راه خروج «فرش» از ركود صادراتي

تعادل | صادرات فرش دستباف ايران هم اكنون به 40 ميليون دلار سقوط كرده است. اين آماري است كه نايب‌رييس اتحاديه فرش دستباف آن را اعلام كرده و در چرايي اين عقب ماندگي گفته است، كه «تحريم‌ها، مسائل سياسي و قوانين خلق‌الساعه» در وضعيت فعلي دخيل هستند. به گفته او، فرش فقط صادرات نيست و از مرحله توليد تا مرحله صادرات همواره با مسائلي روبرو است كه بايد به آنها پرداخته شود و براي موفقيت در اين حوزه بايد از سيستم قديمي خود فاصله بگيريم و با ايجاد تغييراتي در اين صنعت چه در توليد و چه فروش، صادرات فرش را از ركود خارج كنيم. در همين راستا، رييس كميسيون فرش دستباف اتاق ايران هم در اظهاراتي عنوان كرده كه در شرايط تحريمي فعالان اين حوزه توان رقابت با رقباي خارجي را ندارند؛ رقبايي كه همين كشورهاي منطقه از قبيل تركيه، امارات و پاكستان هستند. يكي از مواردي كه دولت بايد براي آن هزينه كند، رفع تحريم‌هاست چراكه در شرايط تحريمي برگزاري رويدادهاي بين‌المللي مثل ايران اكسپوي ايران كه تنها 13 كشور حضور پيدا كردند، چندان آورده‌اي براي كشور نخواهد داشت. اين فعالان اقتصادي، توسعه مرزهاي جغرافيايي صادرات و ورود به بازارهاي جديد براي افزايش صادرات فرش را پيشنهاد مي‌دهد. 

  چرايي عقب‌ماندگي فرش در داخل 
كميسيون‌هاي تخصصي اتاق ايران در حاشيه نمايشگاه توانمندي‌هاي صادراتي (ايران اكسپو 2024)، پنل‌هاي تخصصي را در بخش‌هاي مختلف برگزار كردند. طبق برنامه، كميسيون فرش، هنر و صنايع‌دستي اتاق ايران پنل تخصصي «ارايه ظرفيت‌ها و توانمندي صادراتي فرش دستباف» با حضور سخنرانان بخش خصوصي و بخش دولتي برگزار شد.  علانور توكلي، نايب‌رييس اتحاديه توليدكنندگان و صادركنندگان فرش دستباف ايران به عنوان سخنران اول اين پنل تخصصي در كميسيون تخصصي توانمندي‌هاي فرش دستباف و صنايع‌دستي نمايشگاه ايران‌اكسپو 2024 با انتقاد از چالش‌هاي فرش دستباف گفت: با اينكه صادرات فرش سال‌هاست در كشور انجام مي‌شود، اما در سال‌هاي اخير اين حوزه با چالش روبرو بوده، به‌طوري كه صادرات ميليارد دلاري ما را به 40 ميليون دلار رسانده، در واقع ميزان صادراتي كه در گذشته شايد يك تاجر انجام مي‌داد اكنون به‌كل صادرات فرش ما تعميم‌يافته است و اكنون اين رقم كل صادرات ما را تشكيل مي‌دهد. در صورتي كه ظرفيت فرش دستباف كشور همان ظرفيت گذشته است. وي با بيان اينكه تحريم‌ها، مسائل سياسي و قوانين خلق‌الساعه در وضعيت فعلي دخيل هستند، به چرايي عقب‌ماندگي فرش در داخل كشور اشاره كرد و گفت: فرش فقط صادرات نيست و از مرحله توليد تا مرحله صادرات همواره با مسائلي روبرو است كه بايد به آنها پرداخته شود. به گزارش پايگاه خبري اتاق ايران، در مرحله توليد از سطح جهاني عقب مانده‌ايم چراكه هم‌راستا و به‌موازات جهان از تكنولوژي روز در اين حوزه بي‌بهره مانده‌ايم. به‌تازگي با دكوراتورهاي داخلي و خارجي نشستي را برگزار كرديم تا بتوانيم قدم به قدم با علم روز دنيا پيش برويم. براي موفقيت در اين حوزه بايد از سيستم قديمي خود فاصله بگيريم و فرش را به‌روزرساني كنيم، از طرفي بايد در تفكرات خود در حوزه فرش دستباف تغيير ايجاد كنيم و لازمه تغيير نترسيدن است. اميدوارم بتوانيم با تغييرات در طراحي، رنگرزي، شست‌وشوي فرش و مراحل مختلف موجود، صادرات فرش را از ركود خارج كنيم. علانور توكلي در ادامه اضافه كرد: روش ارايه فرش در جهان را بايد بررسي كنيم، روش‌هاي قبلي و چيدمان مغازه‌ها را نيز در سطح جهاني تغيير دهيم، در اين ميان اكثر صادركنندگان و فروشندگان به فضاي مجازي و فروش‌هاي آنلاين رو آورده‌اند كه خود به‌نوعي بازاريابي جديد است و اگر از اين بازاريابي جديد عقب بمانيم، مانند گذشته درجا خواهيم زد. كشور ما در بحث صادرات از همان توانمندي قبل برخوردار است و با بازارهاي جديد روبرو هستيم. وي تأكيد كرد: هنوز بسياري از كشورهاي جهان هستند كه نام فرش ايراني برايشان ارزشمند است. آنها فرش ايراني را نديده‌اند، اما درباره آن تعاريف بسياري شنيده‌اند. اگر بازارهاي جديد پيدا شود، مي‌توانيم از توانمندي‌هاي صادراتي خود استفاده كنيم. هنوز خيلي از كشورها هستند كه رنگ فرش صادراتي ايران را به خود نديده‌اند، بايد مرزهاي جغرافيايي را تغيير دهيم و از اين گستردگي جهاني به نفع صادرات خود استفاده كنيم.

  گام‌هاي حوزه صنايع‌دستي 
براي تسهيل صادرات
مريم جلالي، معاون صنايع‌دستي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي در بخش بعدي اين پنل گفت: توانمندي‌ها و ظرفيت‌هاي صادراتي فرش بر كسي پوشيده نيست اما شايد ما از شدت ثروتمند بودن است كه گاهي غفلت مي‌كنيم كه چه ظرفيت‌هاي فوق‌العاده‌اي در اين حوزه داريم. بهتر است انسجام بخش خصوصي و دولتي اتفاق بيفتد. ضرغامي همواره سرمايه‌گذاران و بخش خصوصي را سربازان جنگ اقتصادي عنوان مي‌كنند، همان‌گونه كه درباره سربازان مرزهاي خود انقدر غيرت داريم، سرمايه‌گذاران بخش خصوصي هم همين وجاهت را دارند. اين مقام دولتي اضافه كرد: در برابر ظرفيت‌هايي كه به ما داده‌اند، وظيفه داريم. همواره معاصر سازي، كاربردي سازي و مشتري‌مداري در سه حوزه استراتژي محصول، مشتري و سازمان راهگشاست. صادرات كشور در حوزه فرش دستباف و صنايع‌دستي از تك‌محوري بودن و يك‌سونگري‌ها آسيب ديده است و براي پيشبرد اهداف خود به لكوموتيو پيشراني نياز داريم كه حامل واگن‌هاي طلايي و قطار صنايع‌دستي ما و فرش دستباف ما است، از طرفي به دانش روز، بازاريابي مدرن، راه‌هاي نرفته و بازارهاي كشف نشده نياز داريم. در واقع بايد به اقيانوس آبي بازاريابي دست پيدا كنيم. مريم جلالي در ادامه گفت: تمام تلاش من در حوزه صنايع‌دستي تقويت توجه نسبت به صنايع‌دستي بوده است. در برنامه هفتم توسعه موظف شده‌ايم برنامه زيست‌بوم صنايع‌دستي را كامل كنيم كه خود امكان فوق‌العاده‌اي است براي اينكه بار ديگر ادبيات حكمراني و حكمروايي را وارد كنيم. در عين حال براي پيمان‌سپاري ارزي قدم‌هاي بسيار موثري برداشته شده، ذهن حوزه توسعه تجارت ما به اين قضيه معطوف شده و در حال حاضر در حوزه نمايشگاه‌ها نيازي به پيمان‌سپاري ارزي نداريم و محدوديتي در سطح وزني و تعداد هم برداشته شده است، اين‌ها گام‌هايي بوده كه در راستاي تسهيل صادرات برداشته شده است. وي تصريح كرد: سه اصل وجود دارد؛ سطح حاكميت، فهم حاكميت و نطق حاكميت وابسته به نگاه بخش خصوصي است؛ اينكه حاكميت گوش كند و ببيند موانع كجاست، فهم درست داشته باشد تا بتواند ادبيات درستي هم به كار ببرد و گفت‌وگو كند.

  تنها 13 كشور به اكسپوي ايران آمدند
مرتضي حاجي‌آقاميري رييس كميسيون صنايع‌دستي و فرش دستباف اتاق ايران به عنوان سخنران بعدي در اين پنل سخنراني كرد. حاجي‌آقاميري در ابتدا گفت: اين حوزه مبني بر اقتصاد هويت بنيان و فرهنگ‌محور كه در عين حال مردمي‌ترين حوزه اقتصاد است و در سال جهش توليد با مشاركت مردم بايد به عنوان مردمي‌ترين حوزه اقتصادي توجه ويژه‌اي به آن شود، ظرفيت‌هاي بسياري دارد كه تقريباً در تمام فضاهاي خصوصي و دولتي محروم بوده است. عضو هيات نمايندگان اتاق ايران، تصريح كرد: حوزه فرش و صنايع‌دستي به دليل ابعاد ملموس‌تر اقتصادي با وجود افتي كه در سال اخير داشته اما باز هم نسبت به ديگر حوزه‌هاي هنري وضعيت قابل قبولي دارد. سعي كرديم در بخش‌هاي مختلف موضوعات مرتبط فرش، هنر و صنايع‌دستي به راهكارهاي عملي برسيم و از توصيف عبور كنيم. در حوزه سرمايه‌گذاري كه مشكل عمده واحدهاي كوچك و متوسط ما است به همراه كميسيون تأمين مالي و سرمايه‌گذاري اتاق ايران در حال رسيدن به مدل‌هايي براي جذب سرمايه‌هاي خرد مردمي در حوزه صنايع‌دستي هستيم تا مشكل تأمين مالي واحدهاي توليدي حل‌وفصل شود. در حوزه‌هاي مرتبط با فرش دستباف در حال رايزني با نمايشگاه‌هاي مختلف جهان هستيم، به دليل اهميت فرش دستباف ايراني امتيازاتي را براي حضور فرش دستباف در جهان در نظر گرفته‌ايم. به دليل تحريم‌ها در برخي موارد حتي پيمانكارهاي حمل‌ونقل نمايشگاه‌ها اجازه حمل‌ونقل كالاهاي ايراني را ندارند. متأسفانه مذاكرات و مطالبات ما در شرايط فعلي به جاي حركت به سمت توسعه به سمت رفع اين مشكلات مي‌رود، در حالي كه براي تجار غير ايراني اين فرآيندها امري بديهي بوده و موانعي بر سر راهش وجود ندارد. ما به عنوان اتاق بازرگاني و بخش دولتي بايد براي حل اين مشكلات كوچك وقت و انرژي بگذاريم. رييس كميسيون صنايع‌دستي و فرش دستباف با انتقاد از شرايط تحريم گفت: عنوان شده بود كه از 100 كشور براي نمايشگاه اكسپو به ايران مي‌آيند، اما تنها از 13 كشور به ايران آمده‌اند، مطمئناً به لحاظ قدرت خريد توان خريد صنايع‌دستي ما را ندارند. همه كساني كه به حوزه تجارت مرتبط هستند، بايد اولويت نخست‌شان اصلاح روابط بين‌الملل باشد چراكه در شرايط تحريمي توان رقابت با رقباي خارجي را ندارند؛ رقبايي كه همين كشورهاي منطقه از قبيل تركيه، امارات و پاكستان هستند. 
يكي از مواردي كه دولت بايد براي آن هزينه كند، رفع تحريم‌هاست چراكه در شرايط تحريمي برگزاري رويدادهاي بين‌المللي چندان آورده‌اي براي كشور نخواهد داشت. آرش حيدريان، رييس انجمن صادركنندگان صنايع‌دستي ايران در ادامه اين نشست به ظرفيت‌هاي كشور در حوزه صنايع‌دستي پرداخت و گفت: اگر بخواهيم به‌صورت كوتاه‌مدت موضوع صادرات را حل كنيم، به طراحي و ديزاين برمي‌گردد. مي‌بينيم كه برخي توليدكننده‌ها در اين شرايط بد به توليد موضوعاتي پرداخته‌اند كه در حال حاضر در جهان خواهان دارد. پس بايد با به‌روزرساني در اين حوزه به صادرات كمك كنيم.