ضعف زیرساخت‌های قانونی برای بازیگران ایران

بیت‌کوین با ورود جریان‌های نقدینگی عظیم ETFها در حال تجربه تقاضای بی‌نظیری است و به نظر می‌رسد نصف شدن عرضه قرار نیست جهش‌های قیمتی گذشته را ایجاد کند. هرچند در ایران به گفته کارشناسان، ما هنوز فاصله زیادی تا پذیرش رسمی این کلاس دارایی در اقتصاد خود داریم و ورود شرکت‌های کوچک به این حوزه و سرمایه‌گذاری‌هایشان نیز، نه به دلیل تحلیل مالی عمیق که حاصل اعتقاد شخصی صاحبان این شرکت‌ها به این کلاس دارایی است. از سوی دیگر زیرساخت‌های قانونی نیز در این زمینه وجود ندارد و تعریفی برای این کلاس دارایی نداریم.

شش روز دیگر تورم بیت‌کوین به زیر یک درصد می‌رسد. قدرت‌نمایی خاصیت ضد تورمی بیت‌کوین به عنوان ویژگی متمایز کننده آن از پول‌های فیات، با فرآیندی به نام هاوینگ انجام می‌شود که در هر چهار سال با نصف کردن عرضه، این رمزارز را کمیاب‌تر می‌کند و در هر دوره باعث رشد قابل توجه قیمت بیت‌کوین شده است. البته این بار متفاوت است. چهارمین هاوینگ، عرضه بیت‌کوین را به ۳.۱۲۵ واحد برای هر بلاک می‌رساند و نصف شدن عرضه که از محل پاداش تولید هر بلاک محقق می‌شود، به معنای نصف کردن درآمد ماینرهایی است که امنیت
مثال زدنی بیت‌کوین مدیون وجود آنهاست. با صنعت اعلام شدن ماینینگ در ایران، فعالان این حوزه با چالش‌های متعددی برای مجوز و تعرفه انرژی مواجه شدند. روندی که با کاهش درآمد ماینرها به واسطه هاوینگ می‌تواند شرایط را برای بخش قانونی این ماینینگ داخلی سخت‌تر کند. علی بابک‌نیا، رئیس کارگروه ماینینگ انجمن بلاک‌چین گفت: هاوینگ یکی از فرآیند‌های بلوغ و رشد در نگاه علاقه‌مندان به کریپتو و فناوری بلاک‌چین است. فارغ از موضوعات اقتصادی و مقبولیت برای صنعت ماینینگ، با یک فرآیند خجسته مواجهیم. اما از نگاه تخصصی با افزایش هش‌ریت شبکه، اثرات مثبتی مانند امنیت و کاربری بیشتر برای کاربران را به دنبال خواهد داشت. البته این فرآیند به نوعی باعث حذف رقبای کاذب شبکه می‌شود و به ماندگاری شبکه کمک می‌کند. به این ترتیب بسیاری از کوین‌ها و توکن‌ها نمی‌توانند پا به پای اقتدار بیت‌کوین حرکت کنند و غربال رقبای کاذب اتفاق می‌افتد.از نظر عملیاتی، هاوینگ با نصف کردن عرضه بیت‌کوین می‌تواند روی قیمت تاثیرگذار باشد. هرچند نمود تاثیر قیمتی الزاما بازه زمانی خاصی ندارد. هاوینگ در ابتدا با نصف کردن پاداش شبکه، درآمد ماینرها را کاهش می‌دهد اما استمرار و انجام عملیات ماینینگ در کنار افزایش تقاضا باعث می‌شود این زیان‌ها جبران شود. خریداران بیت‌کوین عمدتا حاضر به پذیرش ریسک‌های بالا هستند. امید امین‌زاده معاون عملیات یکی از صرافی‌های ارز دیجیتال گفت: در اقتصاد تعادل میان عرضه و تقاضا در بازار، قیمت را تعیین می‌کند. در رابطه با وقوع هاوینگ نیز، تابع عرضه قطعا اثر اقتصادی جدیدی ایجاد می‌کند. در مقابل، تابع تقاضا و رفتار خریداران را داریم و تعادل میان این دو، قیمت را در بازار مشخص خواهد کرد. در تحلیل تابع تقاضا در جریان هاوینگ، هیجان‌ها و انتظارات قیمتی پیش از هاوینگ تا زمان وقوع آن، اثر روانی خود را حفظ می‌کنند اما به مرور و با کمرنگ شدن این هیجانات، اثرات بنیادی جایگزین آنها می‌شوند. اینجا باید توجه کنیم که تقاضا خودش تابع متغیرهای متنوع و بسیاری است که متغیرهای بنیادی اقتصاد کلان جهانی را می‌توانیم یکی از مهم‌ترین‌ آنها بدانیم؛ متغیری که بر رفتار قیمتی بیت‌کوین نیز اثرگذار است. بیت‌کوین یک دارایی Risk-On است که خریدارانش عمدتا حاضر به پذیرش ریسک‌های بالاتر -در نسبت با دارایی‌های دیگر- هستند؛ به همین دلیل زمانی که فشار تقاضا در سایر بازارها ایجاد می‌شود، بازار بیت‌کوین -و رمزارز به‌طور کلی- نیز رفتار مشابهی نشان می‌دهد. البته در اینجا هدفم اطلاق همبستگی مطلق نیست بلکه اینها را عواملی بنیادی و اثرگذار بر یکدیگر می‌دانم. او اظهار کرد: در واقع مستقل از رفتارهای پیشگویانه کاربران این حوزه، تابع تقاضا در بلندمدت، خود تابع متغیرهای بنیادین دیگری مانند همبستگی مثبت میزان پول M2 و قیمت بیت‌کوین در اقتصاد جهانی است. اما همواره وقایع بیرونی می‌توانند عرضه یا فروش بیت‌کوین را به شیوه‌ای افزایش دهند که کاهش عرضه بیت‌کوین در اثر هاوینگ را بی‌اثر کند یا عملا موجب کاهش قیمت آن شود. از سمت دیگر نرخ تولید بیت‌کوین در مقایسه با میزان بیت‌کوین در گردش (تورم بیت‌کوین) در هر هاوینگ نسبت به هاوینگ قبلی اثر کاهشی کمتری دارد و اگر میزان بیت‌کوین کاهش‌یافته را به قیمت روز در مقایسه با حجم کل بازار محاسبه کنیم، می‌بینیم که اثر هاوینگ چهارم، نسبت به قبل به مراتب کمتر خواهد بود. برای مثال در رابطه با تایید ETFهای بیت‌کوین ما شاهد دو مرحله بودیم؛ یکی مرحله پیشگویانه که کاربران با تاثیر از اثرات ناشی از این تایید در دوره‌ای نسبت به خرید بیت‌کوین اقدام کردند که باعث شد قیمت آن روندی افزایشی در پیش بگیرد. البته در نهایت بخشی از این کاربران، با اعلام تایید نهایی، اقدام به فروش دارایی‌ خود کردند. این افراد پیش‌بینی می‌کردند که قیمت بیت‌کوین، خود را پیش از اعلام تایید نهایی، تطبیق داده و پیش‌بینی یک دوره کاهشی را برای قیمت بیت‌کوین داشتند اما دیدیم که این فشار عرضه توسط این دسته از کاربران، به راحتی توسط اثر اقتصادی ورود پول جدید به این کلاس دارایی بی‌اثر شد و نهایتا ضمن تشدید تقاضا، افزایش معنادار قیمت تا بالاتر از سقف قیمتی قبلی را داشتیم. امین‌زاده در پاسخ به اینکه باتوجه به ورود بازیگران جدید در این حوزه، می‌توانیم به شکل‌گیری این بازیگران در بازار داخلی هم امیدوار باشیم، گفت: من پیش‌بینی می‌کنم که یکی از اتفاقات آتی در رابطه با بیت‌کوین، ورود نهادها -خصوصا در اقتصاد امریکا- به این کلاس دارایی است. ورود نهادهای بزرگ و سرمایه‌گذاران سنتی می‌تواند قیمت بیت‌کوین را چند برابر کند و بدین صورت، پیش‌گویی‌های پیرامون قیمت نجومی بیت‌کوین را محقق کند. اما در رابطه با ایران باید بگویم که ما هنوز فاصله زیادی تا پذیرش رسمی این کلاس دارایی در اقتصاد خود داریم و ورود شرکت‌های کوچک به این حوزه و سرمایه‌گذاری‌هایشان نیز، نه به دلیل تحلیل مالی عمیق که حاصل اعتقاد شخصی صاحبان این شرکت‌ها به این کلاس دارایی است. از سوی دیگر زیرساخت‌های قانونی نیز در این زمینه وجود ندارد و تعریفی برای این کلاس دارایی نداریم. قانون سکوت کرده، کشور آن را به رسمیت نمی‌شناسد و این بازار را به مثابه محلی برای خروج سرمایه نگاه در نظر می‌آورد.

دو اتفاق مهم برای بیت‌کوین در ۲۰۲۴:

هاوینگ و تایید ETFها

سالار تحویل‌دار، مدیر توسعه کسب‌وکار یکی از صرافی‌های ارز دیجیتال بیان کرد: سال ۲۰۲۴، دو اتفاق مهم را برای بیت‌کوین انتظار داشتیم. یکی هاوینگ و دیگری ETFها. در زمانی که هنوز خیلی انتظاری از شکل‌گیری ETFها وجود نداشت، تحلیلگرها برای ۲۰۲۴، سقف ۱۲۰ هزار دلاری را پیش‌بینی می‌کردند. در هاوینگ‌های گذشته و در بازه یک سال قبل از رویداد هاوینگ معمولا با انتظارات افزایش قیمت مواجه بودیم که بعد از آن به یک روند صعودی منجر می‌شد و معمولا یک بازه دو ساله رکود و تثبیت قیمت جدید رخ می‌داد. امسال قبل از هاوینگ بیت‌کوین سقف‌های قیمتی جدیدی را به ثبت رساند و انتظار می‌رود این روند ادامه پیدا کند اما به نظر می‌رسد هاوینگ چهارم به نسبت گذشته تاثیر کمتری در افزایش قیمت دارد. او بیان کرد: هاوینگ مانند دوره‌های گذشته یکی از مهم‌ترین عامل‌های تاثیرگذار روی قیمت نیست و با تایید ETFها بازیگران اصلی بازار هم تغییر کردند. داده‌های ما در صرافی‌ها مربوط به کاربران خرد می‌شود که به صورت کلاسیک عمل می‌کنند و تصمیم‌گیری‌های ذهنی براساس اقتصاد رفتاری دارد. این کاربران داده‌های کمتری دارند و به اطلاعات تاریخی مانند اتفاقات ۲۰۲۰ و ۲۰۱۶ نگاه می‌کنند.

سوبسیت در شبکه بیت‌کوین

به واسطه هاوینگ کاهش پیدا کرده است

همچنین ضیا صدر کارشناس و بیت‌کوینر اظهار کرد: با وجود اینکه سوبسیت در شبکه بیت‌کوین به واسطه هاوینگ کاهش پیدا کرده است، اما مانند سال‌های گذشته می‌توانیم انتظار داشته باشیم روند فزاینده کارمزد ادامه پیدا کند. همچنین ممکن است موضوعاتی مانند اینسکریپشن‌ها و اوردیناز به روی شبکه بیت‌کوین تعریف شود، اما احتمالا در دراز مدت پایداری ندارند. این در حالی است که وجود آنها همچنان برای ماینرها جذابیت دارد. دلیل عدم موفقیت اینسکریپشن‌ها و اوردینالز‌ها را در کاربرد آنهاست. به سختی می‌توان تصور کرد که کاربردهایی مانند ذخیره‌سازی در مقابل کاربرد پولی بیت‌کوین بتواند موفق و از پس هزینه‌های شبکه در دراز مدت برآید. به این ترتیب برای پروژه‌هایی مانند اینسکریپشن احتمالا بازارهای بهتری مانند اتریوم که برای همین موضوعات بهینه‌تر شده‌اند، وجود دارد. با این حال اگر بخواهیم اثر چسبندگی برای این پروژه‌ها در بیت‌کوین تعریف کنیم، می‌توان انتظار داشت این پروژه‌ها در دراز مدت به راهکارهای لایه دومی بیت‌کوین منتقل خواهد شد. باتوجه به حجم بازار و قیمت کمتر بیت‌کوین در هاوینگ‌های گذشته، احتمال تاثیرگذاری زیاد قیمتی هاوینگ چهارم را کم است. در گذشته مقدار بیت‌کوین در حال تولید به نسبت حجم بازار مقدار قابل توجهی را شامل می‌شد که امروزه باتوجه به بازار و حجم معاملات بیت‌کوین، میزان تولید عدد خاصی نیست. از طرف دیگر در مورد هاوینگ‌های گذشته و نصف شدن پاداش ماینرها به عنوان مهم‌ترین انگیزه، صحبت‌هایی از انجام فورک در شبکه مطرح شده است. چقدر احتمال وجود دارد که با انجام هاوینگ بعدی و نگرانی از متمرکز شدن شبکه و مشکل در تامین انگیزه ماینرها شبکه به سمت فورک شدن پیش برود؟ ضیا صدر در این خصوص بیان کرد: باتوجه به اینکه پاداش ماینرها کاهش پیدا می‌کند، این احتمال وجود دارد که کسب‌وکارهایی مانند برخی ماینرها به دلیل کاهش درآمد از شبکه خارج شود و عملا شبکه نتواند با سطح امنیت فعلی به کار خود ادامه دهد. صحبت‌هایی از ایجاد تغییراتی مانند میزان تولید ثابت و برخلاف روند موجود وجود دارد. به این ترتیب سقف ۲۱ میلیون بیت‌کوین از بین می‌رود و این طرح هم با مخالفت شدید جامعه بیت‌کوین مواجه شده است. دلیل مخالفت‌ها هم به این برمی‌گردد که افراد دارای بیت‌کوین علاقه‌ای به شریک شدن بیت‌کوین‌های‌شان با دیگر افراد ندارد و این روندی است که با متورم شدن محقق می‌شود. از طرفی انجام این کار نیازمند ایجاد یک هاردفورک در شبکه است و به دلیل عدم تمرکز بالای شبکه این اتفاق نزدیک به غیرممکن است. با این حال شبکه برای اینکه بتواند از نظر درآمد به کار خود ادامه دهد نیازمند این است که نسبت کارمزد به سوبسیت افزایش پیدا کند. امروزه راهکارهای لایه دومی امکان انجام تراکنش‌های بیشتر و کارمزد کمتر را فراهم می‌کنند و به این ترتیب راه برای انجام تراکنش‌های کمتر اما با کارمزد بالاتر روی شبکه اصلی فراهم می‌شود.

نگرانی‌هایی در رابطه با انحصار در ماینینگ

علی بابک‌نیا، ريیس کارگروه مانینیگ انجمن بلاک‌چین در پاسخ به اینکه آیا در حال رفتن به سمت انحصار بیشتر در ماینینگ هستیم؟ گفت: در سطح جهانی بهای انرژی در حال افزایش است. در مقابل با پیشرفت تکنولوژی شاهد بهینه‌سازی و کاهش هزینه‌های دستگاه‌های ماینر هستیم. به صورت کلی با افزایش هزینه‌های ماینر شاهد افزایش درآمد هم هستیم. اما در نهایت این مسیر به معنای حذف ماینرهای خرد و غیرمتمرکز است. در درازمدت در حال حرکت به سمت ماینینگ صنعتی برای پوشش هزینه‌ها و امکان بهینه‌سازی بیشتر در سطح جهانی هستیم. در ایران موضوعات مجوز‌ها و انشعابات امکان شکل‌گیری ماینیگ صنعتی را فراهم نکرد و ماینینگ متمرکز و صنعتی شکل نگرفت اما در مقابل ماینینگ غیرمتمرکز و غیرقانونی علي‌رغم مخالفت‌های دستگاه‌های اجرایی پایدار هستند.

رييس کارگروه ماینینگ انجمن بلاک‌چین اظهار کرد: امروزه افرادی که به حوزه ماینینگ وارد می‌شوند معمولا با نگاه صنعتی‌تری وارد می‌شوند و برخلاف گذشته نگاه هولد یا سرمایه‌گذاری بلندمدت به دارایی استخراج شده و ماینینگ ندارند. به دلیل افزایش هزنیه‌ها امروزه امکان نگهداری دارایی استخراج شده و پرداخت هزینه‌ها با دیگر روش‌ها ممکن نیست و به همین دلیل در زمان استخراج، دارایی نقد و سود استخراج را به شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام‌دار (که معمولا خارج از حوزه کریپتو فعالیت دارند) تحویل می‌دهند. به این ترتیب بازیگران اصلی امروزه صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند و عملا ماینرها جایگاه خود را واگذار کرده‌اند.