شوراها؛ نهادي «نظارتي» كه «نمايشي» شد!
در سالروز شوراها، برخي از اعضاي سابق و كنوني شوراي شهر تهران بر سر اينكه جايگاه شوراها افول يافته است، اتفاق نظر دارند. بروز برخي تخلفات، رواج رويكرد سياسي به شوراها، رقابت پنهان مجلس و دولت با نهاد شوراها و... برخي از عللي است كه براي اين افول برشمرده مي‌شود.
گروه راه و شهرسازي|
در سالروز شوراها، برخي از اعضاي سابق و كنوني شوراي شهر تهران بر سر اينكه جايگاه شوراها افول يافته است، اتفاق نظر دارند. بروز برخي تخلفات، رواج رويكرد سياسي به شوراها، رقابت پنهان مجلس و دولت با نهاد شوراها و... برخي از عللي است كه براي اين افول برشمرده مي‌شود.
مرتضي طلايي، عضو و نايب رييس پيشين شوراي اسلامي شهر تهران در گفت‌وگو با ايلنا به مناسبت «روز ملي شوراها» در تحليل جايگاه شوراهاي اسلامي شهر و روستا در سطح كشور به خصوص ميزان اثرگذاري اين نهادها در سياست‌گذاري‌هاي محلي پس از گذشت ۲۵ سال از تشكيل آنها، توضيح داد: با وجود اينكه در قانون اساسي، جايگاه بالايي براي شوراهاي اسلامي شهر و روستا پيش‌بيني شده است و حتي دولت، استانداران و فرمانداران مكلف به همكاري با شوراها شده‌اند، اما در فرآيند اجرا شاهد آن هستيم كه از سال ۷۸ به اين سو كه شوراهاي اسلامي شهر و روستا تشكيل شده، جايگاه شوراها در سطح كشور روند نزولي داشته است. وي افزود: از ابتداي تشكيل شوراها تا امروز مشاهده كرده‌ايم كه در طول زمان هم قوانين تصويب‌شده در مجلس باعث محدودتر شدن اختيارات شوراهاي اسلامي شهر و روستا شده است و هم دولت‌ها به‌ندرت تعامل، همكاري و پشتيباني واقعي از شوراها داشته‌اند. او ادامه داد: اين مسائل به همراه عملكرد ضعيف شوراها در برخي دوره‌ها و البته مسائل مرتبط با فساد مالي و اداري كه در بعضي دوره‌ها گريبان‌گير برخي اعضاي شوراهاي شهرهاي كوچك و بزرگ شده است، باعث شده كه در حال حاضر شوراها در سطح جامعه وزن پاييني داشته باشند و حوزه عملكرد آنها نيز محدود باشد. اكنون شوراها به نهادهايي نمايشي تبديل شده‌اند و نقش تاثيرگذاري در اداره شهرها، جلب مشاركت شهروندان و كمك به دستگاه‌هاي دولتي براي انجام فعاليت‌هاي محلي ندارند.
تخلفات برخي اعضا
باعث افول جايگاه شوراها شده است
طلايي درباره آسيب‌شناسي علت افول جايگاه شوراهاي اسلامي شهر و روستا در سطح كشور گفت: بخش مهمي از عوامل كاهش ميزان تاثير و اهميت شوراها در سطح جامعه به عملكرد بعضي اعضاي اين نهادها بازمي‌گردد؛ در واقع، تخلفاتي كه در طول سال‌هاي گذشته به شكل متناوب توسط اعضاي برخي شوراهاي شهرهاي كوچك و بزرگ يا شوراهاي روستايي رخ داده است، هم جايگاه شوراها در ميان افكار عمومي را پايين آورده و هم بهانه‌اي به دست برخي مسوولان براي تضعيف جايگاه شوراها داده است.
وي اضافه كرد: همچنين نمي‌توان از مسائل سياسي و جناح‌بازي‌هاي اعضاي شوراها در برخي دوره‌ها صرف نظر كرد و در مجموع شاهد آن بوده‌ايم كه در برخي موارد، اين شوراها بوده‌اند كه خودشان، باعث كوچك شمردن خودشان شده‌اند. نايب‌رييس پيشين شوراي اسلامي شهر تهران ادامه داد: عامل مهم ديگري كه باعث تضعيف جايگاه شوراها در سطح كشورمان شده، اين است كه اولا دستگاه‌هاي دولتي و محلي به نوعي شوراها را رقيب خودشان مي‌دانند و هم نمايندگان مجلس، اعضاي شوراها را رقيب خودشان تلقي مي‌كنند؛ يعني احساس برخي نمايندگان مجلس اين است كه اگر اعضاي شوراها بتوانند كارهاي بزرگي انجام دهند و در سطح جامعه مطرح شوند، احتمالا در دوره بعدي مجلس نامزد خواهند شد. به همين دليل، شاهد آن بوده‌ايم مجلس شوراي اسلامي كه خودش بايد يك نهاد مردم‌سالار باشد و از نهادهاي مردمي نظير شوراها حمايت كند، در طول دوره‌هاي گذشته از برنامه‌هايي كه شوراها براي بهبود وضعيت مديريت‌هاي محلي ارايه داده‌اند، حمايت نكرده‌اند.
كاهش اثرگذاري شوراها در جامعه
طلايي ضمن انتقاد از حمايت نشدن پارلمان‌هاي محلي يعني شوراهاي شهر و روستا توسط پارلمان اصلي كشور يعني مجلس شوراي اسلامي، اظهار داشت: يكي از مهم‌ترين برنامه‌هايي كه شوراها در ادوار مختلف تلاش كرده‌اند آن را به اجرا درآورند، اما با مخالفت نمايندگان مجلس مواجه شده، طرح «مديريت يكپارچه شهري» است كه تا كنون در دوره‌هاي گوناگون مجلس پيش نرفته است و حتي در مجلس يازدهم كه هم بخش زيادي از نمايندگان آن قبلا در شوراهاي شهر عضويت داشته‌اند و هم رييس آن جزو باسابقه‌ترين مديران شهري كشور بوده و كاملا به مسائل مديريت شهري آشنا است، بازهم با وجود سپري شدن چهار سال از دوره كنوني مجلس، نه‌تنها طرح مديريت يكپارچه شهري پيش نرفت، بلكه هيچ اقدام ديگري نيز براي تقويت شوراها انجام نشد. وي خاطرنشان كرد: برخي نمايندگان فعلي مجلس كه در گذشته عضو شوراها بوده‌اند، در زمان برگزاري انتخابات اين مجلس شعار مي‌دادند كه حتما موضوع تشكيل شوراهاي محلي را به سرانجام خواهند رساند، اما اكنون كه زمان فعاليت مجلس يازدهم تقريبا به پايان رسيده است، هيچ خبري از تشكيل شوراهاي محلي نيست. به نظر مي‌رسد قوه مجريه و قوه مققنه كشور، شوراها را نوعي رقيب كار خودشان تلقي مي‌كنند و تمايلي به حمايت از شوراها ندارند، در چنين شرايطي نبايد جز اين انتظار داشت كه شوراهاي اسلامي شهر و روستا در طول شش دوره‌اي كه از تشكيل آنها مي‌گذرد، در مسيري غير از كاهش اثرگذاري در جامعه گام برداشته باشند.
شوراها ناخواسته ضعيف متولد شدند
مهدي اقراريان، عضو شوراي شهر تهران نيز در گفت‌وگو با ايسنا، درباره تحقق نقش شورا طي اين سال‌ها بر اساس جايگاهي كه قانون اساسي براي آن پيش بيني كرده است، گفت: باتوجه به اينكه شوراها با يك تأخير طولاني مدت شكل گرفتند و اين تأخير در زماني كه تقريباً نظامات كلي حاكم بر حكمراني كشور شكل گرفته است، بود باعث شده نهاد شورا در زمان تشكيل نسبت به ساير دستگاه‌ها و مجموعه‌ها عقب‌تر باشد و شوراها ناخواسته به صورت ضعيف متولد شوند. در حقيقت تولد شوراها تا به امروز با اين مساله مواجه بوده و اين ضعف در نهاد شورا تا به امروز ادامه پيدا كرده است.
شوراهاي شهر صرفاً شوراهاي شهرداري است
وي گفت: بازيگران عرصه قدرت هم به نظر من تمايلي به اين نداشتند در ادوار گذشته تا به امروز به تقويت نهاد شوراها بپردازند و از سوي ديگر پياده سازي شوراهاي شهر به اين صورت فعلي به ويژه در كلانشهري مثل تهران كه بيش از ۹ ميليون نفر جمعيت دارد نمي‌تواند كاركرد و اثرگذاري ويژه خود را داشته باشد. آنچه امروز شاهد هستيم شوراهاي شهر تقليل پيدا كرده و صرفاً شوراهاي شهرداري است؛ البته در خصوص اينكه شوراهاي شهر امروز شوراي شهرداري هستند بايد به اين مساله توجه كنيم كه همواره برخي شهرداري‌ها و شهرداران با ابزارهايي كه در اختيار خود دارند تلاش مي‌كنند تا مديريت و كنترل شورا و نمايندگان مردم را از طريق تطميع و تهديد به دست خودشان بگيرند و ابزارهاي حقوقي و قانوني شورا هم پاسخگوي حل اين مساله نيست. اقراريان با تأكيد بر اينكه « بازنگري در قانون شوراها و اصلاح آن يكي از مهم‌ترين موضوعاتي است كه مجلس پيش رو يعني مجلس دوازدهم مي‌تواند آن را دنبال كند» در عين حال افزود: البته بايد به اين مساله اشاره كنم كه به نظر مي‌رسد بخشي از نمايندگان مجلس هم اعضاي شوراها را به عنوان رقباي آينده خود نگاه مي‌كنند. به همين دليل از گذشته تا امروز نه تنها شاهد تقويت شوراها نبوديم؛ بلكه هرچه جلوتر آمديم شاهد اقداماتي براي تضعيف شورا بوديم. وي همچنين با انتقاد از دولت‌ها ابراز عقيده مي‌كند كه « آنها هم علاقه‌مند نيستند شوراهاي قوي شكل بگيرد» و افزود: شوراها به عنوان يك نهاد مردمي مي‌توانستند نقش پررنگ‌تر در افزايش سرمايه اجتماعي داشته باشند.»
