همه نوسانات به تحريم ختم مي‌شود
چرا نرخ ارز در هفته‌های پاياني سال در دالان صعودي قرار گرفته است؟ اين ابهام اين روزها به يكي از پرتكرارترين پرسش‌هاي عمومي مردم بدل شده است.
چرا نرخ ارز در هفته‌های پاياني سال در دالان صعودي قرار گرفته است؟ اين ابهام اين روزها به يكي از پرتكرارترين پرسش‌هاي عمومي مردم بدل شده است. اقشار مختلف مردم شامل دانشجويان، كسبه، فرهنگيان و... مي‌خواهند بدانند چه اتفاقي در فضاي عمومي كشور رخ داده كه پس از مدتي ثبات، بازار ارز كشور دوباره رنگ نوسان و آشفتگي را به خود ديده است؟ دلايل بسياري وجود دارد كه اقتصاد ايران با كمبود ارز و نوسانات بعدي مواجه شده است:
1) تحريم‌هاي اقتصادي: بر خلاف ديدگاه‌هايي كه دولتمردان در زمان كسب كرسي ساختار اجرايي مطرح مي‌‌كردند، تحريم‌هاي اقتصادي همچنان مهم‌ترين عامل گراني، نوسان و كمبود ارز در كشور است. هر اندازه كه مقامات تلاش می‌كنند تاثير تحريم‌ها را در اقتصاد كشور و معيشت مردم انكار كنند، واقعيت‌هاي اقتصادي بيشتر نشان مي‌دهد كه بازارها تحت تاثير تحريم‌ها قرار دارند. معناي تحريم، يعني كاهش فروش نفت و ساير اقلام انرژي به عنوان مهم‌ترين كالاي صادراتي كشور. وقتي نفت كمتر صادر شود، درآمدهاي ارزي كشور هم كاهش پيدا مي‌كند و بحران كمبود ارز در داخل نمايان مي‌شود. از سوي ديگر ايران به دليل عدم پيوستن به اف‌اي‌تي‌اف با مشكل نقل و انتقال بانكي هم مواجه است و نمي‌تواند وجوه حاصل از صادرات نفتي را به راحتي به كشور منتقل كند.
2) خروج سرمايه از كشور: بر اساس برخي آمارهاي رسمي و غيررسمي هر سال ده‌ها ميليارد دلار سرمايه از ايران خارج مي‌شود. بخشي از اين خروج سرمايه‌ها ناشي از شيوه مديريت، بخشي برآمده از تنگناهاي اقتصادي و حجم انبوهي هم ناشي از فساد و رانت و ويژه‌خواري است. وقتي سيستمي با خروج گسترده ارز مواجه شود، طبيعي است كه با كمبود ارز، اخلال در روند عادي عرضه و تقاضا و نهايتا نوسانات ارزي مواجه مي‌شود. اين روند از يك طرف، تقاضاي ارز را بالا مي‌برد و از سوي ديگر كشور را با كمبود ارز مواجه مي‌كند.
3) تورم: عامل مهم بعدي در نوسانات ارزي، تورم است. سال‌هاست در ايران چالشي ذيل عنوان تاثير گراني ارز بر افزايش تورم يا تاثير تورم بر افزايش نرخ ارز شكل گرفته است. اما واقع آن است كه اين دو عامل از هم تاثير گرفته و بر هم بر هم اثر مي‌گذارند. بر اساس برخي داده‌هاي مستند، نرخ تورم در بسياري از بازارها بسيار بالاتر از نرخ تورم در بازار ارز است. قبلا دولت با روش‌هاي مختلف تلاش كرده بود در بازار ارز ثبات مقطعي ايجاد كند. آمارها حاكي است كه نرخ تورم در بازار خوراكي‌ها، حتي بالاي 100 درصد است. در واقع بر اساس اصل همگرايي بازارها، نرخ ارز پس از افزايش قيمت در ساير بازارها روند صعودي به خود گرفته است.
4) يكي ديگر از عوامل مهم افزايش نرخ ارز انتظارات تورمي است. انتظارات تورمي در اقتصاد ايران پس از انتخابات اسفندماه و حضور چهره‌هايي كه اعتقادي به بخش خصوصي، استفاده از علم اقتصاد، منطق بازار و... ندارند، افزايش يافته است. از سوي ديگر، انتخابات ايالات متحده و احتمال بازگشت ترامپ به راس هرم اجرایي امريكا هم مزيد بر علت شده تا بازار ارز كشورمان نسبت به اين رخدادها واكنش نشان داده و نوساني شود. سال‌هاست كه اقتصاد ايران تحت تاثير عوامل بيروني قرار دارد و انتشار اخبار خوب يا بد مثبت يا منفي آن را در شوك و نوسان فرو مي‌برد. به هر حال در تجربه‌هاي قبلي، ترامپ با برجام مخالفت كرده و از سوي ديگر فشار حداكثري را عليه ايران اعمال كرده است. تداوم احتمالي اين روند باعث شده بازارها با نوعي نگراني به دورنماي آينده نگاه كنند. نتيجه اين نگراني هم در بازار ارز و متعاقب آن ساير بازارها نمود پيدا كرده است.
5) ذينفعان سوداگر: بانك مركزي به خوبي مي‌داند چه افراد و جريانات سوداگري در نوسانات بازارها سهم دارند. گروه‌هايي كه تلاش مي‌كنند با دميدن بر نوسانات بازار، سودهاي كلان برداشت كنند. اين گروه‌ها و اين افراد كه مي‌توان آنها را ذيل عنوان ذينفعان بازار دسته‌بندي كرد، از كوچك‌ترين فرصتي براي دميدن بر آتش نوسانات استفاده مي‌كنند. مجموعه اين گزاره‌ها در كنار ساير عوامل از دلايل اصلي بروز نوسان در بازار ارز و سپس ساير بازارهاي كشور هستند كه بايد مورد توجه و تحليل قرار گيرند.
