كه بخش قابل توجهي از مشكلات اينترنت كشور از فيلترينگ و محدوديت‌هاي آن تا سرعت و اختلالات گسترده نه به دليل مشكل در توسعه زيرساخت‌ها كه به سياست‌گذاري‌ها، اقدامات مديريتي و اعمال قوانين به وجود آمده است. در نهايت گلاويز شدن شهروندان و كسب‌وكارهاي ايراني با يكي از ناامن‌‌ترين و بي‌كيفيت‌ترين اينترنت‌هاي دنيا، مرگ تدريجي روياي توسعه اقتصاد ديجيتال و يونيكورن‌هاي دانش‌بنيان را رقم مي‌زند.